Microsoft Word adigozaliv abdulrahman docx
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
33 üzünden struktur əlahiddəliyinə iddialıdır) da fərqləndirmək olar ki, bunlara da müxtəlif müddətlilik və tələbetmə şərtlərinə (ssudanın ödənilməsi) görə ə məliyyatlar aiddir: veksellərin verilməsi, xarici valyuta, qiymətli kağızlar və ə lvan metallarla və s. ile ticaret. Hazırda bankların fəaliyyətində getdikcə daha çox universallaşma baş verir ki, bu da nəinki təkcə pul vəsaitləri və maliyyə resurslarının bütün mərhələləri və dövriyyə sferalarını əhatə etməyi deyil, həm də məsləhətvermə (konsaltinq), ayrı - ayrı şəxslər və təşkilatların (hətta dövlətlərin) vəsaitlərinin idarə olunmasında pul və maliyyə prosesləri barədə informasiyanı, pul ə məliyyatlarının texniki təmin olunmasını, pul dəyərlərinin və istehsalat sırlarının mühafizəsi və s. genişləndirir. Belə bir qayda yaranır ki, müştəri lazımi xidmətlər siyahısını elə öz bankında ala bilər. Öz ənənəvi fəaliyyətlərindən imtina etməyən banklar, fəaliyyətin digər sferalarına daha aktiv şəkildə müdaxilə edirlər, müştərilərə bütün maliyyə xidmətləri kompleksi üzrə qulluq etməyi öz üzərlərinə götürürlər. Banklar birbaşa kreditləşdirmə formalarını özlərinə tabe etməyə çalışaraq, ş irkətlərin vekselləri ilə ticarətə girir, səhmlərlə birja əmaliyyatları aparır, ayrı - ayrı şəxslərə məxsus olan qiymətli kağızlr paketinin idarə olunmasına və s. girişirlər. Ə gər bank yuxarıda sadalanan xidmətləri tam həcmdə yerinə yetirə bilmirlərsə, onda o müştərini itirməkdə risk edir. Banka bu xidmət forması da ə lverişlidir, belə ki, müştərilərin dosyesinin tərtib olunması üçün vaxta və 34 məsrəflərə qənaət edilir (çünki bir dosyedən bank bir neçə bölməsi istifadə edilə bilər), bankın əməliyyatlara və müştərilərin fəaliyyətinə nəzarət imkanları artır (o mütəmadi olaraq müştərinin bütün fəaliyyəti haqqında, onun kommersiya və şə xsi işləri və əlaqələri barəsində müntəzəm və bitkin məlumat alır). Belə şəraitdə kommersiya bankları fəaliyyətlərini genişləndirmək yolu ilə, yeni, bank bazarının daha yüksək riskli seqmentləri üzrə xidmət göstərməklə bağlı öz iqtisadi durumlarını qorumağa çalışırlar ki, bunlara da aşağıdakılar aiddir: • tərpənməz kommersiya əmlakı üzrə sövdələr və borc vəsaitlərinin yüksək payı üzrə əməliyyatlar (bir çox hallarda bu, kredit risklərinin çoxalması ilə bağlıdır); • öz kapitallarının kifayətliliyinə dair tələblərin daha da unifikasiyası və sərtləşdirilməsi ilə bağlı kommersiya bankları üçün daha böyük əhəmiyyət kəsb edən daha gəlirli, amma yüksək risklə bağlı balansı ötmüş əməliyyatlar (faiz və valyuta svopları, rezerv akkreditivləri, ssudalar üzrə öhdəliklər, onların satılması və otürülməsi, habelə zəmanət verilməsi); • kommersiya banklarının diler əməliyyatlarda törəmə instrumentlərlə iştirak etmələri; bu, onlar üçün yeni fəaliyyət növlərindən biri sayılır. Bu halda kommersiya bankları nəinki öz müştərilərinin tapşırığı ilə, həm də ə məliyyatlarının gəlirliliyini artırmaq məqsədilə özləri müstəqil şəkildə törəmə instrumentləri əldə edirler; 35 • sığortalama, trast (vəkalətli) əməliyyatlar kimi qeyri-bank sektorlarında xidmətlər göstərmək. Trast (vəkalət) əsasında müştərilərin vəsaitlərini cəlb edən banklar (onların sahibləri) müştəri qarşısında, əgər onlar bu vəsaitlərin yerləşdirilməsi zamanı "adi ehtiyatlılığı" pozmayıblarsa, onda onların əmanətlərinin toxunulmazlığına cavabdeh deyillər. Trast işi anqlo-saks dövlətlərin mülki hüququnda mövcud olmuş bir sıra spesifik institutlar əsasında ABŞ - da meydana çıxmış və inkişaf etmişdir. Vaxtilə Amerikanın bankirlər assosiasiyası trast işinə belə tərif vermişdilər: "Bu, vəsiyyətlərin icrası, əmlakın vəkalətnamə üzrə idarə olunması və fiziki şəxslər, yoldaşlıqlar (birliklər), assosiasiyalar, təsərrüfat korporasiyaları, habelə açıq ictimai, tədris, mədəni və xeyriyyə təsisatları və hökumət orqanları üçün mümkün sayılan bütün hallarda agent tapşırıqlarının yerinə yetirilməsidir". Trast ili XIX əsrin ortalarından daha çox kommersiya banklarının əllərində cəmləşir və hətta, məsələn, etimadlı şəxs hüquqi firma və ya fərdi şəxs olduqda belə, faktiki olaraq əməliyyatları, agent kimi fəaliyyət göstərən bank aparır. Qiymətli kağızlara yatırılmış varidatın idarə olunması, faktiki olaraq kommersiya banklarının əsas trast emeliyyatlarından ibarətdir. Bu halda bank müştərinin varidatını birbaşa idarə etmir, yalnız agent, mühafiz funksiyasını həyata keçirir, bir qayda olaraq, investisiyalar üzrə məsləhətçi kimi çıxış edir və bu yolla da müştərinin müxtəlif qiymətli kağızlara yatırımlar yapmasına əsas təsir göstərir. Bununla da trast əməliyyatlar vasitəsilə bankın qiymətli kağızlar bazarına, ilk növbədə fond birjasına təsiri artır. Hazırda kommersiya bankları 36 korporasiyaların istiqrazları üzrə etimadlı nümayəndəsi kimi çıxış edir, qiymətli kağızların emissiyasına texniki xidmət göstərir, qiymətli kağızların emissiyasına, alqı - satqı zamanı səhmlərə verilən hüququn ötürülməsini həyata keçirir, səhmlərin emissiya məbləğinin ş irkətin (korporasiyanın) nizamnaməsində təsbit olunmuş həddən yuxarı olmamasına nəzarət edir ve s. XX əsrin ikinci yarısında ABŞ - da fərdi fondlardan fərqli olaraq, idarə edilməsi onlara etibar olunmuş nisbətən kiçik (50 min dollardan az) pul vəsaitlərini toplayan kollektiv trast fondlar adlanan əməliyyatlar yayılmağa başlandı. Bu halda toplanılmış pul vəsaitlərinin idarə olunması vahid trast kimi həyata keçirilir. Digər forması isə sənaye, ticarət və nəqliyyat korporasiyalarının pensiya fondlarının banklar tərəfindən idarə olunmasıdır. ABŞ - da banklar tərəfindən idarə olunan pensiya fondlarının 60 % - ə qədəri tam investisiya müstəqilliyi şərti ilə onlara verilmişdir. Xarakterik haldır ki, ABŞ - da banklar tərəfindən idarə olunan özəl trast hesablarının 40 % - dən 50% - ə qədərini elə yatırımlar təşkil edirdi ki, onlar üzrə banklar heç nə ilə məhdudlaşmayan hüquqa malik idilər (məsələn, alqı və satqı, səhmdarların iclaslarında səsvermə). Yerdə qalan 50 - 60 % səhmlər üzrə vəsiyyətçilər, etimad göstərənlər məhdudiyyətlər qoyulurdu. Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|