İQTİsadiyyatin təNZİMLƏNMƏSİ SİstemiNDƏ HÜquqi TƏNZİMLƏMƏ aləTİ KİMİ DÖVLƏt proqramlarinin əHƏMİYYƏTİ
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
13
prioritetlərə uyğun olaraq iqtisadiyyatın bölmə və sahələrinin inkiĢafının stimullaĢdırılması; 3.
ĠĢ yerləri çatıĢmazlığı probleminin həlli və məĢğulluğun səmərəli səviyyəsinə nail olmaq; 4.
tənzimlənməsi; 5.
Bazarların açıqlığının təmin edilməsi, müqavilələrin bağlanması azadlığına riayət olunması daxil edilməklə, tam rəqabət mexanizminin yaradılması və saxlanmasının müdafiə olunması; 6.
Dünya bazarında milli iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətliliyini təmin etmək üçün və sahibkarlığın inkiĢafı üçün əlveriĢli münbit Ģəraitin, rəqabətli bazar mühitinin inkiĢafı. Dövlət bazar mexanizm ilə həyata keçirilməsi mümkün olmayan sahələrdə də yüksək səviyyəli rəqabət qabiliyyətliliyin təmin edilməsinə çalıĢmalıdır. 7.
Ġqtisadi inkiĢafın keyfiyyət cəhətdən yüksəldilməsi, o cümlədən yaĢayıĢ mühitinin və həyat keyfiyyətinin yaxĢılaĢdırılması üzrə iĢçilərin hərtərəfli inkiĢafının stimullaĢdırılması və istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsinə dair tədbirlər sisteminin həyata keçirilməsi. Qeyd edilən mühüm problemlərin həlli ilk növbədə iqtisadiyyatda balanslaĢdırılmıĢ artım və əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi üçün Ģəraitin yaradılmasını, ETT-nin sürətlənməsini, qiymətlərin mümkün sabitliyinə və müsbət tədiyyə balansının yaradılmasına nail olunmasını tələb edir. Ümumiyyətlə, dövlətin iqtisadiyyata qeyri - səmərəli, məqsədyönsüz müdaxiləsi ümumi tarazlığı poza bilər. Odur ki, bu cəhətlər dövlət tərəfindən daim nəzərə alınmalıdır. Dövlət tənzimlənməsinin obyekti kimi milli iqtisadiyyatın dinamik, proporsional inkiĢafı əsas götürülərək, ölkənin mikro və makro səviyyələrdə balanslaĢdırılmıĢ inkiĢafının təmin edilməsi nəzərdə tutulur. Milli iqtisadiyyatın inkiĢafı isə təsərrüfat subyektlərini ölkəmizin və xarici ölkələrin ərazilərində,
14
həmçinin xarici ölkələrlə birgə fəaliyyət göstərən istehsal və xidmət sahələrini əhatə edir. Bu zaman ölkə iqtisadiyyatının hüquqi tənzimləməsinin obyektlərinə aid edilir: 1.
2.
Dövlətlə iqtisadi subyektlər, ölkə ərazisində təsərrüfat fəaliyyətini həyata keçirən hüquqi və fiziki Ģəxslərin qarĢılıqlı əlaqəsi; Ġqtisadiyyatın hüquqi tənzimlənməsi sistemində obyekt kimi əĢyalar, yəni istehsal olunan və dövriyyəyə buraxılan, həmçinin istehsalı və satıĢı qanunla qadağan olunan və ya ölkənin strateji maraqlarına uyğun gəlməyən əmtəələr və əmtəə qrupları götürülə bilər. Həmçinin, iqtisadiyyatda mövcud olan iqtisadi fəaliyyət və xidmət növləri obyekt kimi hüquqi tənzimləməyə daxil edilir. Dövlət tənzimlənməsinin subyekti kimi Azərbaycan Respublikası Konstitusiya və Qanunlarına əsasən fəaliyyət göstərən öz institutları simasında çıxıĢ edir. Azərbaycan Respublikasında dövlət hakimiyyəti mərkəzi və regional səviyyələrdə həyata keçirilir. Milli iqtisadiyyatın dövlət idarə edilməsi funksiyasının yerinə yetirilməsi üçün icraedici orqanlar yaradılır. Onlardan baĢqa koordinasiya və konsultativ (məsləhətçi) orqanlar da yaradılır. Koordinasiya orqanları komissiya adlandırılır və marağı olan icra hakimiyyəti orqanlarının müəyyən sosial — iqtisadi məsələlərinin həllində razılaĢdırılmıĢ hərəkətlərinin təminini təĢkil edir. Ġqtisadiyyatın hüquqi tənzimlənməsinin subyekti kimi həm də hər hansı bir iqtisadi fəaliyyətlə məĢğul olan fiziki və hüquqi Ģəxslər nəzərdə tutulur ki, onların da fəaliyyətləri Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunları və hüquqi- normativ aktları ilə tənzimlənir. Fəaliyyətdə olan iqtisadiyyatın hüquqi tənzimlənməsinin mövcud sistemi birdən birə yaranmamıĢdır. O müəyyən mərhələlərdən keçmiĢdir. Səlahiyyətli dövlət orqanının aktında ifadə olunan dövlətin iradəsi hüquqi tənzimləmənin mənbəyi kimi anlaĢılır. Qanunverciliyin siste min i təĢkil edən bu aktlar aĢağıdakılardır: 15
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası;
Referendumla qəbul olunmuĢ aktlar;
Azərbaycan Respublikasının qanunları (məcəllələri);
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları;
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları;
Mərkəzi Ġcra Hakimiyyəti orqanlarının normativ aktları (nazirlik, dövlət komitələri, respublika idarələri, Nazirlər Kabineti yanında komitə və idarələr);
Nazirlər Kabinetinin qərarları, yerli icra hakmiyyəti orqanlarının normativ xarakterli aktları (qeyd olunan aktlar Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminə daxildir). Habelə bələdiyyələrin aktları hüquqi tənzimləmə mənbələri kimi istifadə edilir. Bələdiyyələr dövlət hakimiyyəti orqanlarına aid deyildir, lakin Konstitusiyaya uyğun olaraq onların aktlarının icrası ərazisində yaĢayan vətəndaĢ və hüquqi Ģəxslər üçün məcburidir. Qeyd edək ki, yuxarıda qeyd olunan aktlar Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına zidd olmamalıdır. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası birbaĢa təsiri olan normativ hüquqi aktdır. Burada dövlətin iqtisadiyyata təsiri maddə 15-də belə ifadə olunur: «Azərbaycan dövləti bazar münasibətləri əsasında iqtisadiyyatın inkiĢafına Ģərait yaradır, azad sahibkarlığa təminat verir, iqtisadi münasibətlərdə inhisarçılığa və haqsız rəqabətə yol vermir.» Ümumiyyətlə, Qanunvercilik iqtisadi fəaliyyətlə məĢğul olan Ģəxslər arasında və ya onların iĢtirakı ilə yaranan münasibətləri tənzimləyir. O, tənzimlənən münasibətlər iĢtirakçıların bərabərliyinin tanınmasına, mülkiyyətin toxunulmazlığına, müqavilə azadlıqlarına və s. əsaslanır. Münasibətlərin qanunve- riciliklə və ya tərəflərin razılığı ilə tənzimlənməsi mümkün olmadığı halda, eyni mahiyyətli münasibətləri tənzimləyən qanun tətbiq olunur (buna qanunun analogiyası da deyilir) Azərbaycan Respublikasının daxili normativ - hüquqi
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|