MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
380 çatacaq. Beləliklə, elmdə sxemlərin tandemi və yaxud çoxsaylı qovşaq sxemləri kimi tanınan müxtəlif planlar mövcuddur ki, bunlar da sxemin effektivliyinin təxminən 50 % olduğunu müəyyənləşdirir.
Yüksək effektivliyə digər yanaşma sxemlərin tandemi ilə bağlı olsa da, əks qaydada işləyir. Burada müxtəlif materialların tək qovşaqlı sxemlərini müxtəlif dalğa uzunluqları ilə absorbsiya etmək əvəzinə, işıq özü süzülərək təmizlənir. Bu işıq lent hissəcikləri ilə qarşılaşdığında daha effektiv absorbsiya edilir. Əvvəlcədən qeyd olunan qaynar elektron da faydalı şəkildə istifadə edilə bilər. Belə ki, lentin istilik keçirmə qabiliyyətində mövcud olan qaynar elektronlar termallaşarkən enerji buraxır. Əgər bu enerji digər elektronla qarşılaşdırılma istiqamətində istifadə edilsəydi, onda biz iki elektronun ayrılması nəticəsində bir foton absorbsiyasının şahidi olardıq. Lakin, əlbəttə ki, bu, mümkün olan bir şey deyil, çünki, termallaşdırılmış enerji heç zaman lent hissəciklərinin enerjisinə bərabər ola bilməz; bununla belə, sözügedən hadisə yalnız yüksək təzyiq səbəbi ilə yeni enerjilərin yaranması nəticəsində baş verə bilər. Termallaşdırılmış enerji bu səviyyələrdə elektronların ayrılmasına səbəb ola bilər və nəzəri cəhətdən bir fotondan yüzlərlə elektron əldə etmək olar.
―Şokley-Quisser‖ həddinin istifadə edilməsi ilə bağlı bir sıra digər nanotexnoloji sxemlər də mövcuddur, lakin texnoloji cəhətdən onları artırmaq və inkişaf etdirmək çox çətindir. Faktiki olaraq, laboratoriya səviyyəsində yalnız çoxsaylı qovşaq elementləri təcrübədən keçirilmiş, qalanları isə yalnız nəzəriyyədə qalmışdır.
Daha etibarlı və anlamlı element sxemlərindən ikisi isə nanomateriallara əsaslanır. Onlardan biri rəngli, işığa həssas günəş elementləri (DSSC) adlanır və bu zaman foton absorbsiya edilir, elektron isə ayrılaraq nanomatrisə, TiO2-yə çevrilir. Sonradan, sözügedən elektron özünə uyğun olan elektroda yaxınlaşır. Bu www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 381
texnologiyada boyaqlar zəif olduğundan, əsas diqqət daha möhkəm və stabil alternativlərin aşkarlanmasına yönəlir. ―Ge‖ və ―CdS‖ kimi nano elemntlər bu istiqamətdə uğurla istifadə edilir. Artıq 10 ildir ki, bu effektivlikdəki artım 10 % ətrafındadır.
Digər sxem isə, effektivliyi müasir dövrümüzdə 10 %-dən az olan təbii günəş elementləridir (OSC). DSSC kimi OSC də işığın absorbsiyasında təbii materiallara əsaslanır. Beləliklə, burada ayrılmış elektron cütlüklər parçalanır. Qeyri-üzvi materallarda konstanta (sabit kəmiyyət) səbəbilə elektronlar effektivliklə izolyasiya olunurlar ki, burada elektron cütlükləri birləşdirən enerji çox az olur. Buna görə də, p-n qovşağının formalaşması nəticəsində ayrılmış sahə elektron cütlükləri birləşdirən enerjiyə üstün gəlməkdə çətinliklə üzləşmir. Polimerlər isə aşağı sabitliyə malik olduqlarından onlarda elektronların parçalanması üçün əlavə sahəyə ehtiyac duyulur. Bu sahə əsasən qeyri-orijinal vasitələrdən təmin edilir. Bu zaman elektron götürülərək özünə uyğun gələn elektrodun yanına göndərilir. Hal-hazırda bu sxemlərin stabilliyi ilə bağlı məsələlər daha aktual olduğundan alimlər nəzərlərini sözügüdən problemin həllinə yönəltmişlər.
Nəticədə, bütün bunlardan belə bir qənaətə gəlmək olar ki, texnologiya, xüsusilə də nanotexnologiya faydalı qazıntıların və yanacaq ehtiyatlarının tükənməsi nəticəsində yaranmış boşluğu doldurmaq üçün həll yolları tapmaqdadır. Bununla belə, sözügedən həll yolları boşluğun yalnız müəyyən bir hissəsini doldura bilər. Qalan hissə isə bizim həyat səviyyəmizin dəyişməsindən, 60 %-dək daha az yanacaq işlətməyə uyğunlaşmamızdan asılıdır.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
382 Professor Mina Hacıyeva, Bakı Dövlət Universiteti
Dünya sivilizasiyası İnsan təfəkkürünün nailiyyətinə çevrilən qlobal mədəniyyət yaradır. Varlığın bütün sistemləri gəlir və keçir və onların hər birindən təfəkkür mədəniyyətində və həyatda müəyyən bilgilər qalır. Qlobal mədəniyyətdə müxtəlif dövrlərin və yer üzündə yaşayan müxtəlif xalqların nailiyyətləri bir-biri ilə çulğalaşır. Ona görə də, ayrı-ayrı tarixi dövrlərdə yaşayan insanlar elmi fikir və maddi nemətlərin istehsalı praktikası da daxil olmaqla, müxtəlif fəaliyyət sahələrində həm dəqiq, həm də humanitar sahədə yaradıcı əməklə məşğul olurlar. Hər şeyin başlanğıcında yaradıcı İnsan dayanır.
Bizim dediklərimiz abstrakt mülahizələr yox, insan həyatının tarixi təcrübəsidir. Bunun üçün məsələn, Rusiya və Azərbaycan Prezidentlərinin təşəbbüsü ilə keçirilən indiki Forum kimi möhtəşəm hadisələrin baş tutması son dərəcə vacibdir. Eyni zamanda, ölkələrimizin rəhbərliyi tərəfindən həyata keçirilən beynəlxalq elmi, yaradıcılıq, idman və insanın rifahı naminə indiyə kimi əldə edilmiş ən yeni texnologiyaların müzakirə edildiyi bir sıra digər dünyanın bir çox xalqlarının nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilən görüşlər həm bizim xalqın, həm də dünyanın başqa xalqlarının təkcə dəqiq elmlər sahəsində deyil, insan fəaliyyətinin digər sferalarında da intensiv inkişaf üçün stimul rolunu oynayıb. Yeni texnologiyaların tətbiqi və onlardan istifadə edilməsi üçün ölkənin böyük olması vacib şərt deyildir. Burada əsas amil buna səylərin və potensialın olmasıdır ki, bu da müasir Azərbaycanda müşahidə edilməkdədir.
Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|