Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Süd v ə süd məhsulları bazarının vəziyyəti
- Süd m əhsullarının dünya bazarı: əsas rəqəmlər
- 2. Taxıl istehsalı, milyon ton
- 3. Dünyada Az ərbaycanın payı, %-lə
- 4. Əhalinin bir nəfərinə taxıl istehsalı, kq
- 1.4. Aqro- ərzaq iqtisadiyyatının xüsusiyyətləri
2 FAO-nun
ətə olan qiymətlərin indeksi (2002-2004=100) 2010 2011
2012 yanvar-
aprel 2011-ci il yanvar-aprel dövrü il ə müqayisədə 2012-ci il yanvar-aprel dövrün
ə dəyişikliklər,% 152
157 179
3.3
ə süd məhsulları bazarının vəziyyəti Süd m
əhsullarına olan qiymətlər 2011-ci ilin ortalarından dünya bazarına t ədarükün artması ilə aşağı düşməyə başlamışdır. Aprel ayında süd istehsalının c ənub yarım kürəsində mövsümün uğurlu bitməsindən, şimal yarım kürəsində pozitiv başlamasından sonra gələcəkdə aşağı düşməsi müşahidə olunmuşdur. Qiym ətlərin aşağı düşməsi ixrac fondlarının artımını, həmçinin də avronun ABŞ dolları nisbətində məzənnəsinin aşağı düşməsini əks etdirir. Bu yaxınlarda aşağı m əzənnənin düşməsinə baxmayaraq, süd məhsullarına olan qiymətlər çoxillik qiym ətlərin orta səviyyəsindən xeyli yüksək olaraq qalır. Aİ ölkələrində və ABŞ-da dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən ehtiyatların minimum s əviyyəsi şəraitində süd bazarı istehsalında və süd məhsullarının mövcüdluğunda qəflətən baş verən dəyişikliklərə xüsusilə həssasdır. Buna baxmayaraq, 2012- ci ilin qalığına istehsalın pozitiv proqnozu qiymətlərin g ələcəkdə aşağı düşməsinə gətirəcək. 2012-ci ild ə dünya süd istehsalı 2,7 faiz artaraq 750 milyon tona çatacaqdır. Artımın regionların çox hissəsində gözlənildiyinə baxmayaraq, Asiya, gözlənildiyi kimi, artımın xeyli hissəsini təmin edəcək. Süd m əhsulları ilə dünya ticarəti proqnozlara uyğun olaraq 2012-ci ildə də artacaq. İdxalın gözlənildiyi kimi süd ekvivalentində 52,7 milyon tonadək artdığı halda, t ələbat sabit olaraq qalacaq. Asiya əsas bazar olaraq qalacaq, ondan sonra Şimali Afrika, Yaxın Şərq, Latın Amerikası və Karib hövzəsi gələcək. İdxala olan dünya t
ələbatının artımı gözlənildiyi kimi, əsasən Okeaniya və Cənubi Amerikada südün otlaq istehsalının hesabına təmin ediləcək.
FAO-nun ətə olan qiymətlərin indeksi (2002-2004=100) 2010 2011
2012 yanvar-
aprel 2011-ci il yanvar-aprel dövrü il ə müqayisədə 2012-ci il yanvar-aprel dövrün
ə dəyişikliklər,% 200
221 198
-13.4
əhsullarının dünya bazarı: əsas rəqəmlər d ünya balansı 2010/11 2011/12
qiym ətlən-
dirm ə 2012/13 proqnoz 2010/11-ci ill ə müqayis
ədə 2011/12-ci ild ə d
milyon ton süd ə hesablanmış % C
713.6 730.1
750.1 2.7
3 C əmi, ticarət 47.8 50.7
52.7 4.0
T ələbat və təklif göstəriciləri Əhalinin hər nəfərinə ərzaq istehlakı: Bütün dünya (kq/il) 103.3 104.5
106.1 1.6
İnkişaf etmiş ölkələr (kq/il) 233.4
234.3 237.8
1.5 İnkişaf edən ölkələr (kq/il) 67.8 69.5
71.1 2.2
Ticar ət -istehsalın payı (%) 6.7 6.9
7.0 1.2
Dünya üzr ə taxıl istehsalında Azərbaycanın payı
əricilər 2012-ci il üzr ə 1. D ənli bitkilərin səpin sahəsi, milyon ha Dünya, c
əmi 1 572,0
o cüml ədən Azərbaycan 1,032 ondan buğda: Dünya, c əmi
1 048,0 ədən Azərbaycan 0,688
2. Taxıl istehsalı, milyon ton Dünya, c
əmi 2 371,0
o cüml ədən Azərbaycan 2,8 ondan buğda: Dünya, c əmi
700,0 ədən Azərbaycan 1,847
3. Dünyada Az ərbaycanın payı, %-lə S əpilən sahədə 0,07 o cüml ədən buğda 0,07
Taxıl istehsalında 0,12
o cüml ədən buğda 0,26
Dünya, c
əmi 327
o cüml ədən Azərbaycan 301 ondan buğda: Dünya, c əmi
100 o cüml ədən Azərbaycan 198
1.4. Aqro- ərzaq iqtisadiyyatının xüsusiyyətləri Planlı iqtisadiyyatdan bazar iqtisadiyyatına keçid aqrar-sənaye kompleksində böyük d əyişikliklərə səbəb olmuşdur. Dövlət planlı iqtisadiyyatdan çıxmış, iqtisadi müst əqil təsərrüfatlar təchizat məsələlərini, istehsal fəaliyyətinin istiqamətlərinin seçimini, öz m əhsullarının satışınımüstəqil həll edən, bir sözlə bazar qanunları üzrə f əaliyyət göstərən müəssisələr və onların birliklərinəçevrilmişdir. Bu şəraitdə vahid bir sisteməbirləşdirilmiş vertikal idarəedilən təsərrüfatçılıq subyektl
əri kimi aqrar-sənaye kompleksi anlayışı artıq mövcud olmasa da, bu termin əvvəlki kimi rəsmi sənədlərdə, elmi-texniki və ensiklopedik ədəbiyyətda geniş istefad ə edilir. Ümumi n əzəriyyə sistemi müddəaları nöqteyi-nəzərdən ümummilli iqtisadiyyat sistem kimi bir sıra altsistemlərdən ibarətdir. Aqro-ərzaq iqtisadiyyatı onlardan biridir, bura iki altsistem daxildir: k ənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı (kənd t əsərrüfatı) və emalı (qida və emal sənayesi). Öz fəaliyyət sferasında o digər altsisteml ərlə (maliyyə, maşınqayırma, kimya, nəqliyyat, energetika) iteqrasiya vasit əsilə onların elementlərinin (məhsullar və xidmətlər) bir hissəsi ilə bağlıdır. Aqro- ərzaq iqtisadiyyatının əsas məqsədi əhalinin, onun keyfiyyətinə və strukturuna gör ə müxtəlif qruplarının tələbatına müvafiq olan təbii ərzaq məhsulları il ə təmin edilməsidir. İqtisadiyyatın izah edilməsilə əlaqədar olaraq bu proses yeni, bazar əsasında həyata keçirilir. Qeyd etm ək lazımdır ki, istehsalın sürətli inkişafından irəli gələn planlı- paylaşdırıcı sistemdən fərqli olaraq iqtisadi münasibətlərin tənzimləyicisi kimi bazar istehsalçı – istehlakçı münasibətlərində istehlakçıların maraqları əhəmiyyətli dərəcədə güdülür. Bazar – ümummilli iqtisadiyyatda iqtisadi münasib ətlərin formasıdır, onun əsas f ərqləndirici əlaməti məhsulların alınması və satışı məqsədilə məhsulların (xidm ətlərin) alıcıları və satıcıların əlaqəsidir. Ədəbiyyatda məlum bazar anlayışını ümumiləşdirərək, aşağıdakı tərifini verm
ək olar: aqro-ərzaq bazarı – aqro-ərzaq iqtisadiyyatındaiqtisadi münasibətlərin formasıdır, bu formaların çərçivəsində tələbat, təklif əmtəə və xidmətlərə qiymətləri formalaşdırır. Aqro-ərzaq bazarının əsas məhsulu xammal, yem və qida məhsulları kimi k
ənd təsərrüfatı məhsulların istehsalıdır. Bazar münasib ətlərinin tənzimlmə mexanizminə aşağıdakı məqamlar təsir göst
ərir: -
k ənd təsərrüfatı məhsullarının və ərzağın orta qiymətlərinin, vəsait və əmək x ərclərinin formalaşmasını müəyyənləşdirən dəyər qanunu; -
bazar subyektl əri arasında mübadilənin effektliyini, pul və məhsul axınının nisb
ətini müəyyənləşdirəntələbat və təklif qanunu; -
konyunktura – t ələbat və təklifin, qiymətlərin səviyyəsi, əmtəə ehtiyatları və s. nisb ətilə səciyyələnən bazarda iqtisadi vəziyyət; Yüklə 7,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|