Microsoft Word C?f?rov ?D?Biyyat
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
Nizami Cəfərov 340 yə, ərəbcədəndə azərbaycancaya xeyli dəyərli əsərlər çevirməsi- dir ki, onların içərisində «Müasir Azərbaycan nəsri» antologi- yası, Nəcib Məhfurun «Liderin qətl günü» romanı ayrıca qeyd olunmalıdır. Əhmədlə artıq neçə illərdir ki, görüşür, əməkdaşlıq, yol- daşlıq, dostluq edirik. Ona minnətdaram ki, Azərbaycan Tərcü- mə Mərkəzinin rəhbəri, görkəmli yazıçımız Afaq Məsudun təşəbbüsü ilə mənim «Azərbaycan xalqının tarixi və ya tərcü- meyi-halı» kitabçamı ərəbcəyə tərcümə etmişdir. Onunla, istər Azərbaycanda, istərsə də xarici ölkələrdə ol- sun, hər görüş, söhbət mənə xüsusi zövq verir. Əvvəla ona görə ki, çox xeyirxah, humanist işlər görür, iki xalqın mədəni əlaqələ- rinin güclənməsi, genişlənməsi üçün intellektini, zəhmətini əsirgəmir; ikincisi isə, Azərbaycanı yaxşı tanımaqdan başqa, bir sıra türk dillərində, o cümlədən azərbaycanca da azacıq aksentlə çox gözəl danışır… Və hərdən ona zarafatla deyəndə ki, «Əh- məd, sən azərbaycanca əcnəbi kimi yox, Azərbaycanın hansısa rayonundan Bakıya yeni gəlmiş adam kimi danışırsan», özünə- məxsus səmimiyyətlə gülüb «hə, elədi» deyir, «bu sözü çox eşi- dirəm, çox da xoşuma gəlir». «Müstəqillik dövrü Azərbaycan romanı»nın uğurunu tə- min edən ən mühüm cəhətlərdən ikincisi mövzu-problematikanı lazımi miqyasda əhatə etməsidir ki, buraya aşağıdakılar daxildir: 1) roman janrı tarixi yaddaş və dövrün həqiqətləri kon- tekstində; 2) sosial-siyasi və fəlsəfi-psixoloji problemlər roman janrının təqdimatında; 3) Azərbaycan romanı Azərbaycan xalqının milli-mənəvi dəyərlərinin təcəssümü kimi; 4) müstəqillik dövrü romanlarının sənətkarlıq xüsusiy- yətləri. Ancaq məsələ yalnız onda deyil ki, müəllif öz tədqiqatının mövzu-problematikasını bu miqyasda müəyyən edir, əsas odur ki, həmin miqyasda da peşəkar ideya-estetik təhlil-interpretasiya Ədəbiyyat söhbətləri 341 verməyə nail olur. Müstəqillik dövrünün, əgər belə demək olar- sa, gündoğanında yaranmış «Ölən dünyam» (Ismayıl Şıxlı), «Zərrintac-Tahirə», «Eşq sultanı», «Xəzərin göz yaşları» (Əzizə Cəfərzadə), «Axirət sevdası», «Kef», «Ömür urası» (Sabir Əh- mədli), «Isahəq, Musahəq», «Cəhənnəm» (Isa Muğanna), «Ağ qoç, qara qoç» (Anar), «Günah duası» (Mövlud Süleymanlı), «Azadlıq» (Afaq Məsud), «Gəlinlik paltarı» (Hüseynbala Mirə- ləmov), «Ovlaq keçidi» (Ağarəhim Rəhimov), «Insan dənizi» (Vaqif Sultanlı), «On üçüncü həvari və ya 141-ci Don Juan» (Elçin Hüsenbəyli) və s. romanları araşdıran Əhməd Saminin muvafiq dövrün Azərbaycan tədqiqatçılarından üstünlüyü, özü- nün də qeyd etdiyi kimi, onun əsərində «çağdaş Azərbaycan romanlarının müxtəlif ərəb ölkələrində yaranmış romanlarla müqayisəli şəkildə tədqiq olunması, bu kontekstdə oxşar və fərqli cəhətlərin, xüsusiyyətlərin üzə çıxarılmasıdır». Monoqrafiya müəllif yazır: «…Istiqlaliyyət dövrü Azərbaycan romanları ilə müxtəlif ərəb ölkələrində eyni janrda yaranan əsərlər arasında mövzu, problem və ideya-estetik baxımdan oxşar məqamlara təsadüf olunmaqdadır. Bu aspekt daha çox Nəcib Məhfuz, Yusif Issiba- yi, Əbdürrəhman Nasif, Yusif Əli Qaid və başqa yazıçıların romanlarında özünü birüzə verməkdədir». Nəhayət, əsərin üçüncü mühüm məziyyəti barədə… Ümumiyyətlə, müstəqillik dövrü Azərbaycan roman yara- dıcılığının ilk on beş illik axtarış yollarını araşdıran Əhməd sami bir sıra görkəmli Azərbaycan tənqidçi-ədəbiyyatşünasları (Bəkir Nəbiyev, Yaşar Qarayev, Akif Hüseynov, Tofiq Hüseynoğlu, Himalay Qasımov, Vaqif Yusifli, Tehran Əlişanoğlu, Təyyar Salamoğlu, Nərgiz Cabbarlı…) ilə polemikada belə bir qərara gəlir ki, «müstəqillik dövründə yaranmış romanlar mövzu-məz- mun baxımından zəngin və rəngarəngdir. Bu romanlarda, demək olar ki, Azərbaycan cəmiyyətini və çağdaş dünyanı narahat edən, düşündürən ən mühüm məsələlər mövzu obyektinə çevril- mişdir… Milli kontekstdə yanaşılarsa, araşdırılan dövrdə nəşr Nizami Cəfərov 342 olunmuş istər tarixi, istərsə də müasir mövzulu romanlar janrın poetikasını xeyli dərəcədə yeni çalarlarla zənginləşdirmişdir». «Müstəqillik dövrü Azərbaycan romanı»na «Çağdaş döv- rün nəsri yeni paradiqmalar müstəvisində» adlı giriş sözü yaz- mış fəlsəfə doktoru Samirə Məmmədli tamamilə haqlıdır ki, «Əhməd Sami Elaydinin monoqrafiyası, müəyyən mənada, ədə- bi prosesə kənardan və daxildən baxışın vəhdəti olmaqla gələ- cəkdə aparılacaq araşdırmalar üçün də, müəyyən mənada, yol açır, çünki fərqli dünyagörüş və dünya duyumunun sərgilədiyi münasibət həmişə «mübahisəlidir», həmişə düşünməyə sövq edir». Ancaq bir məsələ mübahisəsiz (və inkar edilməzdir) ki, Əhməd bəy kimi istedadlı, geniş dünyagörüşlü, mehriban bir gəncin qədim (və zəngin) tarixə malik ərəb ölkələrindən birin- dən – Misirdən gəlib «Müstəqilik dövrü Azərbaycan romanı» mövzusunda əsər yazması, həmin mövzuda kitab nəşr etdirməsi Azərbaycanın məhz dövlət müstəqilliyinin nəticəsidir… 2017 Ədəbiyyat söhbətləri 343 «Həvəskar»ın peşəkarlığı Şeir yazmaq, bütün qarşısıalınmaz daxili (mənəvi-ruhi) tələbatı ilə birlikdə, nə qədər ağrılı prosesdirsə, kiməsə oxun- ması, çap etdirilib cəmiyyətə çatdırılması, əslində, ondan da ağır, məsuliyyətli bir işdir. Təbiidir ki, insan öz hisslərini, yaşantılarını, dünyaya, hə- yata emosional münasibətlərini kiminləsə bölüşdürmək istəyir. Və bölüşdürür də… Ancaq bu, hamıya müyəssər olmur ki, onla- rı poetexnoloji modellərlə, poeziyanın təsirli, yadda (və həmi- şəlik dünyada!) qalacaq dili ilə desin. Hər sahədə olduğu kimi burada da bir həvəskarlar var, bir də peşəkarlar… Adəm Asnının şeirlərilə tanış olduqdan sonra ona, özünün təvazökarlıqla israr eləməsinə baxmayaraq, «həvəskar» deməyə dilim gəlmədi. Adəm Asnı şairdir… Giley dolu, tənə dolu sözlərin Sinəmə çəkdiyi dağına qurban. Çatma qaş altında ahu gözlərin Qarasına qurban, ağına qurban. Adəm zəngin etnoqrafik, etnocoğrafi yaddaşı olan qələm adamıdır. «Allah sənə rəhmət eləsin, ustad Şəhriyar» epiqrafı ilə başlayan «Xatirə» şeirində yazır: O barlı-bəhrəli yaşıl bağların, Hər daşın andığım uca dağların, Doğma kəndimizin – Qarabağların Qoynunda yenidən uşaq olaydım, Yenidən boy atıb yaşa dolaydım. Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|