MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
376 investisiyaların yatırılması, zəngin enerji resursları olan ölkəmizin gəlirlərinin elmi innovasiyalara ayrılması, digər tərəfdən isə dünyanın müxtəlif yerlərində (Yaponiya, Skandinaviya, Avropa, ABŞ) biofizika, biokimya və molekulyar biologiya sahəsində xaricdə çalışan mütəxəssislərimizin süni fotosintez problemlərini araşdıran elmi konsorsiumlar ilə ənənəvi sıx əməkdaşlıq etməsi və ən əsası, ölkəmizdə fotosintez sahəsində yaranmış məktəbimizin mövcudluğu ilə şərtlənəcək.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 377
Professor S.İsmət Şah, Delaver Universiteti
Dünyada faydalı qazıntı və yanacaq ehtiyatlarından sonra həyati əhəmiyyətli olduqca az alternativ enerji mənbələri mövcuddur ki, bunların da çoxu müəyyən mənada günəşlə əlaqədardır. Mənim məruzəm qısaca olaraq nanotexnologiyanın bizim gələcək enerjimizi necə formalaşdıracağını nəzərdən keçirməklə, aşağıdakı məsələləri əhatə edəcəkdir:
a) Cari enerji mənbələrinə və onların gələcəyinə baxış; b) Gələcəyin enerji seçimləri, xüsusən də fotoqalvanizm;
c) Gələcək üçün fotoqalvanizmin yerinə yetirilmə mümkünlüyü; d) Material və ehtiyatların qiymətləndirilməsi;
e) Yaxınlaşan enerji böhranının həllinə nail olunması; Bir sıra konfransların, tədqiq edilmiş materialların və dərc olunmuş məqalələrin təhlilindən sonra belə bir qənaətə gəlmək olar ki, yaxınlaşan enerji böhranı ilə bağlı müzakirələrə nəhayət ki, təkan verilmişdir. Bununla belə, biz hələ də verilməli olan düzgün sualı tapa bilməmişik. 2008-ci ildə dünya 15 teravatt dəyərində enerji istehlak etmişdir (1). Neft, kömür və qaz ehtiyatları bir çox nüvə və yenilənmiş enerji mənbələrinə istehlak cədvəlində yalnız səs-küy yaratmağa imkan verir. Ənənəvi sual isə ondan ibarətdir ki, biz yenilənmiş enerji ehtiyatları vasitəsilə 15 teravattlıq enerjiyə bərabər enerjini necə istehsal edəcəyik?! Diaqramlar isə sadəcə olaraq, insanları inandırmağa çalışır ki, Yer kürəsində kifayət qədər www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
378 günəş enerjisi ehtiyatı mövcuddur və yeganə problem bu enerjini faydalı elektrik və istilik enerjisinə çevirməkdən ibarətdir. Bu yanaşma tamamilə yanlışdır. Belə ki, bir çox analitiklər qeyd etmişlər ki, bir çox xalqlar, məsələn alman xalqı yenilənmiş enerji ehtiyatlarına malikdir, lakin cari istehlak cədvəlini nəzərdən keçirdikdə aydınlıqla görmək olar ki, Almaniya üçün mümkün olan bütün yenilənmiş enerji ehtiyatları bu ölkənin enerji tələbatının yalnız 40 %-ni ödəyir. Bəs, qalan enerji mənbəyi haradan gələcək?! Bu ehtiyatları harada və necə tapmaq olar?! Bu çox texnoloji yanaşmadır və burada mütləq bir cavab olmalıdır. Texnologiya ən azı 200 ildir ki, istər bizim qidaya ehtiyacımız olanda, istər kosmosu tədqiq edəndə, istərsə də, silahlanma və s. zamanı bizə bələdçilik edir. Onda niyə cari enerji böhranının həllində texnologiya bizə yardım edə bilməsin?! Onu da qeyd edək ki, elmdə qeyri-texnoloji vasitələrdənsə, daha çox texnologiyanın həlli yollarına etimad göstərilir. Belə ki, elə sahələr vardır ki, onları texnologiya və texnoloqlardan başqa heç bir alternativ vasitə dərk etməyə qadir deyildir.
Heç kəs cəngəlliklərə qayıtmağı təbliğ etmir. Texnologiya həll yoludur, lakin yeganə həll vasitəsi deyildir. Beləlliklə də, biz texnologiya ilə yanaşı, aşağıdakı məsələləri də nəzərdən keçirməliyik:
Cari proseslərin fəaliyyəti və yüksək effektivliyi; Yenilənmiş enerjinin hazırlanması və yığılması üçün yeni planlar; Artıq xərcləri azaltmaq və s.; Lakin biz daha da dərinə getməliyik. Belə ki, insani davranışlar və həyat səviyyəsi dəyişməyə məhkum olduğu kimi, yeni yaşayış paradiqmaları da təcrübədən keçirilməlidir. Bu təcrübələr özlüyündə texnoloji yeniliklərin dəstəklənməsinə köməklik göstərəcək, çünki əks halda bunlarsız biz həmişə qarmaqda olacağıq. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 379
Gələcək nəsil elektrik enerjisinin günəş enerjisindən alınması istiqamətində aparılan cari texnoloji təcrübələr üçün hədd mövcuddur. Alimlər artıq cari texnologiyadan daha sanballı olan fotoqlavanizm texnologiyasından birinci faza üçün istifadə edilməli olması haqqında müzakirələrə başlamışlar. Onlar hətta buradan fotoqalvanizm texnologiyasının ikinci və üçüncü fazasına keçidi də nəzərdə tutmuşlar. Si qovşağı adlanan və transformasiya effektivliyinə malik olan hədd ―Şokley-Quisser‖ həddi kimi tanınır. Sözügedən hədd bu fakta əsaslanır ki, tək qovşaq və tək günəş sxemi üçün müxtəlif mexanizmlər mövcuddur. Birincisi, əgər işıq dalğasının uzunluğu materialın lent hissələrindən az olarsa, (burada Si) işıq tamamilə absorbsiya edilməyəcəkdir. Əgər işıq dalğasının uzunluğu bərabərdirsə, elektronlar ayrılacaq, lakin tezliklə onların böyük əksəriyyəti yenidən birləşəcəkdir. Üçüncüsü, əgər sözügedən işığın enerjisi materialın lent hissəciklərindən dəfələrlə yüksək olarsa, o zaman elektron lentin
elektrik keçirmə
qabiliyyətindən/xassəsindən dəfələrlə yüksəyə qalxacaqdır. Bu, qeyri-stabil vəziyyətdir. Belə ki, bu zaman elektron lentin istilik keçirmə xassəsini termallaşdıracaq. Buradan çıxan enerji isə istilik qismində sərf ediləcək. Qeyd olunan bu mülahizələr günəş sxemi və yeganə qovşaq üçün 30%-ə yaxın transformasiya effektivliyinə malik olan həddi təqdim edir.
Sxemə əsasən, ikinci faza ―Şokley-Quisser‖ modelinin effektivliyin artırılması istiqamətində istifadəsini nəzərdə tutur. Belə ki, bu nümunədə tək qovşaq həddinə son qoyulur. Beləliklə də, müxtəlif materialların çoxsaylı qovşaqlarını lent hissəciklərinin enerjiləri ilə dəyişməklə və yeniləməklə daha yüksək effektivlik əldə etmək mümkündür. Nəzəri cəhətdən bunun sayəsində effektivlik tək qovşaqlılarda 30 %-dən sonsuz sayda qovşaqlarda 68 %-ə qədər qalxa bilər. Bu baxımdan, əgər günəş işığının illüminasiyasına nəzərlər cəmlənsə, sonsuz sayda qovşaqların effektivliyi 90 %-ə Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|