Magistratura məRKƏZİ
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
11 fəaliyyətində bir fikrin qayda, hərəkət və nəticə baxımından faydaya çevrilməsi və bəlkə də məna baxımından çox əhəmiyyətli olmaqla bu faydanın satışa çıxarılan, konkret bir çıxdı ilə birlikdə olması. Bu səbəbdən, isə innovasiyadır sadə mənalı bir yenilənmə deyil, yenilənmənin nəzəri mərhələsindən başlayaraq yenilik məhsulunu də içinə alan və satıla bilən xüsusiyyətini qəbul edən bir müddətdir. Bu qədər geniş bir qayda, hərəkət və çıxdı müddətlərini əhatə edən fəaliyyətin hər ölkənin, hər bir elmi araşdırma sahəsinin, hər sənaye modulunun öz xüsusiyyətlərinə görə meydana gətirməsi təbii bir gözləmə. Yəni innovasiyadır vəziyyətə görə, yerli və milli xüsusiyyətləri olan bir hadisə. Ölkələr milli öncelliklerine görə öz innovasiya strategiyaları çəkmək məcburiyyətində. Bu isə çox asan deyil. İqtidar, beyin gücü, universitet, planlaşdırma, imkanlar, sənaye, texnologiya, sənaye və bazar kimi bütün işçilər inovasyonun içində iştirak edən parçalar. Demək olar ki, bir ölkənin elm və texnologiyasının bütün işçilərini içinə alması lazım olan isə innovasiyadır fəaliyyətinin gedə əvvəlcə cəmiyyətin hər seqmentinin və iqtidar hakimiyyətinin hadisəni mənimsəməsi və dəstəkləməsi ilə gedə bilir.
İnnovasiyaya sosial kateqoriya kimi ondan ibarətdir ki, praktiki olaraq bütün ixtiralar enerji xərclərinin, canlı əməyin azaldılmasına istiqamətləndirilmişdir, yeni məhsuldar qüvvələrin istehsala cəlb olunmasına imkan yaradır, əməyin və istehsalın səmərəliliyini yüksəldir, istehsal olunan məhsulların keyfiyyətini yüksəldir ki, bu da istehsal və istehlak səviyyəsinin artımına gətirib çıxarır, həyatın keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına kömək edir, məhsulun keyfiyyətini yüksəldərək, xərcləri aşağı salaraq və istehsalı təkmilləşdirərək tələb və təklif, istehsal və istehlak arasında nisbətlərin qorunub saxlanmasına kömək edir, nnovasiyanın işlənib hazırlanması gedişində və istifadəsi prosesində insanın inkişafı prosesi-onun intellektual qabiliyyətinin reallaşdırılması, gələcək yaradıcı artım üçün şərait yaradılması prosesi gedir.
12 İnnovasiya praktiki olaraq bütün ixtiralar enerji xərclərinin, canlı əməyin azaldılmasına istiqamətləndirilmişdir, yeni məhsuldar qüvvələrin istehsala cəlb olunmasına imkan yaradır, əməyin və istehsalın səmərəliliyini yüksəldir. İnnovativ iqtisadiyyat istehsal olunan məhsulların keyfiyyətini yüksəldir ki, bu da istehsal və istehlak səviyyəsinin artımına gətirib çıxarır, həyatın keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına kömək edir. Eyni zamanda məhsulun keyfiyyətini yüksəldərək, xərcləri aşağı salaraq və istehsalı təkmilləşdirərək tələb və təklif, istehsal və istehlak arasında nisbətlərin qorunub saxlanmasına kömək edir. Yeni iqtisadi kateqoriya kimi ―innovasiya‖ terminini elmi dövriyyəyə XX əsrin ilk onilliklərində avstriya, sonradan amerika alimi Jozef Şumpeter daxil etmişdir. J. Şumpeter özünün ―İqtisadi inkişaf nəzəriyyəsi‖ (1911) işində ilk dəfə olaraq inkişafında dəyişikliklərin yeni kombinasiyaları məsələlərinə (daha doğrusu, innovasiya məsələlərinə) baxmış və innovasiya prosesinin tam təsvirini vermişdir (170). O, istehsal funksiyası çərçivəsində innovasiya sahibkarlığının mahiyyətinin tapmağa cəhd etmiş innovasiya prosesləri nəzəriyyəsinin əsaslarını tədqiq etmisdir. Yeniliyə texnologiyanın və idarəetmənin dəyişməsi kimi baxan alim, innovasiya prosesində sahibkarın rolunu qeyd etmiş və onu ixtira ilə yenilik arasında əlaqələndirici adlandırmısdır. J. Şumpeter inkişafda 5 dəyişikliyi ayırmışdır: 1) yeni texnikanın, texnoloji proseslərin istifadəsi və ya istehsalın yeni bazar təminatı; 2) yeni xassələrə malik məhsulların tətbiqi; 3) yeni xammalın istifadəsi; 4) istehsal dəyişikliyi və təşkili və onun maddi-texniki təchizatı; 5) yeni satış bazarlarının meydana çıxması.
13 O sübut etdi ki, iqtisadiyyatda mərkəzi fiqur novator-sahibkar olacaqdır. J. Şumpeterə görə, innovasiya-yeni növ istehlak mallarının, yeni istehsal və nəqliyyat vasitələrinin, bazarların və sənayedə təşkilati formaların tətbiqi və istifadəsi məqsədilə baş verən dəyişiklikdir. J. Şumperter özünün ―Texniki inkişaf nəzəriyyəsi‖ əsərində innovasiyaya texniki dəyişikliyin iqtisadi təsiri kimi baxmışdır (170, s.18). O, istehsal funksiyası çərçivəsində innovasiya sahibkarlığının mahiyyətini tapmağa cəhd etmiş və innovasiya prosesləri nəzəriyyəsinin əsaslarını tədqiq etmişdir. Yeniliyə texnologiyanın və idarəetmənin dəyişməsi kimi baxan alim innovasiya prosesində sahibkarın rolunu qeyd etmiş və onu ixtira ili yenilik arasında əlaqələndirici adlandırılmışdır. Lakin nədənsə o, innovasiyaya verdiyi tərifdə imkanını, kadrların kəmiyyət və keyfiyyət tərkibində dəyişiklik aparılması mümkünklüyünü nəzərə almamış, effektiv yüksəldilməsi mütləqliyini göstərməmişdir. Xartman Xauştaynın 1979-cu ildə Berlində nəşr olunan ―Leiting industrieller Forchung und Entwicklund‖ kitabında qeyd olunur ki, innovasiya-ideyanın, təklifin, elmi-tədqiqi qərarın, modelin praktikada tətbiqi, həyata keçirilməsi və istifadəsidir (168, s.121). Lakin bu tərifdə də ideyanın bazara qədər hərəkəti nəzərə alınmır, istehsalın təşkili strukturunda, kadrların tərkibində dəyişiklik imkanına, qəbul olunmuş ideyanın mütləq səmərəliliyinə baxılmır. Məşhur eston iqtisadçısı V.H. Lapinə görə, innovasiya-insanların məlum tələbatını daha yaxşı ödəmək üçün yeni təcrübi vasitələrin yaradılmasına, yayılmasına və istifadəsinə yönəldilmiş kompleks prosesdir(118, s.23). Göründüyü kimi, burada innovasiya konkret obyekt kimi nəzərdən keçirilmir, təşkilati-idarəetmə, sosial və digər innovasiyalar nəzərə alınmır Müasir dövrdə sürətlə dəyişən rəqabət mühitində ayaqda qala bilmək üçün şirkətlərimizin məhsullarını, xidmətlərini və istehsal üsullarını davamlı olaraq
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|