Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü
7. Kabuk Böcekleri ile Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele ÇalıĢmaları
Yüklə 307,17 Kb. Pdf görüntüsü
|
128 7. Kabuk Böcekleri ile Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele ÇalıĢmaları 7.1. Biyoteknik Mücadele ÇalıĢmaları Ips thypographus (L.) Dünyanın en önemli orman zararlıları olarak kabul edilen kabuk böceklerinden biri olan Ips typographus (L.) (Coleoptera: Curculionidae, Scolytinae) Ġskandinavya‟nın tümünde, Avrupa‟da ve Rusya‟dan Japonya‟ya kadar yayılıĢ gösteren Norveç ladininin çok önemli bir zararlısıdır. Bu böcek, Avrupa ladin ormanlarının en yıkıcı ve Avrasya‟da ladinin en önemli zararlılarından biridir. Ġki yüzyıllı aĢkın süredir meydana gelen periyodik salgınları Avrupa‟da felaket boyutunda orman kayıplarına neden olmuĢtur. Ülkemizdeki esas varlığı 1984 yılında Artvin‟de yapılan bir tespitle ortaya çıkan I. typographus, çok önceden Trabzon- Maçka‟da bulunmuĢtur. Devam eden çalıĢmalarda, bu böceğin Artvin merkez, ġavĢat, Borçka, ve Murgul ladin ormanlarında etkin zararlar yaptığı belirlenmiĢtir. ġekil XX. Ips thypographus (L.) zararı I. typographus, Artvin‟de yayılıĢ gösterdiği ladin ormanlarında 1990‟lı yılından itibaren yer yer önemli salgınlar geliĢtirmiĢ ve 2007 yılına kadar büyük orman kayıplarına neden olmuĢtur. I. typographus ile mücadelede, belli bir noktada ilk istila edilen ağaçların, istilacı böceklerin faaliyetleri bu ağaçların ekonomik olarak değerlendirilmesinde önemli bir etkiye sahip olmadan önce kesilmesi, saldırı halindeki böceklerin tuzak ağaçları veya feromon tuzakları ile kitle halinde yakalanması temel yaklaĢımlardır. I. typographus‟un, 1998-2009 yılları arasında populasyon artıĢı yaptığı sahalara, mücadele amaçlı 86.850 hektarlık alana 118.427 adet feromon tuzağı asılarak, yaklaĢık 358.789.000 adet ergini tuzaklara çekilerek 129 imha edilmiĢtir. I. typographus‟un mücadelesinde, agregasyon feromonu içeren preperatların bulunduğu tuzakların kullanılması, temel stratejiler arasındadır. ġekil XX. Ips thypographus (L.) erginleri. Tuzaklar böcek popülasyonunun izlenmesi için geniĢ ölçekte kullanılabilmektedir. Feromon tuzaklarına dayalı izleme, böcek popülasyon yoğunluğuna bağlı olarak yıldan yıla değiĢebilen, yakalanan böceklerin sayısı ve uçuĢ dönemleri ile ilgili bilgiler verebilmektedir. Bu çeĢit izleme programlarında popülasyonların örneklenmesinin öncelikli amacı, popülasyonu kritik bir eĢiğin altında veya üstünde olmasına göre sınıflandırmaktır. Feromona tepki veren doğal düĢmanları yakalayabilme dezavantajına sahip olsalar da, feromon destekli tuzaklar büyük oranda türe özgü olduklarından “temiz” örneklemeler sağlamaktadır. Ips typographus‟un etkin olarak zararını sürdürdüğü Artvin Orman Bölge Müdürlüğü Doğu Ladini, Picea orientalis (L.) Link‟in doğal yayılıĢ alanında, 2003–2007 yıllarında bir araĢtırma yürütülmüĢ ve I. typographus‟un zarar verdiği ormanlarda, 30x10m boyutlarında 41 deneme alanında gerçekleĢtirilmiĢtir. Deneme alanlarında çok sayıda böcek barındırabileceği ve dolayısıyla kuruyabileceği gözlemlenen, her biri ayrı alanda toplam 33 ağaç kesilmiĢtir. Kesilen ağaçların gövdeleri 2–5m boylarında seksiyonlara ayrılmıĢtır. Her bir seksiyondan alınan 30–60cm uzunluğundaki gövde örneklerindeki I. typographus bireyleri toplanıp sayılmıĢtır ve bu ağaçlarda zarar yapan toplam böcek miktarları hesaplanmıĢtır. Deneme alanlarında, kesilen ağaçlarla yaklaĢık aynı veya yakın düzeyde zarar gören ve aynı miktarlarda böcek barındırdığı kabul edilen ve bu nedenle de kurumaya baĢlayan veya yakın bir gelecekte kuruyabilecek olan ağaçlar belirlenmiĢtir. ÇalıĢmaların yürütüldüğü Artvin ormanlarında 2005 yılında TaĢlıca Orman ĠĢletme ġefliği ormanlarında 239 no.lu ve 2006 yılında 84 ile 238 no.lu bölmelerde hektara 4 adet olacak biçimde 10‟ar adet tuzak yerleĢtirilmiĢtir ve toplu yakalama sonuçları değerlendirilmiĢtir. Mayıs ayının 130 ilk haftasında ormana yerleĢtirilen tuzaklar 10–15 gün aralıklarla kontrol edilmiĢ ve yakalanan böcek miktarları kaydedilmiĢtir. Deneme alanlarında toplam ladin ağaçlarının %31,19‟u I. typographus saldırısına uğramıĢtır. ÇalıĢmanın yürütüldüğü 2003–2007 yıllarında zarar gören ağaçların oranı sırasıyla %51.81, %29.64, %25, %29.55 ve %16.67‟dir. Toplam ladinlerin %16.11‟i ve zarar gören ladinlerin %51.64‟ü çok yoğun saldırıya hedef olmuĢtur (Tablo 1 ve Tablo 2). I. typographus‟un yoğun zarar gören ağaçlardaki hesaplanan ortalama birey sayısı 19166 adettir. Yıllara göre, ağaç baĢına ortalama I. typographus miktarlarının 2003 yılında 12055 bireyden 2005 yılında 37208 bireye çıktığı ve 2007 yılında yaklaĢık baĢlangıçtaki miktara yakın olan 12380 adede indiği belirlenmiĢtir (Tablo 1). Deneme alanlarındaki saldırıya uğrayan ve çok yoğun zarar gören ağaçların oranlarında, özellikle de yoğun zarar gören ağaçların oranında ilerleyen yıllarda dikkat çeken bir azalma görülmüĢtür (Tablo 2). Ancak, birim alanda hesaplanan I. typographus miktarında sadece 2007 yılında belirgin bir azalma görülmüĢtür. ġekil XX. Ips sexdentatus ve Ips typographus için kullanılan feromon tuzakları. YaklaĢık 7.5 ha‟lık bir alanda hektara 4 adet olmak üzere toplam 30 adet Tryphreon Ipstyp ticari markalı feromon preperatları yerleĢtirilen feromon tuzakları kullanılmıĢtır. Bu tuzaklarda toplam 198106 adet I. typographus ergini yakalanmıĢtır (Tablo 3). Tuzak baĢına yakalanan I. typographus ergini miktarı ortalama 6600 adettir. I. typographus‟un salgın alanlarında, feromon tuzakları ile yapılan yakalama denemelerinde, hektara asılan 4 adet feromon tuzağı ile aynı bölmeler için hesaplanan aynı generasyona ait toplam böcek miktarlarının sırasıyla yaklaĢık %2.45, %1.55 ve %2.23‟ünün yakalanabileceği tespit edilmiĢtir. Bu alanlarda tuzak sayısı en yüksek teorik değer olan 9 tuzak/ha‟a çıkarılması durumunda aynı bölmelerde toplam I. typographus bireylerinin sırasıyla %5.51, Yüklə 307,17 Kb. Dostları ilə paylaş:
|