Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü

 
140 
ise fayans ya da kalebodur olmalı, geçici üretim laboratuvarları ise kireç ile badana 
edilmesi  gerekir.  (mantarların  ürememesi  için).  Laboratuvarların  sıcaklıkları  19-
22ºC arasında, ortalama neminde % 70-75 arasında olmalıdır. 
Üretimde kullanılacak R. grandis erginleri iki yılda bir ormandan toplanmalı ve 
4-4,5-5  mm  boyunda  olanları  üretimde  kullanılmalıdır.  Bu  boyda  olanlar  en  iyi 
sonuçların  alınması  için  idealdir,  kumda  erginleĢme  oranları  %100‟e  kadar 
çıkmaktadır.  2,8-3,5  mm  boyunda  olan  erginlerden  düĢük  oranda  verim 
alınmaktadır. Üretimde kullanılacak erginlerin yaralı ve sakat olanları ayıklanmalıdır. 
Yeterince  verimli  olmayan  bireylerden  oluĢan  R.  grandis  topluluklarında,  bazı 
yetersizlikler  kalıtsal  olarak  kuĢaktan  kuĢağa  geçmektedir.  Bu  da  D.  micans  ile 
biyolojik mücadelede iyi bir verimin alınmasını engellemektedir. R. grandis erginleri 
belli  elemelerden  geçirildikten  sonra  sağlıklı  olanlar  üretimde  kullanılmalıdır. 
Beslenme kapları 7,5 x 5 cm ebadındaki cam kaplar içine larva öğüntüsü veya ladin 
kabuğu talaĢı, 1x1,2x2,2x3 cm ebadında yaĢ ladin kabuğu ve D. micans‟ın larvaları, 
pupaları  veya  yumurtaları  konulur.  Hazırlanan  bu  beslenme  kaplarına  üretilen  R. 
grandis‟in  ergin  ve  larvaları  ayrı  kaplara  1000–4000  adet  konularak  laboratuvarda 
4–5  günlük  olgunluk  yiyimi  yaptırılır.  Bu  süre  sonunda  beslenme  kapları  +4ºC‟ye 
ayarlanmıĢ buzdolabına konulur. 
Rhizophagus  grandis‟in  laboratuar  Ģartlarında  üretilmesinde  kutu,  tüp, 
larvadan ve erginden olmak üzere 4 üretim metodu uygulanmıĢtır. 
 
Larvadan (kütükte) üretim yöntemi 
Ladin  kütüklerine  D.  micans  larvaları  verilmek  suretiyle  yapılan  üretim 
metodu;  laboratuvarda  üretim  için  kullanılacak  kütükler,  genellikle  sıklık  bakımı 
yapılan  sahalardan  kesilen  ağaçların,  tümünü  kullanmak  için  ağacın  dip  kısmından 
ucuna  doğru  35–40  cm  boyunda  ve  18-30  cm  çapında  suyunu  kaybetmemiĢ  yaĢ 
ladin  kütükleri  alınır.  Ağacın  ucuna  yakın  olan  kısmı  D.  micans‟ın  larvadan 
üretilmesine  müsait  olmadığı  için,  D.  micans’ın  erginden  üretilmesinde  kullanmak 
için  40-60cm  boyunda  kütükler  alınarak  ağacın  tümü  değerlendirilir.  Uygun 
seksiyonlara ayrılan ladin kütükleri iyice temizlendikten sonra, kütüğün bir tarafı ile 
kabuktaki  yaralı  ve  çatlak  kısımlar  bir  fırça  yardımı  ile  sıvı  parafinle  kapatılır.  Bu 
iĢlem kütüğün kısa sürede nem kaybetmesini önlemek için yapılmaktadır.  

---

 
141 
  
              
 
ġekil 19. Üretim kütüklerinin hazırlanması       
 Hazırlanan  bu  kütüklerin  parafinli  olan  kısmı  bir  keski  ve  çekiç  yardımıyla 
kambiyum  ile  odun  arasında  1-3  cm  derinlikte  ve  1-2  cm  geniĢlikte  kambiyum 
sağlam kalacak Ģekilde, kütüğün her iki tarafından odun kısmından ayrılacak Ģekilde 
kanal  açılarak,  leğen  içindeki  önceden  sterilize  edilmiĢ  nemli  kuma,  kütüğün 
parafinli olmayan kısmı 2-3 cm gömülmek suretiyle yerleĢtirilir.  
 
 
ġekil 20. Üretim kütüklerinde kanal açılması ve üst yüzeylerinin parafinlenmesi 
Leğen  içindeki  kum  5-8  cm  yükseklikte  olmalı,  ormandan  toplanan  D. 
micans‟ın  2-3‟üncü  gömlekteki  larvalarından  ölmüĢ  ve  hastalıklı  olanlar  ile  son 
gömlekteki  larvaları  bir pens ve fırça  yardımı  ile ayıklanarak,  kütüğün çapına göre 
açılan kanallara 400 ile 1000 adet olmak üzere her iki tarafa verilirler. 
    
 
ġekil 21. D. micans larvalarını üretim kütüklerine verilmesi. 
 

---

 
142 
Kütüğe verilen larvalar 3-7 gün içinde kambiyumu yiyerek kütüğe yerleĢirler. Bu 
süre sonunda, kütüğe konan D. micans‟ın larva sayısına göre, R. grandis erginleri 1 
çift, 2 çift (2 diĢi 2 erkek), 2 diĢi 1 erkek hesabı ile çalıĢmanın fazla olduğu yerlere 
kabuk  üçgen  Ģeklinde  yandan  açılarak  verilir.  Açılan  kısım  reçine  veya  yarı  katı 
parafin  ile  kapatılır  ya  da  kütüğün  üstünde  açılan  kanaldaki  çalıĢmanın  bol  olduğu 
(D.  micans  larvalarının  beslenme  yaparken  dıĢarı  attıkları  ladin  talaĢı)  yerlere 
verilirler.  Yırtıcı  verme  iĢi  bittikten  sonra  kütüğün  üstten  açılan  kısmı  nem  kaybını 
önlemek için üzeri yarı katı parafınla kapatılır.             
 
 
ġekil 22. Üretim kütükleri için parafin hazırlanması ve kanalların kapatılması. 
R.  grandis  erginleri  kütükte  bir  hafta  içinde  çiftleĢerek  yumurta  koyarlar.  Bir 
haftanın  sonunda  yumurtadan  çıkan  R.  grandis  larvaları  kütükte,  22–30  gün 
boyunca  D.  micans  larvaları  ile  son  gömleğe  kadar  beslenirler.  R.  grandis 
erginlerinin  kütüğe  verildikten  22‟inci  günden  sonra  olgunlaĢan  larvalar  pupa 
safhasına  yatmak  için  kütüğün  altındaki  nemli  kuma  inmeye  baĢlarlar.  Kuma  inen 
son  gömlek  larvalar,  kütüğün  altına  doğru  ilerleyerek,  ya  kütüğün  altında  ya  da 
kuma  2-3  cm  girerek  kendilerine  kumda  bir  pupa  beĢiği  hazırlayarak,  pupa 
safhasına  yatarlar.  Kumda  pupa  safhasına  yatan  larvalar,  7-10  günlük  dinlenme 
döneminden  sonra  pupa  safhasına  geçerler,  10-15  günlük  bir  pupa  safhasından 
sonra  genç  ergin  safhasına  gelirler.  Bu  süre  boyunca  kum  sürekli  kontrol  edilerek 
haftada iki kez pompa yardımı ile hafif bir Ģekilde nemlendirilir. Kumun fazla nemli 
olması  Beauveria  bassiana  adlı  mantarın  kolayca  üremesine  ve  kumun  tümüne 
yayılmasına  neden  olur.  Kumu  normal  nemli  düzeyde  tutmak  gerekir,  zira 
böceklerin en fazla zayiat verdikleri ve savunmasız oldukları devre pupa safhasıdır. 
Eğer üretim kütüklerinin birinde veya bir kaçında B. bassiana adlı mantarın üremesi 
tespit  edilirse,  bu  kütükler  laboratuvardan  uzaklaĢtırılır,  aksi  halde  mantar  tüm 

---

 
143 
laboratuvara yayılır. Kum nemlendirilmezse böcek pupa safhasında nemsiz ortamda 
su kaybeder ve sonunda ölür.  
 
 
 ġekil 23. Kütüklere R. grandis verilmesi ve numaralandırılası 
 
 
Kütüklerin yerleĢtirildiği kumun nemlendirilmesi 
Olgun  larvalar  kuma  indikten  sonra  45‟inci  günden  itibaren  ilk  genç  erginler 
görünmeye  baĢlar.  ErginleĢen  R.  grandis  erginleri  65‟inci  günden  sonra,  kumdan 
kalifiye iĢçiler tarafından seçilirler.  
       
 
        ġekil 27. R. grandis erginlerinin, pupa ve larvalarının kumdan seçilmesi 

---

 
144 
Kumdan seçme iĢlemi sırasında  larvalar, erginler ve pupalar  ayrı  ayrı  kaplara 
alınırlar,  erginler  ve  larvalar  beslenme  kaplarına  alınarak  4–5  gün  boyunca 
laboratuvarda olgunluk ve cinsel güce eriĢmeleri için beslenmeleri sağlanır.  
 
 
ġekil 28. Üretim kütüklerinden elde edilen R. grandis ergin, pupa ve larvaları  
R.  grandis  erginleri  ve  larvaları  bu  süre  sonunda  ormana  verilene  kadar 
beslenme  kapları  ile  birlikte  +4ºC‟de  latent  halde  saklamak  için  buzdolabına 
konulur, ormana verilecek erginler ve larvalar taĢıma kapları (Buzluklar) ile böcekli 
sahalara götürülerek D. micans‟in yuvalarına verilirler. 
 
 ġekil 29. Üretilen R. grandis bireylerinin D. micans yuvalarına verilmesi. 
TaĢıma  esnasında  yırtıcı  böceğin  hava  Ģartlarından  etkilenmemesi  için, 
buzlukların  içine  naylon  torba  ile  buz  parçaları  konulmasına  dikkat  edilmelidir, 
kaptaki  sıcaklığın  dıĢ  ortamın  etkisiyle  artması  sonucu  tüm  yırtıcılar  toplu  halde 
ölürler. Pupalar ise 10x20, 5x10 cm ebadında içinde hafif nemli kum bulunan cam 
veya  plastik  kaplara  konularak  laboratuvarda  erginleĢmeleri  sağlanır.  Üretim 
kütüklerinin  kabukları  bıçak  yardımı  ile  soyularak,  kütükte  kalan  erginler,  larvalar 
ve pupalar seçilerek beslenme kaplarına alınırlar.  
7.3. Kabuk Böceklerinin Biyolojik Mücadelesinde 
Thanasimus formicarius (L.) (Coleoptera: Cleridae) Kullanılması 
Thanasimus formicarius (L.) (Coleoptera: Cleridae) kabuk böceklerinin en yaygın ve 
en  iyi  bilinen  predatörlerinden  biridir  (1).  Thanasimus  formicarius  çam,  ladin, 
melez,  duglas  vb.i  koniferlerde  ve  meĢe,  dıĢbudak,  kavak  vb.  yapraklı  ağaçlarda 
zarar yapan 15 cinsten (Dendroctonus, Dryocoetes, Hylastes, Hylesinus, Hylurgops, 

---

 
145 
Hylurgus,  Ips,  Leperesinus,  Orthotomicus,  Pityogenes,  Pityokteines,  Polygraphus, 
Scolytus,  Tomicus  and  Trypodendron)  27  kabuk  böceği  türünden  beslenmektedir 
(2,5,10).  T.  formicarius  erginleri  4-10  ay  yaĢar  (2)  ve  kabuk  böceklerinin 
feromonlarına (345) ve konukçu bitki uçucularına karĢılık verir (6).  Erginleri, kabuk 
böceği  saldırısı  altındaki  ağaçlara  konar,  kabuk  böceği  erginleri  ile  beslenir  ve 
yumurtalarını  kabuk  üzerine  koyar.  Yumurtadan  çıkan  larvaları  kabuk  böceği 
galerilerine  girer  ve  kabuk  böceklerinin  yumurta,  larva  ve  puaları  ile  beslenir.  
Olgun larvaları dıĢ kabukta uygun yerlerde pupa olur. T. formicarius‟un ladin kabuk 
böceği, Ips typographus‟un feromonlarına karĢılık verdiği bilinmektedir (3). Bununla 
birlikte,  Belçika‟da  ladin  meĢcerelerinde  Ips  typographus  ile  iliĢkisi  çok  zayıf 
bulunmuĢtur  ve  Ips  typographus  feromonu  destekli  tuzaklarda  nadir  olarak 
yakalanmıĢtır  (789).  Daha  da  önemlisi,  T.  formicarius  çamlarda  daha  büyük 
mikarlarda yakalanmıĢtır. GeçmiĢ deneyimer,  T. formicarius‟un ladinde pupa olması 
için kabuk kalınlığının önemli bir sınırlandırıcı etken olduğunu göstermektedir.  
   
  
 

---

 
146 
 
Thanasimus  formicarius  (L.)  (Coleoptera:  Cleridae)  ülkemizde  Ips 
sexdentatus, Ips typographus, Pityokteines curvidens gibi kabuk böceklerinin 
biyoljik  mücadelesi  için  laboratuarda  üretilerek  ormanlara  salıverilmektedir. 
Bu  amaçla,  bu  kbuk  böceği  türlerinin  zarar  yaptığı  ormanlara  asılmıĢ  olan 
feromon  tuzaklarından  sağlanan  Thanasimus  formicarius  (L.)  (Coleoptera: 
Cleridae)  erginleri  laboratuarda  plastik  kaplara  alınarak  kabuk  öğüntüsü 
içinde  kabuk  böceği  erginleri  ie  beslenir.  Beslenme  kaplarında  çiftleĢmeleri 
sağlanır. Yumurta koyan erginler 9-10 gün sonra kutulardan alınır ve orman 
alanlarına salınır. Kutularda yumurtadan çıkan T. formicarius larvaları, içinde 
taze öğüntü bulunan cam tüplere her bir tüpte sadece bir adet olacak Ģekilde 
yerleĢtirilir ve yanına av olarak bir kabuk böceği larvası konur.   
Her  bir  cam  tüpteki  T.  formicarius  larvası,  her  gün  bir  adet  kabuk  böceği 
larvası  ile  56-65  gün  beslenir.  Son  larva  evresine  giren  T.  formicarius 
larvaları özel soğutulmuĢ böcek aĢıma kapları ile orman alanlarına taĢınarak 
ağaç gövdeleri üzerine bırakılabilir. 
Eğer  T.  formicarius  larvaları  ergin  hale  geldikten  sonra  araziye  taĢınması 
istendiğinde  olgun  larvaların  pupa  ve  erginleĢmesi  sağlandıktan  sonra  yine 
taĢıma kapları ile araziye götürülerek ağaçların dibine salıverilir.    
 
Feromon tuzağı topama kapında canlı 
T. formicarius erginleri 
 

---

 
147 
  
Doğu Karadeniz Ladin Ormanlarında kitle üremesi yapan Ips typographus, bugün 
tüm  ladin  ormanlarımıza  yayılarak  doğal  yayılıĢ  alanını  tamamlayıp,  kitle  üremesi 
yaptığı  sahalarda Picea orientalis‟lerin  geleceğini  tehlike  altına  sokmuĢtur. 
Avrupa‟da olduğu gibi, bizde de en tehlikeli ladin kabuk böceği türüdür. Bu böceğe 
karĢı biyoteknik ve mekanik mücadele çalıĢmalarının yanı sıra biyolojik mücadelede 
kullanılacak  türlerin  araĢtırılarak  laboratuvar  Ģartlarında  üretilmesi  gerekmektedir. 
Bu  böceğin  ergin,  yumurta,  larva  ve  pupalarını  yiyerek  beslenen Thanasimus 
formicarius‟un laboratuar Ģartlarında üretilmesi için üç metot uygulanmıĢtır. Birinci 
metotta  ormandan  getirilen  22cm  çapında  ve  45cm  boyundaki  yaĢ  ladin 
takozlarına Ips  typographus erginleri  verilerek  kafeslere  konulmuĢtur.  Yapılan 
üretimde  her  kütükten  ortalama  14  adet T.formicarius ergini  elde  edilmiĢtir.  Bu 
metod kafes içinde gerçekleĢtiği için oldukça zor ve ekonomik bulunmamıĢtır.  
Kütüklere Dendroctonus  micans‟in  ergin  ve  larvalarının  verilerek  yapılan 
üretim Ģeklinde ise, kutu metodu ile üretilen T. formicarius larvaları bu kütüklere 
larva safhasında verilerek yapılan üretimden, her kütükten ortalama 13 adet ergin 
elde  edilmiĢtir.  En  ekonomik  üretim  Ģekli  ise  kutu  ve  tüpte  yapılan  üretim  Ģekli 
olarak  tespit  edilmiĢtir.  Kutu  metodu  ile  üretilen  larvalar,  her  tüpe  bir  adet T. 
formicarius larvası  verilerek  son  gömleğe  gelinceye  kadar  D.  micans larvası  ile 
beslenip,  son  gömlek  larvalar  viĢne  çürüğü  veya  eflatun  rengine  geldiklerinde 
tüplerden  çıkarılarak  içinde  hafif  nemlendirilmiĢ  ladin  talaĢı  ve  yaĢ  ladin  kabuğu 
bulunan kaplara konularak erginleĢmeleri sağlanmıĢtır.  
  
 

---

 
148 
 
 
 
 
Kaynaklar 
Berliner,  E.  1911.  Uber  de  schlaffsucht  der  Mehlmottenraupe.  Zeitschrift  fur  das 
Gesamstadt 252: 3160-3162. 
Kirchmair,  M.,  Neuhauser,  S.,  Strasser,  H.,  Voloshchuk,  N.,  Hoffmann,  M.  and 
Huber, L. (2009). Biological Control of Grape Phylloxera – A Historical Review and 
Future Prospects. Acta Horticulturae 816, 13-18.  
Schomburgk,  R.  H.  1848.  The  history  of  Barbados.  Longman,  Brown,  Green  and 
Longmans, London, England, 722. 
Bobb ML, Weidhaas JA, Ponton LF. 1973. White peach scale: life History and control 
studies. Journal of Economic Entomology 66: 1290-1292. 

---

 
149 
Angus, T. A. 1956. Association of toxicity with proteincrystalline inclusions of 
Bacillus sotto Ishiwata. Can. J. 
Microbiol. 2: 122-131.  
Lambert, B. and M. Peferoen. 1992. Insecticidal promise of Bacillus thuringiensis. 
Facts and mysteries about a successful biopesticide. BioScience 42: 112-122. 
Steinhaus, E. A. 1951. Possible use of B. t. berliner as an aid in the control of alfalfa 
caterpillar. Hilgardia 20: 359-381. 
 
Predatör Böcek Grupları 

 
Coleoptera 

 
Dermaptera 

 
Diptera 

 
Hemiptera 

 
Hymenoptera 

 
Mantodea 

 
Neuroptera 

 
Orthoptera 

 
Thysanoptera 
Coleoptera 
Carabidae  
Calosoma, Galerita, Harpalus, Lebia, Pterostichus.  
Cicindelidae  
Cincidela  
Staphylinidae  
Creophilus, Lathrobium, Oligota, Sepedophilus.  
Lampyridae  
Photuris, Photinus, Lecontea.  
Cantharidae  
Coccinellidae  
Rodolia, Olla, Chilocorus, Scymnus, Coleomegilla, Hippodamia, Eriophis, 
Hyperaspis, Coccinella, Cycloneda, Adalia.  
 
 

---

 
150 
Dermaptera 
Forficulidae  
Forficula, Doru.  
Labiduridae  
Labidura.  
Labiidae  
Labia, Marava.  
Diptera 
Cecidomyiidae  
Aphidoletes, Tripsobremia.  
Asilidae  
Laphria, Efferia, Psilonyx.  
Dolichopodidae  
Melanderia, Dolichopus.  
Syrphidae  
Syrphus, Allograpta.  
Hemiptera 
Miridae  
Tytthus.  
Nabidae  
Nabis, Tropiconabis.  
Anthocoridae  
Orius.  
Reduviidae  
Arilus, Sinea, Zelus.  
Phymatidae  
Phymata.  
Lygaeidae  
Geocoris.  
Pentatomidae  
Alcaeorrhynchus, Podisus, Sitretrus.  
 
Hymenoptera 
Sphecidae  

---

 
151 
Chlorion, Ammophila, Sphex, Pemphedron, Crossocerus, Philantus.  
Vespidae  
Vespula, Polistes, Polybia.  
Eumenidae  
Eumenes.  
Formicidae  
 
Mantodea 
Mantidae  
Tenodera, Mantis 
 
Neuroptera 
Chrysopidae  
Chrysopa, Chrysoperla.  
Hemerobiidae   
Hemerobius  
Mantispidae  
Mantispa.  
Coniopterygidae  
Myrmeliontidae  
 
 
Orthoptera 
Gryllidae  
Oecanthus.  
Thysanoptera 
Phlaeothripidae  
Leptothrips, Aleurodothrips.  
Aelothripidae Aeolothrips.  
 
 
PARAZİTOİDLER 
 
 

---

 
152 
PARASITE - "an organism living in or on another living organism, obtaining from it part or all 
of its organic nutriment, commonly exhibiting some kind of adaptive structural modification, and 
causing some degree of real damage to its host." (Webster's International Dictionary)  
Internal 
External 
i.
 
Attached  
ii.
 
Temporary 
 
PARASITOID - develops on or in its host (usually an insect) and kills it before or upon 
completing its development  
SUPERPARASITISM - several parasitoids compete for same host 
HYPERPARASITISM - parasitoid uses another parasitoid as its host 
 
  
Anoplura 
Mallophaga 
Siphonaptera 
Diptera 
i.
 
Culicidae (adults)  
ii.
 
Simulidae (adults)  
iii.
 
Tabanidae (adults)  
iv.
 
Ceratopogonidae (adults)  
 
PARASITOID GROUPS 
Diptera 
i.
 
Tachinidae 
Strepsiptera 
Hymenoptera 
i.
 
Ichneumonidae  
ii.
 
Braconidae  
iii.
 
and numerous other families of wasps