Merkezi Sınavların Öğretmenler Üzerinde Sosyal, Psikolojik Etkisi ve

2.5.3.Tutarlılık (Dependability) 
Creswell, (2016) nitel araştırmalarda tutarlığı sağlamak için verilerin analizde birden 
fazla araştırmacının aynı anda çalışarak kodlar üzerinde ortak görüşe varmalarını önermiştir. Bu 
araştırmada da tutarlılığı sağlamak için iki araştırmacı birbirinden habersiz (blind) olarak 
(Creswell, 2016) kodlama yapmış ve temalar oluşturmuşlardır. Kodlar karşılaştırılarak 
kodlayıcılar arası uyumu hesaplamışlardır (Miles ve Huberman, 1994 ). Araştırmacılar 
arasından farklı kodlama fikrinin olduğu durumlar ortaya çıkarılmış, kodu farklı yazmanın 
sebebi tartışılmış ve kodun ne olacağına tartışılarak karar verilmiştir (Silverman, 2005). 
2.5.4.Teyit Edilebilirlik (Confirmability) 
Bu araştırmanın tüm süreçleri teyit edilebilirlik için bilgisayar ortamında araştırmacılar 
tarafında dosyalanmıştır. Araştırmada toplanan verilerin bilgisayar ortamına aktarılması, 
verilerin analizi, araştırmanın raporlaştırılması gibi birçok işlemin bilgisayar ortamında 
gerçekleştirilmesi verilerin saklanmasını ve teyit edilebilirliğini kolaylaştırmaktadır. Creswell 
(2016) göre araştırmanın teyidi için verilerinin dış denetime açık olması gerekmektedir. 
3. BULGULAR
 
Araştırmanın cevap aradığı birinci soru, merkezi sınavların öğretmenler üzerinde 
oluşturduğu sosyal ve psikolojik etkilerin neler olduğunu ortaya çıkarmaktır. Bu amaçla 
öğretmenlerle yapılan görüşmelerden elde edilen bulgular Tablo 2’de sunulmuştur. 
Tablo 2: Merkezi sınavların öğretmenler üzerinde oluşturduğu psikolojik ve sosyal etkiye ilişkin 
katılımcı görüşleri 
Temalar 
Kategori 
Kodlar 
Katılımcılar 
Psikolojik 
Etki 
Baskı 
oluşturma 
Ailenin sınavda başarı beklentisi 
Ö1,Ö2, Ö3, Ö4, Ö5, Ö8, Ö10, Ö15 
Öğrencinin sınavdan beklentisi 
Ö1,Ö2, Ö4, Ö5, Ö8, Ö9, Ö10, Ö15 
İdareninsınavdan başarı beklentisi 
Ö1,Ö2, Ö5, Ö8,Ö10 
Stresli/gergin 
olma 
Öğrencilerinin sınavda başarısız olacağı 
endişesini taşıması 
Ö1, Ö8,Ö9, Ö10 
Veli/öğrencilerin 
gerginliğinin 
öğretmene yansıması 
Ö1, Ö4, Ö15 
Öğrencilerin sınavı çok ciddiye alarak 
sınıf ortamını germesi 
Ö1, Ö15
Motive etme 
Sorumluluk hissetme 
Ö6,Ö4,Ö12 
Derslere heyecanla girme 
Ö3, Ö7 

---

Merkezi Sınavların Öğretmenler Üzerinde Sosyal, Psikolojik Etkisi ve Öğretim Programı Uygulamalarına Yansıması
311 
e-ISSN: 2536-4758 
http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/ 
Sosyal 
Etki 
Ayrımcılığa 
neden olma 
Dershane görev yapmış öğretmenlerinin 
idare ve öğrencide olumlu algısı 
Ö11 
Yetiştirme 
kurslarında 
görev 
alma/almama 
dururuna 
göre 
değerlendirme yapılması 
Ö1 
Rekabete 
neden olma 
Öğretmenlerin 
öğrencilerin 
sınav 
başarısı için yarış içine girmeleri 
Ö3,Ö7,Ö11 
Dayanışmaya 
neden olma 
Öğrenciler için daha iyisini yapma 
çabası içinde olma 
Ö8 
Tablo 2 incelendiğinde merkezi sınavların öğretmenlere etkisi psikolojik ve sosyal etki 
temaları altında toplanmıştır. Psikolojik etkiler baskı oluşturma, stresli/gergin olma ve motive 
olma kategorileri altında gruplandırılmıştır. Merkezi sınavların baskı oluşturmasının nedenini 
öğretmenler; ailenin(Ö1,Ö2, Ö3, Ö4, Ö5, Ö8, Ö10, Ö15)ve idarenin (Ö1,Ö2, Ö5, Ö8,Ö10) 
öğrencilerin sınavdan başarılı olma beklentisi içinde olmaları şeklinde belirtmişlerdir. Ayrıca 
öğrencinin (Ö1,Ö2, Ö4, Ö5, Ö8, Ö9, Ö10, Ö15) sınavdan başarı beklentisi merkezi sınavların 
öğretmen üzerinde baskı oluşturmasına neden olmaktadır. Örneğin merkezi sınavların 
öğretmenler üzerinde oluşturduğu baskıyı Ö5 öğretmeni “
Bu zincirleme bir bakış açısı; öğrenci, 
veli ve kurumumuzdaki idare bile merkezi sınavlardaki başarı ortalamalarına göre iyi- kötü 
öğretmen değerlendirmesi yapıyor
.” şeklindeki cümlesiyle açıklamaktadır. Ö9 öğretmeni ise 
sınavların baskı oluşturmasını “Ayrıca okulunuzdaki öğrencilerin başarısı merkezi sınavlara 
göre ölçülüyorsa üzerinizde büyük bir baskı vardır.” cümlesiyle vurgulamıştır. Konu ile ilgili 
Ö15 öğretmenin görüşü ise “Merkezi sınavların daha bir ciddiye alındığı kanısındayım. Aileler 
ve öğrenci tarafından psikolojik olarak daha fazla baskı yaratılmaktadır.” şeklindedir. 
Öğretmenler; öğrencilerinin sınavda başarısız olacağı endişesi taşımalarının (Ö1, Ö8,Ö9, 
Ö10), velilerin ve öğrencilerin gerginliğinin kendilerine yansımasının(Ö1, Ö4, Ö15), 
öğrencilerin sınavı çok ciddiye alarak sınıf ortamını germesinin (Ö1, Ö15)kendilerinde stres ve 
gerginliğe neden olduğunu vurgulamışlardır. Veli ve öğrencilerin gerginliğinin öğretmene 
yansımasını Ö4 öğretmeni “
Merkezi sınavlar nedeniyle veli ve öğrencilerimizdeki gerginlik bize 
de yansıyabiliyor
.”şeklindeki cümlesiyle ifade etmiştir. Öğrencilerin sınavda başarısız olmasının 
oluşturduğu tedirginliği Ö8 öğretmeni “
Öğrencilerin sınavdaki başarılarının düşük olması 
benim üzerimde acaba etkili öğretmen değil miyim tedirginliği oluşturmaktadır
.” şeklinde 
belirtmiştir. Öğretmenler merkezi sınavların kendilerine sorumluluk yükleyerek (Ö6,Ö4,Ö12) 
ve derslere heyecanla girmelerini sağlayarak (Ö3, Ö7) motive ettiğini açıklamıştır. Ö4 
öğretmeni bu durumu “
Bilgileri sürekli yenileme ihtiyacı hissetmemi sağlar. Mesleki 
motivasyonumu canlı tutar
.” şeklindeki cümlesiyle açıklamıştır. Ö7 öğretmeni ise merkezi 
sınavların motive etmesini “
Merkezi sınavların olması derslere daha çok motive olmamı 
sağlıyor. Öğrencilerin bu sınavda daha başarılı olmasını istediğimden dolayı derslere daha 
farklı bir heyecanla başlıyorum
.” şeklinde ifade etmiştir. 
Sosyal etki teması altında merkezi sınavların etkisi ayrımcılık, rekabet ve dayanışma 
kategorilerinde gruplandırılmıştır. Dershanede görev yapmış öğretmenlerinin idare ve öğrencide 
olumlu algısının(Ö11) olmasının ve yetiştirme kurslarında görev alma/almama durumuna göre 
öğretmenlerin değerlendirilmesinin (Ö1) öğretmenlerin ayrımcılığa maruz kalmasına neden 
olduğunu ifade etmişlerdir. Örneğin Ö11 öğretmenin konu ile ilgili görüşü “
Sınav sistemi testi 
gerektirdiğinden dolayı dershaneden gelen veya daha önce dershanede çalışmış öğretmenler 
öğrencilerin ve idarecilerin gözünde daha iyi öğretmen oluyor. Öğretmenler arasındaki sosyal 
ilişkileri olumsuz yönde etkiliyor.
” şeklindedir. Ö1 öğretmeni maruz kaldığı ayrımcılığı “
Hafta 
sonu yetiştirme kurslarına katılmak istemeyen bir öğretmen olarak idareciler tarafından baskı 
altında olmaktan olumsuz etkileniyorum. Kursa gelmeyen öğretmen kötü öğretmen algısı 
personel arasında ayrımcılığa sebep oluyor. Kurs almadığım için 8. Sınıf öğrencilerim kurs 
alan başka bir öğretmene verilebiliyor
.” cümlesi ile açıklamıştır. 

---

312 
Abdullah Çetin, Serkan Ünsal 
e-ISSN: 2536-4758 
http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/ 
Öğretmenlerin öğrencilerinin sınav başarısı için yarış içine girmelerinin (Ö3,Ö7,Ö11) 
rekabete neden olduğu, öğrencilerin başarısı için daha iyisini yapma çabası içine girmelerinin 
(Ö8) dayanışmayı sağladığı öğretmenler tarafından belirtilmiştir. Örneğin Ö7 öğretmeni bu 
durumu “
Rekabet ortamı oluşturuyor. Kıskançlıklar olabiliyor.” şeklinde açıklarken, Ö8 
öğretmenin dayanışma ile ilgili görüşünü “Merkezi sınavlar öğretmenler arasında dayanışmaya 
neden oluyor. Ne yapıyoruz, daha iyi nasıl yapabiliriz
?” şeklinde ifade ettiği görülmüştür. 
Merkezi sınavların öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişimlerini nasıl etkiledikleri 
araştırmada cevap aranan ikinci sorudur. Bu kapsamda öğretmen görüşlerinden elde edilen tema 
ve kodlar Tablo3’de verilmiştir.