İQTİsadiyyatin təNZİMLƏNMƏSİ SİstemiNDƏ HÜquqi TƏNZİMLƏMƏ aləTİ KİMİ DÖVLƏt proqramlarinin əHƏMİYYƏTİ

25 

 

 

 

-

 

strukturu  (direktiv  dövlət  planlaması  əsasında  əldə  olunan  ÜDM-in  payı; 

iqtisadi fəaliyyət üzərində qarıĢıq nəzarət əsasında əldə olunan ÜDM payı); 

-

 

milli iqtisadiyyatın idarəedilməsi formaları üzrə ÜDM-in müəyyən sahəyə 

aid strukturu; 

-

 

 əməyin  ödənilməsi  formaları  üzrə  (milli  iqtisadiyyatın  formaları  üzrə) 

heyətin  strukturu  (oturaq,  vaxt  hesabilə  verilən,  vəzifə  maaĢları,  əlavə  maddi 

stimullar); 

-

 

 birbaĢa və ya dolayısı vergilərin nisbəti üzrə hüquqi və fiziki Ģəxslərə vergi 

tətbiq edilməsi strukturu; 

-

 

 ümumi  gəlirlərində  hüquqi  və  fiziki  Ģəxslərin  vergi  və  ya  digər  məcburi 

ödəniĢlərinin payı; 

-

 

 nağd və nağdsız ödəniĢlər üzrə pul dövriyyəsinin strukturu. 

5.

 

Ġslahatdan əvvəl ictimai və hökumət qaydalarının xüsusiyyəti: 

-

 

 seçki  ilə  və  ya  ali  rəhbər  orqanlar  tərəfindən  «təyinedilmə»  üzrə  ölkənin 

inzibati hissələrində icra hakimiyyəti strukturu; 

-

 

 milli və «məhəlli» prinsiplər üzrə ölkənin inzibati bölgüsü strukturu; 

-

 

 ölkənin  siyasi  elitasını  real  olaraq  formalaĢdıran  partiya  və  ictimai 

təĢkilatların 

strukturu  (milli  iqtisadiyyatın  islahatlarından  əvvəl  gələn 

qanunvericilik  hökuməti  orqanlarının  seçilməsində  bu  və  ya  digər  partiya  və  ya 

ictimai təĢkilatlara öz səsini vermiĢ seçicilərin payı üzrə); 

-

 

 seçki qanunvericiliyinin əsasında duran prinsiplər üzrə 

-

 

qanunvericilik  hakimiyyəti  orqanlarının  strukturu  (majoritar  sistem  və  ya 

partiya  siyahısı  sistemi  üzrə  islahatların  baĢlanması  anına  seçilmiĢ  deputatların 

nisbəti); 

-

 

 mərkəzdə və ya milli iqtisadiyyatda islahatların baĢlanması anından  əvvəl 

seçkilərdə  bir  seçki  dairəsindən  namizədlik  irəli  sürülən  «yerlərdə»  hakimiyyətin 

qanunvericilik orqanlarına deputatlarığa namizədlərin orta sayı; 

-

 

milli  iqtisadiyyatda  islahatların  baĢlanması  anına  «mərkəz»  və  ölkənin 

inzibati  hissələrinin  (federasiya  olduqda,  federal  və  ya  regional  büdcələrin  payı 

---

26 

 

 

 

üzrə) büdcələrinin payı üzrə ölkənin birləĢdirilmiĢ dövlət büdcəsinin strukturu; 

-

 

dövlət  idarəetmə  forması  (monarxiya,  prezident  respublikası,  parlament 

respublikası). 

6.

 

Ġslahatdan əvvəlki müddətə ölkə əhalisinin əksəriyyətinin 

-

 

həyat səviyyəsi və keyfiyyəti: 

-

 

milli iqtisadiyyatda islahatların baĢlanması anına «istehlak səbətinə» daxil 

edilmiĢ məhsulların dəsti üzrə əhalinin gəlirlərinin alıcılıq imkanı; 

-

 

əhalinin gəlirlərinin differensasiya dərəcəsi (milli iqtisadiyyatda islahatların 

baĢlanmasından 5 il əvvəl Çin əmsalının qiymətinin dinamikası); 

-

 

milli iqtisadiyyatda islahatların baĢlanmasından 5 il  əvvəl qabaqcıl sənaye 

inkiĢafına  malik  ölkələrlə  müqayisə  edildikdə  gündəlik  tələbat  və  uzunmüddətli 

istifadə  malları  ilə  ölkə  əhalisinin  təmin  olunması  dərəcəsini  xarakterizə  edən 

göstəricilərin dinamikası; 

-

 

ölkənin iqtisadi rayonlarında sosial infrastrukturun xüsusiyyətləri (mövcud 

inzibati bölgü üzrə); 

-

 

məhsulların  bu  qurupu  üzrə  milli  iqtisadiyyat  tərəfindən  istehsal  olunan 

(natura  və  qiymət  ifadəsində)  dünya  səviyyəsinə  (Avropa)  uyğun  olan  gündəlik 

tələbat və uzunmuddətli istifadə olunan malların daha geniĢ yayılmıĢ qrupları üzrə  

payı; 

-

 

milli  iqtisadiyyatda  islahatların  baĢlanmasından  5  il  əvvəl  milli 

iqtisadiyyatın real sektorunun iĢçilərinin orta əmək haqqının dinamikası; 

-

 

milli  iqtisadiyyatda  islahatların  baĢlanmasından  5  il  əvvəlki  müddətə  mal 

və xidmətlərə qiymətlərin səviyyəsinin dinamikası; 

-

 

milli iqtisadiyyatda islahatların baĢlanması anına müvafiq qruplarda mal və 

xidmətlərin  ümumi  həcmi  üzrə  tələbatın  təklifi  üstələdiyi  «defisit»  mal  və 

xidmətlərin payı; 

-

 

milli  iqtisadiyyatda  islahatların  baĢlanması  anına  mal  və  xidmətlərin 

ümumi realizasiya həcmində rasion tətbiq etmə  mexanizminin fəaliyyətinin əhatə 

etdiyi mal və xidmətlərin payı; 

---

27 

 

 

 

-

 

milli  iqtisadiyyatda  islahatların  baĢlanmasından  5  il  əvvəlki  müddətə  orta 

aylıq  əmək  haqqının  səviyyəsinin  dəyiĢməsi  templərinin  və  mal  və  xidmətlərə 

qiymətlərin səviyyəsinin dəyiĢməsi tempi arasında nisbət; 

-

 

milli iqtisadiyyatda islahatların baĢlanmasından 5 il əvvəlki müddətə ali və 

orta  təhsil  müəssisələrində  dövlət  təqaüdlərinin,  tələbələrə  stipendiyaların 

səviyyəsinin dəyiĢməsi dinamikası; 

-

 

milli iqtisadiyyatda islahatların baĢlanmasından 5 il  əvvəlki müddətə ölkə 

əhalisinin fəal hissəsinin məĢğulluq səviyyəsinin dinamikası; 

-

 

milli  iqtisadiyyatda  islahatların  baĢlanmasından  5  il  əvvəlki  müddətə 

ölkədə  və  qabaqcıl  sənaye  inkiĢafına  malik  ölkələrdə  adambaĢına  düĢən  milli 

gəlirin müqayisəli səviyyəsinin dinamikası; 

-

 

milli iqtisadiyyatda islahatların baĢlanmasıanına ölkəninvəsənaye  cəhətdən 

inkiĢaf  etmiĢ  ölkələrin  hərbi-sənaye  kompleksinin  maliyyələĢdirilməsinə  və  güc 

strukturlarının təmin edilməsinə sərf olunan ÜDM payı; 

-

 

milli iqtisadiyyatda islahatların baĢlanmasıanına ölkənin və sənaye  

cəhətdən  inkiĢaf  etmiĢ ölkələrin  aqrar-sənaye  kompleksinin  maliyyələĢdirilməsinə 

sərf olunan ÜDM payı; 

-

 

milli iqtisadiyyatda islahatların baĢlanmasıanına ölkənin və sənaye 

cəhətdən  inkiĢaf  etmiĢ  ölkələrin  adambaĢına  düĢən  səhiyyə  sisteminə  sərf  olunan 

dövlət və Ģəxsi xərclərin (ÜDM payı) müqayisəli səviyyəsinin dinamikası; 

-

 

milli iqtisadiyyatda islahatların baĢlanmasıanına ölkənin və sənaye 

 cəhətdən inkiĢaf etmiĢ ölkələrin adambaĢına düĢən təhsilin bütün növləri üzrə sərf 

olunan dövlət və Ģəxsi xərclərin (ÜDM payı) müqayisəli səviyyəsinin dinamikası; 

-

 

ölkənin və sənaye cəhətdən inkiĢaf etmiĢ ölkələrin orta həyat səviyyəsinin 

dinamikası; 

7.

 

Milli  iqtisadiyyatda  islahatların  baĢlanması  anına  əldə  olunan  istehsalat 

aparatının inkiĢaf səviyyəsi: 

-

 

milli iqtisadiyyatda islahatların baĢlanmasından 5 il  əvvəlki müddətə milli 

iqtisadiyyatın müəyyən sahəyə aid olan sahə strukturunun dinamikası; 

---