Microsoft Word adigozaliv abdulrahman docx

29 
 
depozitlərin  qəbulu,  pul  hesablaşmaları  və  ödənişlərin  aparılması,  kreditlərin 
verilməsi
 aiddir. 
Banklar baza əməliyyatlarının yerinə yetirilməsindən əlavə, müştərilərə bir 
çox  digər  maliyyə  xidmətləri  təklif  edirlər.  Sənayecə  inkişaf  etmiş  ayrı  -  ayrı 
ölkələrin milli - tarixi təsərrüfat xüsusiyyətlərinin inkişafı ilə şərtlənən fərqlərlə 
yanaşı, dövlət mənsubiyyəti və yerləşdirilmə ərazisindən asılı olmayaraq bütün 
banklara xas olan (onların araşdırılan kredit - maliyyə altsistemindəki immanent 
mənsubiyyətləri səbəbindən) bank fəaliyyətinin (bank əməliyyatlarının) bir sıra 
aparıcı istiqamətlərini göstərmək olar. 
Ümumi  baxışdan  passiv  və  aktiv  əməliyyatlar  onlara  aiddir.  Kommersiya 
banklarının  iş  praktikasında  onların  yerinə  yetirdikləri  əməliyyatları  (iş 
növlərini) passiv  əməliyyatlar,  aktiv əməliyyatlar,  bank   xidmətləri, banklarnın 
özlərinin əməliyyatlarını bu sayaq qruplarda birləşdirmək olar. 
lk iki qrup kommersiya banklarının əməliyyatları arasında daha çox xüsusi 
çəki yaradırlar. Məsələn, vəsaitlərin cəlb olunması və kredit resurslarının əlavə 
mənbələrinin  formalaşdırılması  üçün  kommersiya  banklarının  passiv 
ə
məliyyatları  xidmət  edir.  Onlar  aktiv  əməliyyatların  maliyyələşdirilməsi  üçün 
istifadə  olunur  və  depozit  əməliyyatları  çərçivəsində  müxtəlif  növ  əmanətlərin 
cəlb  olunmasından,  banklararası  kreditlərin  istifadə  olunmasından,  qiymətli 
kağızların emissiyasından, 
bankların öz resurslarının səfərbər olunmasından və s. ibarətdirlər. 

---

30 
 
Depozitlər  bankın  müştərilərinin  hər  cür  müddətli  və  müddətsiz 
ə
manətlərindən ibarətdir. Bu növ əməliyyatların xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, 
banklara pul vəsaitlərini müştəri təklif etmir, bankın öz təşəbbüsü ilə pulları cəlb 
edir. Ona görə də bank praktikasında bu məbləğlər "cəlb olunmuş" adlandırılır. 
Bank  belə  vəsaitlər  üçün  faiz  ödəyir.  Faiz  stavkaları  depozitlərin  müddəti  və 
həcmindən  aslı  olaraq  dəyişir.  Rəqabətin  inkişaf  etdiyi  şəraitdə  kommersiya 
bankları  müştərilərin  hesablaşma  hesablarında  olan  orta  illik  qalıqlar  üzrə 
ə
vvəllər edilməyən faiz artırmaları da aparırlar. Bankın belə siyasəti müştərilərin 
sərbəst vəsaitlərini öz hesablarında toplamalarına maraqlarını artırır.  
Kommersiya  banklarının  aktiv  əməliyyatları  əsas  etibarilə  müddətlərinə, 
həcmlərinə  kredit  resurslarının  istifadəçilərinin  tiplərinə,  təminat  xarakterinə, 
pul  vəsaitlərinin  ödəniş  formalarına  görə  fərqlənən  kreditlərin  verilməsi  (aktiv 
ə
məliyyatların xüsusi növü kimi zəmanətli əmanətlər istisna təşkil edə bilər) ilə 
bağlıdır. 
Kreditlərin müxtəlif növlərinin təsnifatını vermək çox çətindir. Ona görə də 
indiyədək  istər  ölkə,  istərsə  də  xarici  ədəbiyyatda  kreditlərin  vahid  təsnifatı 
yoxdur.  Lakin  hazırda  onların  spesifik  xüsusiyyəti  ondan  ibarətdir  ki,  keçid 
iqtisadiyyatı kommersiya banklarını qısa müddətə kredit verməyə  məcbur edir. 
Bu,  kreditlərin  çox  sürətlə  qiymətdən  düşməsi  prosesi  ilə  şərtlənir.  Mövcud 
şə
rait uzunmüddətli istehsal dövrlü müəssisələri çox ağır vəziyyətə qoymuşdur, 
belə ki, bu məqsədlər üçün alınmış kreditlərin dövranı daha qısa zaman kəsiyini 

---

31 
 
ə
hatə etdiyindən və ölçüyə gəlməyən dərəcədə böyük gəlir gətirdiyindən, ticarət 
- vasitəçilik fəaliyyəti ilə məşğul olmaq daha əlverişlidir.  
Kommersiya  bankları  özlərinin  sərəncamlarında  olan  həm  özlərinin,  həm 
də  cəlb  olunmuş  vəsaitləri  ssuda  verməklə,  faiz  alırlar.  Faiz  kreditora  ssuda 
kapitalı  əvəzinə  ödənilən  qiymət  şəklində  çıxış  edir.  Onun  həcmi  kredit 
resurslarına olan tələb və təklifdən asılıdır. 
Bank  xidmətləri  müştərinin  tapşırığı  üzrə  sonuncunun  xeyrinə  müəyyən 
ödənişlə  bank  əməliyyatlarının  aparılmasıdır.  Praktikada  bank  xidmətləri  üç 
qrupa bölünür: 
•  tədiyye  dövriyyəsinə  şəraitin  yaradılması  (kommersiya  bankları  tərəfindən 
müştərilərin  vəsaitləri  hesabına  nəqd  və  nəqdsiz  ödənişlərin  aparılması), 
valyuta  və  qiymətli  metallarla,  veksellərin  və  çeklərin  inkassasiyası  və  s. 
yolu ilə əməliyyatların həyata keçirilməsi; 
•  müştərilərin  qiymətli  kağızlarının  saxlanılması,  habelə  onların  idarə 
aparılması; 
•  dünyanın aparıcı ölkələrində geniş inkişaf etmiş əmlakın (etibar olunmuş və 
ya trast əməliyyatlar) idarə olunması. 
Bəzən  "bank  xidməti"  anlayışı  ilə  "bank  məhsulu"  anlayışını  bir  -  biri  ilə 
bağlayırlar və sonuncudan söhbət açıldıqda aşağıdakılar nəzərdə tutulur: 
•  maddi  xidmətlər,  yəni  banklar  tərəfindən  maddi  nemətlərin  müştərilərə 
çatdırılması  məqsədilə  göstərilən  xidmətlər.  Bu  halda  əlavə  dəyər  yaradılır 
ki,  o da əmtəənin (malın) dəyəri (qiyməti) üzərinə artırılır; 

---

32 
 
•  kadrların 
hazırlanması 
və 
yenidən 
hazırlanması, 
müştərilərin 
məlumatlandırılması  və  onlara  konsaltinq  keçirilməsi,  analitik  tədqiqatların 
apanlması və onların nəticələri üzrə ictimaiyyətin məlumatlandırılması, bank 
işçilərinin etika normalarının yaradılması. 
Kommersiya  banklarının  öz  əməliyyatları  ikinci  dərəcəli  rol  oynayır. 
Məsələn, bank digər hüquqi şəxslərin təsisçisi kimi çıxış edə, hər hansı istehsal 
və  ya  sosial  -  mədəni  təyinatlı  obyektin  tikintisində  iştirak  edə  bilər. 
Kommersiya  bankları  zəmanət  verə  bilər.  Onlar  öz  şəxsi  hesablarına  müxtəlif 
avadanlıq  və  əsas  vəsaitlər  ala  bilərlər.  Bankın  öz  şəxsi  əməliyyatlarına 
aşağıdakılar da aiddir: öz əməkdaşlarının əmək haqlarının ödənilməsi, istehsalat 
və  sosial  -  inkişaf  fondlarının  və  maddi  həvəsləndirmənin  bölüşdürülməsi,  öz 
təsisçilərinə dividendlər ödəmək və s. 
Son vaxtlar banklar daha çox onlar üçün xarakterik olmayan əməliyyatları 
daha aktiv həyata keçirməklə, özleri üçün qeyri - ənənəvi maliyyə sahibkarlığı 
sferasına  daxil  olaraq,  daim  göstərdikləri  xidmətlərin  dairəsini  genişləndirərək 
və keyfiyyətini yüksəldərək, yeni perspektiv müştərilərin cəlb edilməsi uğrunda 
rəqabət  aparırlar.  Faktiki  olaraq  kommersiya  bankları  təsisatları  o  qədər 
rəngarəngdir ki, onların dəqiq fərqləndirilməsi doğrudan da qeyri - müəyyəndir. 
Bu  onunla    bağlıdır  ki,  "müasir"  banklar  ən  rəngarəng  əməliyyat  növləri  ilə 
məşğul olurlar. 
Şə
rti  olaraq  bankın  öz  hesabına  əməliyyatlarını  (onlar  da  bank 
ə
məliyyatları kimi aktiv və passiv ola biler, amma daxili bütövlük növü olması 

---