17
qarşısında tutulacaq faktorların başında müştərilərin tələbləri və istəkləri gəlir.
İnnovasiya üçün ayrılmış geniş qaynaqları olan böyük şirkətlər belə bütün fürsətləri
qiymətləndirir. Əsl müvəffəqiyyət, ən böyük rəqabət üstünlüyünü təqdim edən fürsəti
seçib inovasyona çevirə bilməkdir.
İqtisadiyyata rəqabət gücü qazandırmada ən yüksək potensiala sahib
innovasiyadır fikrini həyata keçirməyə başlamadan əvvəl ehtiyac duyulan qaynaqların
ayrılması lazımdır. Bu məqsədlə, əvvəlcə məhsul, xidmət və ya prosesin inkişaf
etdirilə bilməsi üçün lazımlı məlumatlar bir araya gətirilməlidir. Yazılı olan
məlumatın yanında yazılı olmayan məlumata çatmaq də böyük əhəmiyyət daşıyır.
İnnovasiya üçün kəşflərdən faydalanıla bilər. Ancaq əsl əhəmiyyətlisi iqtisadi
qazanc olan, hələ edilməmiş bir şey etmək ya da edilməkdə olanı fərqliləşdirməkdir.
İnnovasiya, kəşf edilməmiş olanı icad etməyi deyil, dəyər yaratma yollarını kəşf
etməyi hədəfləyir. Fikirlər və anlayışlar əhəmiyyətlidir
İnnovasiya, ticarət müvəffəqiyyəti tələb edir. Bir ixtira etmək, o görüşün ticarət
müvəffəqiyyətini qarantiya altına almaz. Kəşfdən ticarət dəyəri olan bir məhsul ortaya
çıxmadığı müddətcə də dəyər yaradılmamış olar. Misal olaraq elektrikli süpürgəni
Spengler icad etdi, ancaq ticariləşdirə bilmədiyindən, bu görüş uzun müddət işə
yaramadı. Hoover bir məhsul halına gətirdi və dünya səviyyəsində bu adla tanınır.
Elm və texnologiya inovasyonun əhəmiyyətli bir mədaxilini təşkil edir.
Araşdırma və inkişaf inovasyonu dəstəkləyən fəaliyyətlərdən biridir. Ancaq araşdırma
və inkişaf edənlərin sahibkarlıq xüsusiyyəti yoxsa dəyər yaratmaları gözlənilə,
araşdırma və inkişaf nəticələri inovasyona, bu səbəbdən iqtisadi və ictimai faydaya
çevrilə bilməz.
Araşdırma və inkişafa edilən investisiyanın böyüklüyü, nə firmalar, nə də
ölkələr üçün rəqabət gücünün və böyümənin artacağı mənasını verməz.
Misal olaraq General Motorsun ildə 5 milyard $-ı aşan yüksək araşdırma və
inkişaf xərcləmələrinə qarşı bazar payı azalır və firma əhəmiyyətli maliyyə çətinliklər
18
yaşayır. İsveç, araşdırma və inkişafa ən çox qaynaq ayıran ölkə olmasına qarşı uzun
dövrlü iqtisadi böyümə sürəti gözlənildiyi kimi yüksək deyildi. OECD ortalamasının
altında idi.
Bəzi iqtisatçı alimlərinin innovasiya haqqındakı fikirləri bizim üçün çox
maraqlıdır.
Roberts (1987) "innovasiya = icad + istifadə. İxtira, yeni fikirlər yaratmaq və
bunları işlər hala gətirmək üçün ortaya qoyulan bütün səyləri ifadə edər. İstifadə
müddəti, ticarət inkişafı, tətbiq və transferi əhatə edir, müəyyən hədəflərə istiqamətli
fikirlərə və görüşlərə fokuslanmağı, bu hədəfləri qiymətləndirməyi, araşdırma, inkişaf
nəticələrinin transferini və texnologiyaya əsaslanan nəticələrin geniş bir sahədə
istifadəsini, yayılmasını və genişləndirilməsini də içinə alır"
Porter (1990) "şirkətlər, innovasiya ilə rəqabət üstünlüyü tutar. Inovasyona, həm
yeni texnologiyaları həm də yeni iş ediş şəkillərini əhatə edəcək şəkildə geniş bir
baxımdan yaxınlaşarlar "
Oslo Manuel (OECD və Eurostat, 2005) "innovasiya, yeni və ya əhəmiyyətli
dərəcədə dəyişdirilmiş məhsul (mal ya da xidmət) və ya prosesin, yeni bir marketinq
üsulunun ya da şirkət içi tətbiqlərdə, iş təşkilatında və ya xarici əlaqələrdə yeni bir
təşkilati üsulun tətbiq"
Bir firma üçün innovasiya nə mənaya gəlir? Firmaların təşkilati strategiyalarının
ən əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir və davamlılığı olan bir fəaliyyətdir.
Təkmilləşdirilmiş və yaxşılaşdırılmış paylama performansıyla və portfelindəki yeni
məhsul və xidmətlərin sayının yüksəlməsiylə satışların və bazar payının artması yeni
məhsulların bazara çıxması və xidmətlərin təqdim edilmə vaxtındakı qısalma və
məhsuldarlığın artması qazancın yüksəlməsi qaynaqların və zamanın daha yaxşı
istifadə xərclərin azalması mənasına gəlir.
19
İnnovasiyon dövrü.
II Dünya Müharibəsi sonrası iqtisadçıları yenilik üstünə etdikləri işlər artmışdır.
Bu dövrdə yenilik üzərindəki ən əhəmiyyətli təsirin senayə araşdırma və inkişaf işləri
olduğu müdafiə edilmişdir. Müharibə dövrünün hərbi araşdırmaları və araşdırma və
inkişaf işləri əhəmiyyətli texnoloji inkişaf və yeniliklərə səbəb olmuşdur; radar,
aviasiya, raketlər, yeni silahlar v.s. Ancaq müharibə sonrası hərbi xərclər olmadan
əhəmiyyətli texnoloji və iqtisadi inkişaf göstərən Almaniya və Yaponiya nümunələri
hərbi xərclər və araşdırma və inkişaf xərcləri ilə iqtisadi böyümə əlaqəsinin bu qədər
birbaşa olmayıb daha kompleks bir quruluşda olduğunu göstərmişdir. (Sovetlər Birliyi
nümunəsi)
İnnovasiya məhsulunun yaradılması ilə məşğul olan müəssisələr innovasiya
prosesinin aşağıdakı mərhələlərini həyata keçirir.
innovasiyalı inkişaf yoluna keçid haqqında qərarın qəbulu;
innovasiya ideyasının hazırlanması;
innovasiyalı inkişaf konsepsiyasının hazırlanması;
innovasiyalı inkişafın əsas prinsiplərinin müəyyənləşdirilməsi;
Fürsətlərin
tutulması
Strateji seçkinin
edilməsi
Lazımlı məlumatın
əldə edilməsi
Həllin inkişaf
etdirilməsi
Ticariləşdirmək
Öyrənmək