Microsoft Word Agahuseyn ?liyev docx
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
76
nflyasiyanın sürətini salmaq deməli təsərrüfatda pul və mal kütləsi arasında fərqi azaltmaq deməkdir. Bunun üçün iqtisadiyyatı tarazlaşdıran bütün metodlar Uyğun gəlir. Əsas tədbirlərə aşağıdakılar daxildir: 1.
sahələrinə maliyyə yardımı göstərməli və yumşaq islahatlar keçirməlidir. a)
Kənd təərrüfatı məsələlərinə kreditlərin gələcək məhsul hesabına borcun qaytarılması yolu ilə veksel şəklində verilməsi; b)
sənaye məhsullarının kənd təsərrüfatı məhsullarına dəyişilməsini təşkil etmək. 2.
Xalq təsərrüfatı sahələrinin pozulmuş investisiya sahələrinin bərpası 3.
Müəssisələrarası alqı-satqı münasibətlərini nizama salmaq. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində topdan alış nəhəng sindikatlar tərəfindən həyata keçirilsə daha effektli olar. Bu cür əlaqələr regionlar və ölkələrarası miqyasda da fəaliyyət göstərə bilər.
4.
Krizis vaxtı mərkəzləşdirilmiş bank sistemi təşkil etmək lazımdır. stehlak bazarım stabilləşdirmək məqsədə uyğundur. Kiçik biznesin istehsal və xidmət sferalarında inkişafım stimullaşdıran sistem yaratmaq, istehsal sahələrinin və dəzgahlann icarəsinə (ardmca almaq imkanı olmaqda) dövlət krediti və lizinq kreditinin verilməsi. Kiçik müəssisələrin ilk 3-5 il fəaliyyətinin gığortalanması öhdəliyi - müflisləşmə riski xeyli çoxdur. Böhran baş verən zaman daxili bazann və şə xsi eksport fəaliyyətinə ciddi nəzarət olunması üçün dövlət tərəfindən müdafiə üçün səmərəli siyasət yeridilməlidir. Bütün eksport əməliyyatları dövlət tərəfindən idarə olunan bir neçə Iri firmalar və sindikatlar tərəfindən komission vergilər üzərində eksport əməliyyatları yerinə yetirlməlidir. nflyasiyanın qarşısım hər-hansı bir təşkil edilmiş tədbir vasitəsi ilə alınması çox çətindir, deməsək ki, tamamilə mümkün deyil. Bunun üçün iqtisadiyyatda baş verən disproporsiyaların aradan qaldınlması üçün, struktur islahatlar keçirilməlidir. nflyasiya monetar və yaxud struktur xarakter daşıya bilər. nflyasiyanı dövlət büdcəsinin defisiti və mal göndərənlərlə istehsalçıların inhisarları stimullaşdırır. Ona görə də nflyasiya prosesi ilə mübarizə metodlan adətən kompleks xarakter daşıyır.
77
NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏR nflyasiyanın iqtisadi və sosial nəticələri mürəkkəb və müxtəlifdir. Onun böyük olmayan sürəti qiymətin qalxmasına və gəlir normasına təsir edib bununla da müvəqqəti konyekturanın canlanmasının faktoru olur. nflyasiyanın dərinləşməsin istehsalın yüksəlməsində ciddi maneyəçilik törədir cəmiyyətin iqtisadi və sosial gərginliyinə səbəb olur. Sürətli nflyasiya təsərrüfatı bərbat hala qoyur, nəinki iri korporasiyaları, hətta kiçik biznesə ciddi iqtisadi zərər vurur. Bu isə əsas etibarilə konyekturanın qeyri-müəyyənliyindən irəli gəlir. nflyasiya effektiv makroiqtisadi siyasətin aparılmasını çətinləşdirir. Onu da deyək ki, qiymətin qeyri – bərabər qalxması iqtisadiyyatın sahələri arasında disproporsiyanı gücləndirir, daxili bazarda məhsulun satışında problemlərin yaranmasını gücləndirir. Bu cür nflyasiya puldan məhsula qaçışı aktivləşdirir, pul yığımına mane olur, pul-kredit sisteminin fəaliyyətini pozur. Bundan başqa nflyasiya şəraitində əhalinin yığımı qiymətdən düşür, kredit verən bank və idarələr itki verirlər. stehsalatın internasionallaşması nflyasiyanın ölkədən-ölkəyə keçməsini asanlaşdırır, beynəlxalq valyuta və kredit ə laqələrini mürəkkəbləşdirir. nflyasiya əmək məhsuldarlığının təsərrüfat effektini azaldır və texnoloji gerilik yaradır. nflyasiyanın özü bir fakt olaraq pul vahidinin alıcılıq qabiliyyətini azaldır, yəni məhsulun sayını və xidməti azaldır, hansıları bu pul vahidi ilə almaq mümkündür – bu heç də real şəxsi gəliri və həyat tərzinin azalmasına gətirmir. nflyasiya pul vahidinin alıcılıq qabiliyyətini aşağı salır, lakin sizin real gəliriniz və yaşayış tərziniz o vaxt aşağı düşər ki, əgər sizin nominal gəliriniz nflyasiyadan geri qalar. nflyasiya nisbətən təsbit edilmiş nominal gəlirləri olan insanları cəzalandırır. Başaq sözlə desək, o gəlirləri belə bölüşdürür: sabit nominal gəlirləri olan əhalinin gəlirlərini azaldır, digər qrup əhalinin gəlirlərini artırır. Buna klassik nümunə olaraq adi təqaüd və ya renta ilə yaşayan yaşlı insanları göstərmək olar, hansılar ki, hər ay sabit nominal gəlirlər əldə edirlər. nflyasiya həmçinin təsbit edilmiş renta haqqı olan torpaq sahiblərinin də vəziyyətini pisləşdirir, çünki vaxt keçdikcə onlar alıcılıq qabiliyyətini itirmiş pul vahidi alırlar, az miqdarda dövlət sektorunda çalışanların bir hissəsi hansı ki, gəlirləri təsbit olunmuş tarif cədvəlləri ilə müəyyən edilir. Həmçini sosial müavinətli sabit gəlirlərlə yaşayan 78
ailələr və digər transvert gəlirləri olan ailələr nflyasiyanın qurbanı olurlar. Qeyri- sabir gəlirlərlə yaşayan insanlar nflyasiyadan xeyr götürə bilərlər. Belə ailələrin nominal gəlirləri qiymətlərin səviyyəsini və yaxud həyat qiymətini keçir, nəticə etibarilə onların real gəlirləri artır. Sənayenin inkişaf etmiş və güclü həmkarlar təşkilatı olan sahələrində çalışan fəhlələrin nominal maaşı nflyasiya ilə ayaqlaşa bilər və keçər. Ə ks tərəfdən qiymətin səviyyəsinin qalxması sənayenin qeyri-rentabelli sahələrindəki bəzi muzdlu fəhlələrin (hansı ki, güclü köməkdən, mübariz həmkarlar təşkilatından məhrumdurlar) gəlirlərini keçir. nflyasiyadan firma rəhbərəlri və başqa gəlir əldə edənlər də uda bilərlər. Məsələn: əgər nflyasiyada qiymətin qalxması faizdə nəzərə alınmayıbsa, kredit götürənlər nflyasiyadan udurlar. 1 000 000 manat ssuda götürmüş debitor müəyyən vaxt ərzində faizlə həmin pulu qaytarmalıdır, lakin bu vaxt ərzində manatın alıcılıq qabiliyyəti iki dəfə düşərsə onda həmin alınmış məbləğ banka qaytarılarkən real alıcılıq qabiliyyətinin yarısını itirmiş olur (faiz hesabını nəzərə almasaq). nflyasiya vaxtı təcili əmanətlərin polis sığortası banklarında illik rentalar və başqa sabit qiymətli aktiv kağızların qiymətləri azalır, hansı ki, nəzərdə tutulmamış ağır vəziyyətlə və yaxud sakit tərzdə təqaüdə çıxmaq imkanına çatardı. nflyasiyanın sosial nəticələridə vardır: o milli gəlirin bölüşdürülməsinə aparır, elə bil bu əhali üçün yüksək vergi dərəcəsidir hansı ki, nominal artımı gerilədir, həmçinin real əmək haqqı əmtəə və xidmətlərin yüksələn qiymətlərindən geri qalır. Bir sözlə demək olar ki, nflyasiya prosesinin neqativ nəticələri aşağıdakılar aiddir: − Qiymətlər sisteminin pozulması; − Qeyri-leqal iqtisadi əlaqələrin inkişafı, böyük miqyaslı nomenklatur kapitalın realizə olunması; − Gəlirlərin gizli bazar və gizli istehsalın xeyrinə bölünməsi; − Ekvivalent dəyişmənin kobud pozulması; − Əhali yığımının qiymətdən düşməsi; − Büdcə nflyasiyasının güclənməsi (dövlət büdcəsi kəsri); Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|