Mavzu: Mamlakat iqtisodiyotida ishlab chiqarishning o’rni Krish i-bob. Iqtisodiy resurslar va ularning turlari

---

Mavzu: Mamlakat iqtisodiyotida ishlab chiqarishning 
o’rni 
Krish 
I-bob. Iqtisodiy resurslar va ularning turlari 
1.1
Mamlakat iqtisodiyoti barqarorligini muhim omili 
1.2
Iqtisodiy resurs sifatida tadbirkorlik
II-bob. Tadbirkorlik faoliyati
2.1 
 
Kichik va o ‘rta biznesni tashkil etish 
2.2 
 
Birja. Birja faoliyati 
I-bob. Iqtisodiy resurslar va ularning turlari 
Mamlakat iqtisodiyoti barqarorligini muhim omili 
Reja: 
1. Iqtisodiy resurs tushunchasi. 
2.
Iqtisodiy resurslar turlari 
3. O‘zbekistonda ishlab chiqarishning qaysi tarmoqlarini rivojlantirilgan 
Iqtisodiy resurs tushunchasi
Ishlab chiqarish va ishlab chiqarish turli xiliqtisodiy resurslardan 
foydalanish bilan bevosita bog'liq. Iqtisodiy resurslartovarlar va 
xiz matlar is hlab chiqaris h jarayonid a foydalaniladigan barchaturdagi 
resurslami anglatadi. Aslida, bu boshqa imtiyozlami ishlab chiqarishuchun 
ishlatiladigan foydalardir. Shuning uchun ular ko'pincha ishlab 
chiqarishresurslari, ishlab chiqarish omillari, ishlab chiqarish omillari, 
iqtisodiy o'sishomillari deb ataladi.Iqtisodiy resurslar nima ekanligini tushunish 
uchun birinchinavbatda resurslarkontseptsiyasini belgilash, ularning tasnifini, 
ishlab chiqarishqiymatlari va ishlab chiqarish omillari o'rtasidagi 
bog'liqlikni hisobga olish,ushbu elementlaming har birini alohida ajratish, 
shuningdek, turli omillarningta'siriga qarab iqtisodiy resurslardan 
foydalanishni tahlil qilish kerak.
Ushbu turdagi resurslar inson hayoti va foydasini takomillashtirishga 
qaratilgan ijtimoiy ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan material va nomoddiy 
vositalarni birlashtiradi. 

---

Quyidagi komponentlar farq qiladi iqtisodiy resurslar: 
yer (boshqacha) tabiiy resurslar); 
 inson mehnatlari; 
kapital (daromad ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan mulk); 
ma `lumot; 
vaqt; 
tadbirkorlik qobiliyatlari (daromad keltiradigan ijtimoiy ishlab chiqarish 
jarayonini samarali tashkil etish qobiliyati). 
Kapital-daromad olish uchun samarali foydalaniladigan moddiy va 
nomoddiy boyliklarzaxirasi. Boshqacha qilib aytganda, kapital-ko'proq iqtisodiy 
mahsulotlar ishlabc h iq a r is h uc h u n ya r a t i l g a n ha r q a nd a y r e s u r s .
I s h l a b c h iq a r is h o mi l la r i kontseptsiyasida kapital moddiy (Real) 
kapitalni anglatadi - uzoq yoki qisqamuddatli ishlab chiqarishning barcha 
vositalari. Iqtisodiyotda asosiy va ishchikapitalni ajratish odatiy holdir. 
Korxonaning mehnat resurslaridan foydalanishsamaradorligi mehnat 
unumdorligini tavsiflaydi, bu ish vaqtining birligidaishlab chiqarilgan 
mahsulot miqdori yoki ishlab chiqarilgan mahsulot yokibajarilgan ishlar 
birligiga mehnat xarajatlari bilan belgilanadi. 
2016 yil 25 oktyabr kuni mamlakatimizda qurilish tarmog‘i sohasida tub 
burilish yasagan muhim hujjat tasdiqlandi. O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidentining «Respublika qurilish materiallari sanoatini boshqarishni tashkil 
etishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qarori qabul qilindi. 
Ushbu qaror bilan qurilish materiallari ishlab chiqarishni yanada rivojlantirish, 
tarmoq korxonalarini modernizatsiya qilish, texnologik va texnik qayta jihozlash 
uchun xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish hamda uning eksport 
salohiyatini 
oshirish va ularda korporativ boshqaruv xalqaro standartlarini joriy etishga 
qaratilgan maqsadlarni amalga oshirish «O‘zqurilishmateriallari» aksiyadorlik 
jamiyati vazifalari sirasiga kiritildi.
Ta’kidlash joizki, qurilish materiallari tarmog‘i mamlakat iqtisodiyotining 
jadal rivojlanishi uchun zarur sharoitlar yaratishda asosiy o‘rinni egallashi kerak. 
O‘tgan yillar mobaynida O‘zbekistonda yangi sanoat ob’ektlari, turarjoylar, ta’lim 
va tibbiyot muassasalari va boshqa ijtimoiy-maishiy ob’ektlarni qurish hamda 
mavjudlarini rekonstruksiya qilish bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilib, 
ularda ilg‘or arxitektura va zamonaviy, yuqori texnologiyali qurilish materiallari 
qo‘llanildi.
Bugun qurilish materiallari ishlab chiqarishni kengaytirish va sohada bar-
qaror narxlarni o‘rnatishning dolzarbligi va strategik ahamiyati Tashkent City va 
Samarkand City zamonaviy ishbilarmonlik markazlari, Nurafshon shahri, Toshkent 
xalqaro aeroporti, Toshkent halqa yo‘li, Yunusobod metro liniyasi, yo‘l 
o‘tkazgichlar, namunaviy va xizmat turar joylari, kam ta’minlangan oilalar uchun 
uylarning qurilishi bilan chambarchas bog‘liq. 

---

Ekspertlar tomonidan barcha qurilish ishlarining umumiy qiymatida qurilish 
materiallari qiymatining ulushi qariyb 60 foizni tashkil etishi hisoblab chiqilgan. 
Yil sayin qurilish sur’atining oshib borishi qurilish materiallari ishlab chiqarishni 
rivojlantirishni taqozo etmoqda. Bunda qurilish materiallari sifatli va arzon bo‘lishi 
muhim sanaladi. 
Bugungi kunda mamlakatimizda barcha turdagi qurilish materiallari ishlab 
chiqarilmoqda. Qurilishda foydalaniladigan materiallarning 95 foizi aynan 
mahalliy korxonalarda ishlab chiqarilayotganligi mamlakatimiz qurilish 
materiallari industriyasining rivojlanib borayotganligining yaqqol dalili. Mahalliy 
qurilish korxonalarida sement, shifer, asbotsement quvurlar, gips, ohak, yumshoq 
tom, quruq qurilish aralashmalari, bitum mastika, shisha mahsulotlar, keramik 
cherepitsa, yog‘och-qirindi plitalari, gidroizolyatsiya va noruda materiallar, 
marmar, granit va boshqa turdagi tabiiy toshlar, devor materiallari, elektrodlar 
ishlab chiqarilmoqda. 
Sohadagi ijobiy o‘zgarishlar shaharu qishloqlarda qad rostlayotgan 
binolarning mustahkamligini, qurilayotgan uy-joylarning aholi uchun hamyonbop 
bo‘lishini ta’minlashga xizmat qilmoqda. Biroq, faoliyat barcha sohalarining isloh 
qilinishi tarmoqni yangilash va modernizatsiya qilish zaruratini ham taqozo etmoq-
da. Energiya tejovchi va zilzilabardosh innovatsion materiallar ishlab chiqarilib, 
qurilishda qo‘llanilayotganligi ushbu tarmoqning rivoj topib borayotganini 
ko‘rsatadi. Ushbu tarmoq katta zaxiraga ega bo‘lib, ulardan oqilona va samarali 
foydalanish sohani rivojlantirishning keyingi istiqbollarini belgilab beradi. 
Shu o‘rinda qurilish materiallari ishlab chiqarish sohasining rivojlanish 
ko‘rsatkichlariga e’tibor qaratish joiz. Masalan, 2017 yilda 
«O‘zqurilishmateriallari» AJ tarkibiga kirgan korxonalar tomonidan 3,5 trln. 
so‘mlik sanoat mahsulotlari ishlab chiqarildi, bunda o‘tgan yilga nisbatan o‘sish 
sur’ati 108 foizni tashkil qildi. Agar 2016 yilda 120 turdagi qurilish materiallari 
ishlab chiqarilgan bo‘lsa, 2017 yilda ushbu ko‘rsatkich 180 turdan oshib ketdi. 
2017 yilda sement – 7768 ming t yoki 124,8%, devor materiallari – 74 mln. dona 
yoki 106,2% mahsulot ishlab chiqarildi. 2018 yil yakunlariga ko‘ra 4,6 trln. so‘m 
miqdoridagi qurilish-sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish va o‘sish sur’ati 104 
foizni tashkil etishi kutilmoqda. Joriy yilning 9 oyi ichida 3,5 trln. so‘mdan ortiq 
hajmdagi qurilish materiallari ishlab chiqarildi va o‘sish sur’ati 2017 yilning shu 
davriga nisbatan 102,2 foizni tashkil qildi. 

---