ayrim
va
umumiy
bo„lishi mumkin. Ayrim belgilar deb,
jismning qaysi sinfga tegishliligidan qat‟iy nazar, yagona jismga taalluqli
bo„lgan tushunchaga aytiladi. ayrim tushunchalarga Moskva, Toshkent, Baykal
ko„li va boshqalar kiradi. Umumiy tushuncha deb, bir jismga emas, balki,
jismlar sinfiga, bu sinfdagilarning istalgan jismiga tegishli bo„lgan tushunchaga
aytiladi. Masalan, samolyot, davlat, korxona, institut va h.k.
Tushunchalarning tasavvurdan farq qiluvchi o‘ziga xos xususiyatlari
ga,
tasavvurlarning doimiy obrazga ega ekanligi, tushuncha esa – bu so„zda o„z
ifodasini topgan fikr ekanligidan iboratligi kiradi; tasavvur ahamiyatli va
ahamiyatga ega bo„lmagan belgilarni o„z ichiga oladi, tushunchalarda esa
faqatgina ahamiyatli belgilar saqlanib qoladi. Tushuncha tasavvurdan ko„ra
ko„proq umumlashtirilgan aks ettirish hisoblanadi.
Hukm
– jismlar va hodisalar o„rtasidagi aloqani aks ettiruvchi tafakkur
shakli; biror narsani tasdiqlash yoki inkor etish. Tasdiqlovchi hukmga misol
sifatida: «Psixika miyaning vazifasi», «Barcha metallar elektr tokini o„tkazadi»,
inkor etishga – «Suvda hech qanday yog„ erimaydi» kabi hukmlarni keltirish
mumkin.
Biz tasdiqlayotgan yoki inkor etayotgan hukmning ma‟lum sinfning
jislaridan birortasi, ba‟zilari yoki har qaysi jismga taalluqli bo„lishiga bog„liq
ravishda hukmlar ayrim, xususiy yoki umumiy bo„lishi mumkin.
Ayrim hukm
:
«Bu odam hech qachon aldov yo„liga kirmaydi».
Xususiy hukm
: «Ba‟zi
metallar suvdan og„irroq».
Umumiy hukm
: «Suyuqlikdagi har bir jismga u siqib
chiqargan suyuqlikka teng bo„lgan bosim ta‟sir ko„rsatadi».
Hukmlarning ob‟ektiv voqelikni aks ettirishiga ko„ra ular chin va soxta
bo„lishi mumkin.
Chin hukm
jismlar va ularning xossalari o„rtasidagi voqelikda
mavjud bo„lgan aloqalarni ifodalaydi. «Massa – inertlik o„lchovi» chin hukmdir.
Xato hukm
ob‟ektiv hodisalar o„rtasidagi voqelikda mavjud bo„lmagan aloqani
ifodalaydi, masalan: «Barcha odamlar uchun o„lim muqarrar emas».
Bir yoki bir necha hukmlardan yangi hukm yuzaga keladigan tafakkur
shakli
Dostları ilə paylaş: |
