Konstitusiya hüququnun müqayiSƏLİ Əsaslari
Yüklə 4,84 Kb. Pdf görüntüsü
|
148 yaşadığı müəyyənləşdirilsin. Bu da hansı ərazinin qanunverici orqanda neçə nəfərlə təmsil olunması üçün vacibdir. Tennessi Ştatında isə ərazi bölgüsünə 1901-ci ildən iş müzakirə olunanadək baxılmamış qalırdı. O zamandan Beykerin yaşadığı Şelbi rayonunun əhalisi çox artmışdı. O, öz bərabərlik hüququnun pozulması barədə məhkəməyə şikayət verir. Aşağı instansiya məhkəmələri iş üzrə qərar verməkdən imtina edirlər – onların qərarına əsasən mübahisəli məsələ “siyasi məsələdir” və məhkəmə tərəfindən həll oluna bilməz. Ali Məhkəmə apellyasiya qaydasında işə baxaraq Beykerin xeyrinə qərar çıxarır.] Hər hansı məsələnin müəyyən dərəcədə Konstitusiya əsasında hakimiyyətin digər qanadına verilib-verilmədiyi barədə, yaxud həmin hakimiyyət qanadının hərəkətinin onun hər hansı səlahiyyət həddini aşıb- aşmaması barədə qərar çıxarmaq Konstitusiyanın şərhini özündə ehtiva edən həssas bir məsələdir və Konstitusiyanın yekun şərhini həyata keçirən məhkəmənin vəzifəsidir... Aydın məsələdir ki, sualların yarandığı şəraitdən asılı olaraq, bir- birindən azacıq fərqlənən bəzi formullar siyasi məsələni də özündə əks etdirə bilər, hərçənd ki bu formulların hər birinin bir və ya daha artıq elementləri olur ki, onlar mahiyyət etibarilə hakimiyyət bölgüsü funksiyasını özündə əks etdirir. Artıq həll olunmuş və qərarlarımıza əsasən siyasi məsələlərin yer aldığı istənilən işə ötəri nəzər saldıqda bəlli olur ki, siyasi məsələ (1) 148 müvafiq siyasi departamentə (yəni orqana – əlavə mənimdir) Konstitusiyanın mətninə əsasən həvalə edilmiş məsələdir; (2) yaxud onun həlli üçün məhkəmə qaydasında müəyyən oluna və idarə edilə bilən standartlar yoxdur; (3) yaxud öncə açıq-aydın məhkəmənin səlahiyyətinə aid olmayan siyasətin müəyyənləşdirilməsi həll olunmadan qərarların qəbulu mümkün deyil; (4) yaxud məhkəmələr tərəfindən hakimiyyət qanadlarının düzgün koordinasiyası nəzərə alınmaqla müstəqil qərar çıxarılması mümkün deyil; (5) yaxud artıq qəbul olunmuş və şübhə doğurmayan siyasi qərara sadiqlik tələb olunur; (6) yaxud bir məsələ barədə müxtəlif departamentlərin verdiyi ayrı-ayrı bəyanatlar potensial çaşqınlıq yarada bilər. Əgər bu formullardan hər hansı birini işin həllinə şamil etmək mümkün deyilsə, onda işdə siyasi məsələnin yer aldığı əsas gətirilərək ona məhkəmə qaydasında baxılmasından imtina edilə bilməz. Bizim nəzərdən keçirdiyimiz doktrina “siyasi işlərdən” biri deyil, “siyasi 148 Cümlələrin əvvəlində olan rəqəmlər ilkin mətndə yoxdur, biz bunları oxucuların rahatlığı üçün mətnə daxil etmişik. 149 məsələlərdən” biridir. Məhkəmələr “siyasi” hərəkət adlandırılan bəzi hərəkətlərin konstitusiyanın verdiyi səlahiyyət həddini aşıb-aşmadığı barədə vicdanlı məhkəmə iddiasını “məhkəmədə baxılmalı olmayan iş” hesab edərək rədd edə bilməzlər. Nəzərdən keçirdiyimiz işlər hər bir işdə konkret faktların və konkret halların fərqli şəkildə araşdırılmasının zəruri olduğunu və hər hansı semantik təsnifatın mümkün olmadığını göstərir. Məhkəmənin əsaslandırmasından göründüyü kimi, o, 6 mühüm sərhəd müəyyən edir və bildirir ki, məhkəmə cavab verməyən işlər üzrə qərar verməkdən imtina edəcəkdir. Ancaq bu tələblərin də müəyyən xüsusiyyətləri var: onlar (1) ümumi şəkildədirlər və (2) hansı işin bu tələblərə cavab verib- vermədiyini məhkəmə özü müəyyən edir. Sonuncu o deməkdir ki, məhkəmə özü istədiyi işi icraata götürə və ya götürməkdən imtina edə bilər. Məhkəmə doğru olaraq vurğulayır ki, onun müzakirə etdiyi “işlər konkret faktların və konkret halların fərqli şəkildə araşdırılmasının zəruri olduğunu və hər hansı semantik təsnifatın mümkün olmadığını göstərir”. Buna baxmayaraq, məhkəmənin Beyker Kar-a qarşı qərarı onun siyasi məsələlərə dair müdaxiləsi barədə mövqeyini açıqlaması istiqamətində böyük addım idi. Siyasi məsələ doktrinası ABŞ-da və Avropada – müqayisəli analiz Bəzi alimlərin fikrincə, siyasi məsələ doktrinası ABŞ-da Avropa ölkələrinə nisbətən daha ciddi mübahisələrə səbəb olur. Bunu onunla əsaslandırırlar ki, konstitusiya icraatı və ya daha dəqiq desək, məhkəmələrin qanunlar üzərində nəzarəti həyata keçirmək hüquqlarının olması bir çox ölkələrdən fərqli olaraq, ABŞ Konstitusiyasında təsbit olunmayıb. 149 Misal üçün, Almaniya Konstitusiya Məhkəməsinin səlahiyyətləri ölkənin Əsas Qanunu ilə müəyyən edilmişdir. 150 Bunu eyniliklə Fransa 151 , Rusiya 152 və bu kimi başqa dövlətlərə aid etmək olar. Çox güman ki, elə bu səbəbdən Almaniya Konstitusiya Məhkəməsi öz səlahiyyətlərindən geniş istifadə etməkdən çəkinmir. 153 Bəzi alimlərin fikirlərinə görə, Almaniya Federativ Respublikasında iki palatadan ibarət olan parlament sistemi zəifləməyə doğru inkişaf edir və Konstitusiya Məhkəməsinin səlahiyyətlərindən istifadə edərək parlamentin öz səlahiyyətlərini rahat icra 149 Baxın: qeyd 3. Michel Rosenfeld. * (1) - (6) rəqəmləri müəllif tərəfindən əlavə edilmişdir. 150 Əsas Qanun (Grundgezets), mad. 93 151 1958 Fransa Konstitusiyası, mad. 7, 16, 37, 46, 61; 152 Конституция Российской Федерации, ст. 125 153 Baxın: qeyd 14. D. Currie, səh. 170-172. Yüklə 4,84 Kb. Dostları ilə paylaş:
|