MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
60 Azərbaycanda geosiyasət elminin əsasını qoyan fundamental tədqiqat
Qloballaşan dünyanın tərkib hissəsi olan, həm də onun nüfuzlu aktorlarının kəsişən və toqquşan maraqlarının ünvanlandığı coğrafiyada yerləşən Azərbaycan Respublikasında müasir dovrümüzün mürəkkəb geosiyasi və geoiqtisadi proseslərindən baş çıxarmaq, milli, regional və beynəlxalq səviyyələrdə strateji hədəfləri müəyyən etmək, ölkənin milli təhlükəsizliyini daxili və xarici təhdidlərdən qorumaq və dinamik inkişaf strategiyasını həyata keçirmək üçün kreativ ideyaların hasil olunduğu dərin elmi- analitik tədqiqatların aparılması informasiya əsri olan XXI yüzilliyin tələbinə çevrilmişdir.
Bu reallıqlar kontekstində 2014-cü ilin iyul ayının sonu, avqust ayının əvvəlində Ermənistan-Azərbaycan dövlət sərhədində və qoşunların təmas xəttində müşahidə olunan gərginlik cəlb olunduğumuz münaqişənin real vəziyyəti və həlli perspektivləri ilə bağlı dərin elmi-analitik təhlillərin aparılmasını, bu prosesdə geosiyasi və geoiqtisadi vəziyyətin, beynəlxalq konyukturanın və dünyada güc balansının köklü olaraq nəzərə alınmasını, atılması mümkün olan diplomatik və hərbi-siyasi addımların risk və faydalılıq əmsalının dəqiq hesablanmasını, xüsusilə informasiya təhlükəsizliyi sahəsində mövcud durumun əlahiddə olaraq qiymətləndirilməsini zəruri etmişdir.
Bu, bir həqiqətdir ki, müasir münaqişə və müharibələrdə ilkin zəfər meydanı kimi ―hərbi cəbhə‖ deyil, ―informasiya cəbhəsi‖ çıxış edir. İkincidə qalib gələn, elə birincidə də ―zəfər çələngi‖nı boynuna taxır. Bu, artıq müasir dünyamızın təkzibedilməz aksiomuna
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 61
çevrilmişdir. Bu baxımdan Almaniya politoloji fikrinin daşıyıcılarının aşağıdakı mühakiməsi kifayət qədər məntiqli və ibrətamizdir: ―Vacib informasiyaya malik olmaq hakimiyyətə malik olmaq deməkdir. Vacib informasiyanı qeyri-vacib informasiyadan ayırmağı bacarmaq ikiqat hakimiyyətə malik olmaq deməkdir. Vacib informasiyanı yaymaq və ya yaymamaq qabiliyyəti isə üçqat hakimiyyətə malik olmaq deməkdir.‖ Deməli, istənilən situasiyanın, xüsusilə də hərbi münaqişə vəziyyətinin qalibi statusuna yüksəlmək üçün informasiya məkanında son dərəcə tədbirli, çevik, ağıllı, məsuliiyyətli və peşəkar olmaq lazımdır. Bu reallığa məhəl qoymayan tərəfin üzləşdiyi situasiyanın məğlubu statusuna enişi qaçılmaz olur. Bu məsələlər Prezident İlham Əliyevin təsdiqlədiyi ―Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış‖ İnkişaf Konsepsiyasınından irəli gələn vəzifələr kontekstində xüsusi aktuallıq və əhəmiyyət kəsb edir.
Prezidentinin ictimai-siyasi məsələlər üzrə köməkçisi, görkəmli dövlət xadimi, tarix elmləri doktoru, professor Əli Həsənovun dərin zəka, iti fəhm, analitik və innovativ düşüncə tərzi və sistemli analiz qabiliyyətinin məhsulu olan ―Azərbaycanın geosiyasəti‖ adlı fundamental tədqiqat əsəri tarixi keçmişi nəzərə almaqla müasir beynəlxalq koordinatlar sistemində baş verən mürəkkəb geosiyasi proseslərin məntiq və dialektikasını anlamaq, bu prosesdə ayrı-ayrı beynəlxalq aktorların davranış tərzini izləmək böyük əhəmiyyət kəsb edir. Müəllif bu dəyərli tədqiqatında Xəzər-Qara dəniz hövzəsi, Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz regionuna potensial və real təsir imkanlarını qiymətləndirmək, bu regionda transmilli enerji və nəqliyyat-kommunikasiya sisteminin formalaşması siyasətinin forma və məzmun xarakteristikasını dəyərləndirmək, Azərbaycanın xarici aləmlə geosiyasi, geoiqtisadi və hərbi-təhlükəsizlik sahəsində münasibətlərini şərtləndirən amilləri üzə çıxarmaq, Ermənistan- Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsini Cənubi Qafqazın əsas www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
62 təhlükəsizlik problemi kimi əsaslandırmaq və onun həlli yollarını təhlil etməklə dövlətimizin informasiya təhlükəsizliyinin təminatına mühüm töhfə verir və müasir elmimizdə ―geosiyasət‖ adlanan yeni bir istiqamətin möhkəm bünövrəsini qoyur.
Əsərin ―Azərbaycanın geosiyasi inkişaf tarixi və xarakteristikası, müasir milli inkişaf siyasətinin əsasları‖ adlanan I bölməsində 3 fəsil, 11 yarımfəsil çərçivəsində müvafiq olaraq Azərbaycanın geosiyasi inkişaf tarixi, müasir inkişaf siyasəti, onun xarakteristikası, əsas vəzifələri və tələbləri, habelə ölkəmizin müasir geosiyasi statusu ilə bağlı məsələlər elmi araşdırmalar predmetinə çevrilmişdir.
Əsərdə ilk olaraq Azərbaycanın qədim zamanlardan Birinci Dünya müharibəsinə qədərki geosiyasi vəziyyəti konkret faktlar və arqumentlər əsasında elmi təhlillər süzgəcindən keçirilmişdir. Burada ilk növbədə Azərbaycan ərazisində Manna, Atropatena və Albaniya dövlətlərinin qədim dövrün geosiyasi reallıqları çərçivəsində müəyyən tarixi zamanlarda həm güclü subyektlərə, həm də xarici aləmin təzyiq obyektlərinə çevrilməsi və onun nəticələri ilə bağlı elmi mülahizələr əks olunmuşdur. Daha dəqiq desək, eramızdan əvvəl Azərbaycanın uzun tarixi dövrdə Midiya, Əhəmənilər və Sasani imperiyaları tərkibində qalması, VII əsrdən Ərəb xilafəti altına düşməsi, sonrakı tarixi mərhələlərdə, daha doğrusu, IX-XI əsrlərdə isə bu arealda feodal Sacilər, Salarilər, Rəvvadilər, Şirvanşahlar və Şəddadilər dövlətləri yaranması və onarın geosiyasi davranış xüsusiyyətləri ilə bağlı məsələlərə toxunulmuşdur. Bu dövrün təhlilini aparan müəllifin aşağıdakı elmi nəticələri kifayət qədər əsaslandırılmış, dolğun və ibrətamizdir:
– Azərbaycan uzun müdət ərzində yadelli işğalçıların hökmranlığı altında yaşamağa məcbur edilsə də, xalq öz milli inkişafını heç Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|