Mavzu: Mamlakat iqtisodiyotida ishlab chiqarishning o’rni Krish i-bob. Iqtisodiy resurslar va ularning turlari

Iqtisodiy resurslar turlari 
Iqtisodiy resurslar ehtiyojlarni qondirish uchun ishlab chiqarish uchun 
ishlatiladigan tabiiy va inson imkoniyatlarining barcha turlari hisoblanadi. 
Ko'p sonli turli xil mahsulotlar - xizmatlar va mahsulotlar yaratadi. Shuning 
uchun ishlatilgan resurslar soni ishlab chiqarish hajmi kabi katta bo'lishi kerak. 
Aslida, shuningdek, boshqa imtiyozlar boshqa mahsulotlarni ishlab chiqarish 
uchun ishlatiladigan turli xil imtiyozlar mavjud. Ularning barchasi bir nechta yirik 
guruhlarga birlashtirilgan. Keling, ularni batafsil tahlil qilaylik. 
Iqtisodiy resurslar va ularning turlari 
Bu nom barcha turdagi toshqini, er, o'rmonlar, suv, flora, fauna, iqlim va 
dam olish imkoniyatlarini birlashtiradi. 
Tabiiy iqtisodiy resurslar turli yo'llar bilan shug'ullanadilar iqtisodiy 
faoliyat: 
Ishlab chiqarishning asosiy asosi sifatida ular zudlik bilan hududni anglatadi ishlab 
chiqarish ob'ektlari; 
Ular qazib olish sanoatida qo'llaniladigan manbalar sifatida; 
Ishlab chiqarish faoliyati ob'ektlari sifatida ular qishloq xo'jaligida taqdim etiladi. 
Er cheklangan va deyarli almashtirib bo'lmaydigan manba, shuning uchun u 
foydalanuvchilar va davlat himoyasida ehtiyot bo'lish kerak. Dunyodagi qishloq 
xo'jaligidan beparvolik munosabati yilida olti million gektardan oshadi. Ikki yarim 
asrlarda bunday tezlikda, insoniyat qishloq xo'jaligiga mos keladigan barcha erlarni 
yo'qotish uchun xavf tug'diradi. 
Ushbu turdagi resurslar sanoat (iqtisodiy) faoliyatida band bo'lgan odamlarni 
qamrab oladi. Texnik taraqqiyot va avtomatlashtirishga qaramay, ishlab chiqarish 
jarayonida mehnatning roli sezilarli darajada pasaymaydi. Buning sabablari, 
birinchi navbatda, o'sib borayotgan ehtiyojlarni qondirish uchun zamonaviy ishlab 
chiqarishda hal qilingan vazifalarni murakkablashtirish. Ikkinchidan, ish 
intellektual, ya'ni aqliy harakatlarning o'sishiga olib keladi. Uchinchidan, 
faoliyatning ko'plab sohalarida yuqori xavf va javobgarlik - masalan, atom va havo 
transporti va boshqalar mavjud. 
Odamlar aniq texnik va tashkiliy bilim va ko'nikmalarni, madaniyatni, 
madaniyatlar nafaqat mehnat qilish deb hisoblanadi, balki butun mehnat inson 
kapitalibu ishchilarning rivojlanish darajasini aks ettiradi. 

---

3) kapital. 
Ushbu turdagi resurslar tarkibiga (uskunalar, mashina, uskunalar, transport, 
bino va inshootlar) va moliyaviy imkoniyatlar (banklar va jismoniy shaxslar 
tomonidan boshqariladigan mablag'lar, ularni kreditlar va investitsiyalar shaklida 
foydalanishga topshirish). 
4) tadbirkorlik qobiliyati. 
Ushbu iqtisodiy resurslar boshqalardan alohida toifaga ajratiladi va foydali 
biznesni asoslash va ularni samarali boshqarish qobiliyatini anglatadi. Har bir 
inson ham tadbirkorlikka tabiiy qobiliyatga ega emas, shuning uchun hamma ham 
muvaffaqiyatli ishbilarmonlarga aylana olmaydi. Ishlab chiqarish texnologiyalarini 
bilishga qo'shimcha ravishda muvaffaqiyatli rivojlangan sezgi, aloqa ko'nikmalari 
va e'tiqodlarini o'z ichiga oladi. 
5) ma'lumotlar. 
Axborot iqtisodiy resurslari ehtiyojlar, imkoniyatlar, ishlab chiqarish va 
boshqarish texnologiyalari, narxlari va hokazolarini o'z ichiga oladi. Hozirgi 
jamiyatda quyidagi printsip to'liq amalga oshirilmoqda: kim ma'lumotga ega, u 
dunyoga egalik qiladi. Shuning uchun u chaqiriladi axborot jamiyati. Hozirda 
kompyuter texnologiyalari aniqlanmoqda tarmoq tizimlari To'plash va 
ma'lumotlarni uzatish. 
Resurs - bu turli insoniy ehtiyojlarni qondirishingiz mumkin bo'lgan narsa. Ushbu 
maqola atamaning kelib chiqishi, shuningdek, asosiy turlarning asosiy turlari 
to'g'risida muhokama qilinadi. 
Iqtisodiyotning har bir tarmog‘ida bo‘lgani kabi qurilishda ham investitsiya 
loyihalarini o‘z vaqtida va sifatli amalga oshirish hamda to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy 
investitsiyalarni jalb qilish borasida keng ko‘lamli ishlar davom etmoqda. Yurt-
boshimizning 2018 yil 1 avgustdagi «O‘zbekiston Respublikasida investitsiya 
muhitini tubdan yaxshilash chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi Farmoni investorlarni 
qo‘llab-quvvatlash va ular faoliyati uchun sharoit yaratishda muhim qadam bo‘ldi. 
Bozor munosabatlari, ichki va tashqi bozordagi raqobat investitsiya loyihalarini 
amalga oshirishda ishlab chiqarishni diversifikatsiya qilish va mahsulotning yangi 
turlarini ishlab chiqarishni o‘zlashtirishni taqazo etadi. «O‘zqurilishmateriallari» 
AJda «yo‘l xaritalari» ishlab chiqilib, investitsiya loyihalarini amalga oshirishni 
ta’minlash uchun mas’ul shaxslar va muayyan muddatlar belgilanmoqda. Har bir 
loyiha bo‘yicha tarmoq grafiklari tasdiqlanadi. 
O‘tgan yili keramik plitka, santexnika mahsulotlari, keramogranit, sendvich-
panellar, yumshoq tom materiallari, kompozit armatura, suyuq gulqog‘ozlar, 
issiqlikni o‘tkazmaydigan materiallar kabi o‘ndan ortiq yangi turdagi import 
o‘rnini bosuvchi mahsulotlar ishlab chiqarish o‘zlashtirildi. 

---

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 23 dekabrdagi Investitsiya 
dasturiga muvofiq 2017 yilda 72,4 mln. AQSh dollari qiymatidagi mablag‘larni 
o‘zlashtirish, shu jumladan, 15,3 mln. AQSh dollari miqdoridagi xorijiy 
investitsiyalar va kreditlarni jalb qilish hisobidan 13 ta loyihani amalga oshirish, 
38,1 mln. AQSh dollari qiymatidagi to‘rtta ob’ektni foydalanishga topshirish va 
217 ta yangi ish o‘rnini yaratish nazarda tutilgan edi. Yakunda amalda 73,3 mln. 
AQSh dollari o‘zlashtirildi, bu prognozga nisbatan 101,3 foizni tashkil qiladi. 
Shuningdek, Surxondaryo viloyatidagi «Termizta’minoti» XKda g‘o‘zapoyadan 
yog‘och-qirindi plitalari ishlab chiqarish, «Ohangaronsement» AJda texnologik 
liniyani modernizatsiya qilish, «Fruits Season Navoiy» MChJda yiliga 60 ming 
kub. m quvvatga ega bo‘lgan noruda qurilish materiallarining turli fraksiyalarini 
ishlab chiqarish hamda «Qizilqumsement» AJda o‘rtacha maydalash konusli 
maydalash mashinasini o‘rnatgan holda ikkilamchi maydalash tizimini 
modernizatsiya qilish investitsiya loyihalari amalga oshirildi. 
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev «Asosiy maqsadimiz – 
mamlakatimizning rivojlanishini, xalqimiz farovonligini ta’minlashdan iborat» 
deya ta’kidlaydi. Buning uchun avvalo, iqtisodiyot raqobatbardosh bo‘lishi, 
mahsulot esa o‘zimizda ishlab chiqarilishi kerak. Ushbu maqsadda 
mahalliylashtirish dasturlari ishlab chiqilmoqda. Mahalliylashtirish dasturlari 
ishlab chiqaruvchilar o‘rtasida kooperatsion aloqalarning rivojlanishiga xizmat qi-
lib, mahsulot sifati oshishiga va import o‘rnini bosuvchi, eksportbop mahsulotlar 
assortimenti kengayishiga xizmat qilmoqda. 2017 yil yakunlariga ko‘ra 
mahalliylashtirish dasturlariga muvofiq «O‘zqurilishmateriallari» AJ tomonidan 
103,2 mlrd. so‘mlik mahsulot ishlab chiqarildi, bu prognozga nisbatan 136,8 foizni 
tashkil qiladi. Keramikadan tayyorlangan santexnika, qirqiladigan tozalash abraziv 
doiralar, kompozit armatura, elektr cho‘tkalar, kaprolon mahsulotlari yangi 
texnologiya – 3D printerni qo‘llagan holda qoplama keramik plitka ishlab chi-
qarish shular jumlasiga kiradi. 
Avval chetdan keltiriladigan mahsulot turlarini o‘zimizda ishlab chiqarish va 
shu tariqa, import hajmini qisqartirish, tarmoqlararo sanoat kooperatsiyasini 
kengaytirish hisobidan 39,4 mln. AQSh dollari (prognoz ko‘rsatkichiga nisbatan 
135,3%) miqdoridagi valyuta mablag‘lari tejaldi. 
Joriy yilda «O‘zqurilishmateriallari» AJda 120,3 mln. AQSh dollari 
qiymatidagi kapital qo‘yilmalarni o‘zlashtirgan holda sakkizta investitsiya 
loyihasini amalga oshirish rejalashtirilgan. Bu mamlakatimiz Prezidentining 2018 
yil 19 iyuldagi «2018–2019 yillarda investitsiyaviy va infratuzilmaviy loyihalarni 
amalga oshirishni jadallashtirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi 
qarorida nazarda tutilgan. 2018 yilning 9 oyi yakunlariga ko‘ra 78,7 mln. AQSh 
dollari qiymatidagi investitsiyalar o‘zlashtirildi, bu prognoz ko‘rsatkichiga 
nisbatan 120,8 foizni tashkil qiladi. 

---

Mahalliylashtirish dasturlariga muvofiq 2018 yilda 132,5 mlrd. so‘m 
qiymatidagi mahsulot ishlab chiqarish kutilmoqda. Bu ko‘rsatkichga erishish qiyin 
bo‘lmaydi, chunki joriy yilning 9 oyida 115,9 mlrd. so‘mlik mahsulot ishlab 
chiqarildi, bu prognoz ko‘rsatkichiga nisbatan 2,7 marta ko‘pdir. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 28 sentyabrdagi qarori 
bilan 2016–2020 yillar mobaynida umumiy qiymati 1,23 mlrd. AQSh dollarini 
(shu jumladan: o‘z mablag‘lari – 307,3 mln. doll., banklar kreditlari – 313,4 mln. 
doll. va jalb eilgan xorijiy investitsiyalar – 609,4 mln AQSh dollari) tashkil 
qiladigan 80 ta loyihani amalga oshirish ko‘zda tutilgan. Amalda 2016 yilda 160,4 
mlrd. AQSh dollari umumiy qiymatidagi 37 ta loyiha amalga oshirildi, shundan 
o‘z mablag‘lari 93,6 mln. AQSh dollarini, kredit moliyaviy mablag‘lari 44,1 mln. 
AQSh dollarini va xorijiy investitsiyalar 22,7 mln. AQSh dollarini tashkil qildi. 
2017 yilda 23 ta loyiha amalga oshirilib, 108,4 mln. AQSh dollari qiymatidagi 
kapital qo‘yilmalar o‘zlashtirildi. Ushbu vazifani bajarish maqsadida 2018 yilda 
«O‘zqurilishmateriallari» AJ tomonidan 207,3 AQSh dollari qiymatidagi 15 ta 
loyiha amalga oshirilishi kerak edi. Amalda o‘tgan 9 oy mobaynida rejalashtirilgan 
moliyaviy mablag‘larning 89,3 foizi o‘zlashtirildi, bu 185,1 mln. AQSh dollarini 
tashkil qiladi. 

---