Magistratura məRKƏZİ
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnnovasiya traektoriyası
26 Amerika tədqiqatçısı F.Yansen innovasiyanı ―şirkətin daim artımını və çiçəklənməsini təmin edən magistral yol kimi‖ səciyyələndirir. O, innovasiya trayektoriyası aşağıdakı kimi ifadə olunan TAMO modelini işləyib hazırlamışdır:
Bəzi iqtisadçıların fikrincə, TAMO modelinə vacib bir elementi-insan kapitalının inkişafına yönəldilmiş innovasiyanı(NR) əlavə etməklə genişləndirmək olar. Sürətlə dəyişən dünyada üstünlük təhsil sistemini inkisaf etdirə bilən, əsas daşıyıcısı gənclər olan innovativ potensialından səmərəli istifadə etməyi bacaran dövlətlərdə olacaqdır. Ölkəmizdə elm və təhsilə ayrılan vəsaitlərin strukturuna diqqət yetirək:
2000 2005 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Dövlət büdcəsindən elmə çəkiln xərclər, milyon manat 9.3
28.8 62.1
83.3 92.8 106.1 116.7 117.0 Ümumi daxili məhsula nisbətən, faizlə 0.2 0.2
0.2 0.2
0.2 0.2
0.2 0.2
Dövlət büdcəsinin xərclərinə nisbətən, faizlə 1.2
1.3 0.6
0.8 0.8
0.7 0.7
0.6 Mənbə: www.stat.gov.az
Yeni
texnologiyalar (T)
Əmtəə və xidmətlərin yeni növləri (A)
Yeni bazarların formalaşması (M)
Yeni təşkilat formalarının tətbiqi (O)
27 İnnovativ təhsil sisteminin yaradılması, təhsil sistemi, elm və yüksək texnologiyalı istehsalat arasında səmərəli qarsılıqlı əlaqənin tənzimlənməsi rəqabət qabiliyyətli iqtisadiyyata nail olmağın zəruri və mühüm əsasıdır. İnkişafda olan ölkələr qarşısında, qabaqcıl ölkələrin artıqnail olduqları məqsədlər qoyulur:
hakimiyyətin reallaşdırılması;
siyasi və sosial stabillik;
ÜDM-in yüksək artım templərinin qorunub saxlanması (6-7%-dən yuxarı);
insan kapitalının səviyyəsinin artımı (ilk növbədə-əməyin keyfiyyət və intensivliyinin);
ÜDM-ə nisbətən, yüksək investisiyalar (ÜDM-in 40%-ə qədəri);
yeni texnologiyalara çıxışın əldə edilməsi;
iqtisadi sərbəstliyin artımı;
əhalinin həyat səviyyəsi və keyfiyyətinin stabil artımı. Artıq dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində belə fikir formalaşıb ki, ―biliklər iqtisadiyyatının əsası innovasiyadır‖. Bu fikri əsaslandırmaq üçün Finlandiya örnəyinə müraciət edə bilərik. Belə ki, ötən əsrin sonuncu onilliyindən başlayaraq bu ölkədə elmin, innovasiyaların və təhsilin maliyyələşdirilməsinə böyük vəsaitlər ayrılmışdır. 2014-cü ildə bu ölkədə elmə, innovasiyalara, təhsilə və araşdırma və inkişafa 1995.1 miliyon avro təşkil edərək, təhsilə ayrılan vəsaitlər isə 50.7 faizini təşkil edir, yaxud 991.2 miliyon avro olmuşdur. Araşdırma və inkişafa ayrıla böyük məbləğdəki vəsaitin nəticəsi olaraq 2003-2011-ci illərdə Finlandiya 116 478 elmi əsərlər nəşr etdirmişdir ki, bunlarında 15.45%-i yüksək elmi əsərlərdir. 2009-cu ildən 2012-ci ilə, Avropa Patent Offisinə patent ərizələrin sayı 1 456 1 307 artmışdır (http://www.minedu.fi). Nəticədə, Finlandiya bir neçə ildir ki rəqabətqabiliyyətlilik
28 indeksi üzrə dünyanın ən qabaqcıl ölkələri sırasında möhkəmlənmişdir. Finlərin uğurunun əsasında üç düstur durur: təhsilin yüksək səviyyəsi, elmə vəsaitin müsabiqə prinsipi ilə ayrılması və inkişaf etmiş innovasiya infrastrukturu. Rabitə texnologiyasında inkişaf və sürətli qloballaşma ilə yanaşı, məlumata əsaslanan mallar milli və ya coğrafi bir məhdudlaşdırmağa tabe tutulmadan, ölkələr arasında ticarətə məsələ olur. Bundan başqa, yeni iqtisadiyyatda bazarlar yerli və ya milli olmaqdan çıxaraq sürətlə qlobal hala gəlməkdə və ödəmə vasitələrində də əhəmiyyətli dəyişikliklər ortaya çıxır. Qeyd edilən dəyişikliklərlə formalaşan yeni iqtisadiyyatın əsas xüsusiyyətlərini aşağıdakı kimi kateqoriyalaşdırmaq mümkündür: a - Yeni İqtisadiyyatda Məhsullar Əhəmiyyətsiz Hala Gəlir Yeni iqtisadiyyatın əsas xüsusiyyəti, məhsulların artan bir şəkildə biliyə əsaslanan və xidmət əsaslı hala gəlməsidir. Məsələn, yeni mühəndislik, memarlıq və material istifadə texnikaları sayəsində, eyni sahəni əhatə edən ancaq 50 və ya 100 il əvvələ nisbətən daha az fiziki material istifadə edilməsi ilə keçirilən memarlıq binaları var. Yenə mobil telefonların istifadə edilməyə başlanandan bu yana məhsulların daha az önəmli hala gəlməsi kimi nümunələr verilə bilər. Bunun nəticəsi olaraq, fiziki ağırlığı olan malların ÜDM içərisindəki payının getdikcə azaldığı görülür Yeni iqtisadiyyatda məhsulların əhəmiyyətini itirməsinin səbəbi, bir sözlə, yeni iqtisadiyyatın rəqəmsal ağırlıqlı bir iqtisadiyyat olmasında yatır. Milyonlarla məlumat, çox sürətli bir şəkildə hər an və hər yerdə qarşı tərəfə ötürülür. Həmçinin məlumatı böyük bir yerə ehdiyac duymadan, illərlə saxlaya bilmək imkanı vardır. b - Yeni İqtisadiyyatda Səmərəlilik Artır Yeni iqtisadiyyatın digər mühüm xüsusiyyəti, məhsuldarlıqda əhəmiyyətli artımlar təmin olunmasıdır. Məhsuldarlıq artımı sayəsində real maaşların yüksəlməsi, məşğulluğun və inkişafın artması və inflyasiyanın düşməsi təmin olunur. Bu səbəbdəndir ki, iqtisadiyyatdakı bir çox anlayış və məlum olan bəzi münasibətlərin yenidən sorğu-sual olunması gündəmə gəlir. Bu çərçivədə, yeni iqtisadiyyat ilə
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|