52
verәnin götürülәn aktivlәri öz mülkiyyәtinә çevirmәsinin mümkünlüyü hazırda
mövcud deyil.
Mülki Mәcәllә girov vә ipoteka arasında әsas fәrqi müәyyәn edir. Mәcәllәyә әsasәn,
girovlar müxtәlif növdә ola bilәr: Girov qoyulmuş aktivlәr kreditorun mülkiyyәtinә
verilә (lakin bu mәcburi deyil) vә qeyri-maddi aktivlәri (mәs. debitor borcları) әhatә
edә bilәr. Girovlar әsasәn qeydә alınmır. İpotekalar müvafiq rәsmi qurumda
qeydiyyatdan keçmәlidir. Daşınar әmlaklar üzrә bu, mövcud aktiv reyestrlәri,
avtomaşınların qeydiyyatı, gәmi qeydiyyatı, vә s.-ә aid olunur.
Tәminatlı kreditorların hüquqlarının hәyata keçirilmәsinin yaxşılaşdırılması, mövcud
tәminatlı әqdlәr sisteminin (xüsusilә daşınar әmlak üzrә girov) mәhdudiyyәtlәrinin vә
qeyri-müәyyәnliklәrinin aradan qaldırılması vә kredit bürosu әmәliyyatlarını
asanlaşdıracaq hüquqi әsaslandırılması Azәrbaycanda maliyyә vasitәlәrinin әldә
olunmasının güclәndirilmәsinә töhfә verәcәk.
BMK hazırda USAİD vә Mәrkәzi Bankla әmәkdaşlıqda tәminatlı әqdlәrә dair qanun
layihәsi üzәrindә işlәyir. 4 dekabr 2012-ci ildә potensial istifadәçilәr vә mәnfәәt әldә
edәnlәr arasında hazırkı iş vә tәminatlı әqd islahatının vacibliyi ilә bağlı
maariflәndirmәnin artırılmasına dair Bakıda konfrans keçirilmişdir.
Müflislәşmә
Müflislәşmә vә Bankrotluq üzrә 1997-ci il Qanunu (Müflislәşmә haqqında Qanunu)
yalnız bank olmayan şirkәtlәrin vә fәrdi sahibkarların
müflislәşmәsinә şamil olunur;
bankların müflislәşmәsi 2004-cü il üzrә banklar haqqında qanunla tәnzimlәnir. AYİB-
in 2009-cu il üzrә müflislәşmә sektorunu qiymәtlәndirmәsindә bildirilmişdir ki,
ölkәnin Müflislәşmә Qanunu beynәlxalq müflislәşmә qanununun standartlarına cavab
vermir vә müvafiq qanunvericilik bir sıra sahәlәrdә problemlidir.
Azәrbaycanın Müflislәşmә haqqında Qanununa genişmiqyaslı düzәlişlәr edilmәlidir.
Likvidasiya müddәaları nisbәtәn adekvat olsa da qanunda iflasda yenidәn tәşkil
prosesinin әhatә dairәsi mәhduddur. Bu, müstәsna hallarda qeyri-arbitraj
bankrotluğunu әhatә edir, lakin bu sistem düzgün işlәmir vә mәhkәmә nәzarәtinin
lazım olduğu yerlәrdә bir sıra kreditoru cәlb edәn hallarda müvafiq olmaya bilәr.
Qanunun әsas iştirakçılarının rolu, xüsusilә, müflislәşmә üzrә inzibatçı yoxlama vә
inkişafdan mәnfәәt әldә edә bilәr.
Müqavilәnin qüvvәyә minmәsi
AYİB 2012-ci il üzrә Mәhkәmә Qәrarlarını Qiymәtlәndirmәsi zamanı Azәrbaycanda
kommersiya hüququ ilә bağlı mәsәlәlәrdә mәhkәmә qәrarlarının
keyfiyyәtinin qeyri-
bәrabәr olmasını aşkar etmişdir. President hüququ ziddiyyәtlilik tәşkil edir; bir-birinә
bәnzәr mәhkәmә işlәri fәrqli nәticәlәr ortaya qoyur. Ölkәnin kommersiya üzrә hüquqi
çәrçivәsi hәlә dә inkişaf etmәkdәdir vә şirkәt әmәliyyatları vә sәhmdarların hüquqları
üzrә boşluqlar qeyri-ardıcıllığın yaranmasına gәtirib çıxarır. Ali Mәhkәmәnin
müxtәlif hüquqi mәsәlәlәr üzrә tәlimat vermәsi kommersiya hüququnun daha bәrabәr
şәkildә tәtbiq olunmasına şәrait yaradan amil hesab olunur. Hakimlәrin kommersiya
hüququ vә tәcrübәlәri ilә bağlı sәriştәsizliyi mәhkәmә hökmlәrinin keyfiyyәti üzrә әn
böyük problem hesab olunur. Mәhkәmә tәlimlәri Mәhkәmә-Hüquq Şurasının Tәlim
53
Şöbәsi tәrәfindәn hәyata keçirilir. Peşәkar tәlimlәrin davam etdirilmәsi könüllüdür vә
bununla bağlı kurslar hakimlәrin istәklәri әsasında keçirilir;
yeni tәyin olunmuş
hakimlәrin ilkin treninqi daha ekstensivdir vә son zamanlar mәcburi xarakter daşıyır.
Әdalәt mühakimәsinin sürәti digәr narahatlıq doğuran mәsәlәdir ki, bu da mәhkәmә
prosedurlarının tәxirә salınması vә hakimlәrin hәddindәn artıq iş yükünün mәhkәmә
proseslәrinin keyfiyyәtinә vә sürәtinә mәnfi tәsir göstәrmәsi ilә müşayiәt olunur.
Mәhkәmә qәrarlarının icrası ölkәnin mәhkәmә sektorunun әsas çәtinliyi olaraq qalır
ki, bu, regionun digәr ölkәlәrindә dә belәdir. Vәziyyәtin yaxşılaşdırılması üzrә son
tәdbirlәr icra prosedurları üzrә xüsusi vaxt müddәtlәrinin, elәcә dә mәhkәmә
qәrarlarına riayәt etmәyәn tәqsirkarlarla bağlı cәzaların artırılmasını әhatә edir. İcra
sistemi üzrә bu tәkmillәşdirmәlәrin tәsirlәri hәlә dә görülәcәk. Sәmәrәsiz icra
sisteminin әsas sәbәbi dövlәt rәsmilәri olan mәhkәmә icraçılarının motivasiya
çatışmazlığı hesab olunur.
Ölkәdә xüsusilә fiziki infrastruktur baxımından müasir mәhkәmә fәaliyyәt sisteminin
inkişaf etdirilmәsindә irәlilәyişlәr etmişdir, lakin buna baxmayaraq bu sahәdә daha
çox işlәr görülmәlidir. Әsas prioritetlәrdәn biri xüsusilә dövlәtin üzvü olduğu vә ya
әsaslı marağı olduğu mәsәlәlәrlә bağlı mәhkәmәnin qәrәzsizliyinin artırılmasıdır. Bu
baxımdan, mәhkәmә qәrarları vә materiallarının daha asan әldә olunması lazımi tәdbir
hesab oluna bilәr. Digәr bir mәsәlә kommersiya vә inzibati qanunlara daha böyük
diqqәt göstәrilmәsi ilә tәdris proqramının güclәndirilmәsindәn ibarәtdir. İcraçı
qurumların potensialının güclәndirilmәsi islahat sәylәri üzrә digәr tövsiyә olunan
sahәdir vә burada xüsusi diqqәt bu qurumların icra proseslәrini effektiv yolla hәyata
keçirmәsi mәqsәdilә onlar üçün lazımi stimulların yaradılmasına yönәldilmәlidir.
Dövlәt rәsmilәri ilә birgә özәl qurumların tәqdim olunması nәzәrә alınmalıdır.
Enerjinin effektivliyi
2005-2015-ci illәr üzrә Yanacaq vә Enerji Sektorunun İnkişafına dair Dövlәt
Proqramı ölkәnin enerjinin effektivliyi sektorunda siyasi
çәrçivәsinin әsas hissәsi
hesab olunur ki, burada da әsas hәdәf elektrik enerjisi vә tәbii qaz tәlәbatlarının
ödәnilmәsi üçün itkilәrin azaldılması vә enerjinin oğurlanması vә sәmәrәsiz
istifadәsinin qarşısının alınmasına yönәldilir. Qeyd olunur ki, istehlak olunan tәbii qaz
vә işığın tam ödәnmәsi bu resurslardan effektiv istifadәyә tәminat yaradacaq
amillәrdәn biridir.
Enerjinin effektivliyi sektorunda hökumәt iqtisadiyyatda enerji gәrginliyini azaltmaq
üçün sabit siyasi öhdәlik yaratmalı vә enerji resurslarından effektiv istifadә olunması
üzrә lazımi sәviyyәdә stimullaşdırıcı amillәr ortaya qoymalıdır. Hökumәt beynәlxalq
dәrәcәdә sübut olunmuş tәcrübәlәri әks etdirәn sektor boyunca enerjinin effektivliyi
tәdbirlәrinin sәmәrәli şәkildә yerinә yetirilmәsinә imkan verәn hüquqi vә tәnzimlәyici
çәrçivәni tәkmillәşdirmәyi nәzәrә almalıdır. Layihәnin icra mexanizmlәri, o
cümlәdәn, investorlar vә maliyyә institutları üçün müvafiq stimulların yaradılması
diqqәtli şәkildә nәzәrә alınmalıdır. Müvafiq tәşkilati güc artırılmalı vә bazar
iştirakçıları vә ev tәsәrrüfatı üzrә tәdris proqramları işlәnib hazırlanmalıdır.