İQTİsadiyyatin təNZİMLƏNMƏSİ SİstemiNDƏ HÜquqi TƏNZİMLƏMƏ aləTİ KİMİ DÖVLƏt proqramlarinin əHƏMİYYƏTİ
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
16
aktları (Konstitusiya və referendu ml a qəbul olunan aktlar istisna olmaqla) və beynəlxalq müqavilələr arasında ziddiyyət yarandıqda, beynəlxalq müqavilələrin normaları tətbiq olunur. Beləliklə, bazar münasibətləri Ģəraitində milli iqtisadiyyatın hüquqi tənzimlənməsinin əsas mənbələri aĢağıdakı sxemdə verilir:
Sxem 1.1.Ġqtisadiyyatın hüquqi tənzimlənməsinin əsas mənbələri.
Mərkəzi Ġcra Hakimiyyəti orqanlarının aktları Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına və Azərbaycan Republikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına zidd olmamalıdır. Bələdiyyələrin qəbul etdikləri aktlar hüquqa və haqq-ədalətə (bərabər mənafelərə, bərabər münasibətə) əsaslanmalı, Azərbaycan Respublikasının
17
Konstitusiyasına, qanunlarına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanlarına, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına (NaxçıvanMuxtar Respublikasında isə həm də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına, Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarlarına) zidd olmamalıdır. Bələdiyyənin qəbul etdiyi aktın icrası onun ərazisində yaĢayan vətəndaĢlar və onun ərazisində yerləĢən hüquqi Ģəxslər üçün məcburidir. 1
Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminin tərkib hissəsi olan beynəlxlaq aktların hüquqi qüvvəsi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının maddə 151-də müəyyən olunmuĢdur. Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminə daxil olan normativ hüquqi aktlar ilə (Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və referendummla qəbul edilən aktlar istisna olmaqla) Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı dövlətlərarası müqavilələr arasında ziddiyyət yaranarsa, həmin beynəlxalq müqavilələr tətbiq edilir. Normativ aktların təs n ifatı müxtəlif əsaslanmaya görə, yəni aktların hüquqi qüvvəsinə görə, onların təsir miqyasına görə, onların əhəmiyyətinə görə və s. aparıla bilər. Normativ hüquqi aktların hüquqi qüvvəsinə görə qanun və digər normativ aktlara bölgüsünün praktiki əhəmiyyəti odur ki, bunlar arasında ziddiyyət olarsa, qanun əsas ki mi götürülür. O cümlədən, Ġqtisad Məhkəməsi iĢə baxılma zamanı dövlət orqanının, yerli özünüidarəetmə orqanının və digər orqanların normativ aktlarının qanuna uyğun olmadığını, o cümlədən öz səlahiyyətlərindən artıq verildiyini aĢkar edirsə, onda qanuna uyğun olaraq qərar qəbul edilir. Qanunlar yal nız müvafiq dövlətin hakimiyyət orqanlar tərəfindən qəbul edilir. Hakimiyyətin digər qolları qanunvericilik fəaliyyəti ilə məĢğul ola bilməz, yəni icra hakimiyyət orqanları qanunların yerinə yetirilməsinin təĢkili ilə məĢğul o lm alı,
məhkəmə hakimiyyəti orqanları isə hüquqi konfliktləri həll etməlidir. Qanunlar-konstitusiya və digər qanunlara bölünür. Bu zaman konstitusiya
1 Bax: Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, maddə 150, 1995 18
qanunları digər qanunlara nisbətən daha yüksək hüquqi qüvvəyə malikdirlər. Konstitusiya qanunları içərisində ən ali hüquqi qüvvəyə cəmiyyətin əsas həyat normaları, o cümlədən Ģəxsin və dövlətin qarĢılıqlı münasibətləri, Ģəxsin əsas hüquqları və azadlıqları, dövlət hakimiyyəti orqanlarının növləri və səlahiyyətləri haqda normaları əhatə edən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası malikdir. Belə ki,
Konstitusiyanın hüquqi
qüvvəsi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının maddə 147-də müəyyən edilir: 1.
ən yüksək hüquqi qüvvəyə malikdir. 2.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası birbaĢa qüvvəyə malikdir. 3.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminin əsasıdır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından sonra ən yüksək hüquqi qüvvəyə referendumla qəbul edilmiĢ Konstitusiya qanunları malikdir. Bu qanunlardan ölkə iqtisadiyyatının formalaĢmasında böyük əhəmiyyəti olan «Azərbaycan Respublikasının iqtisadi müstəqilliyinin əsasları haqqında» Konstitusiya qanununu misal gətirmək olar. Bu Qanunda Azərbaycan Respublikasının iqtisadi müstəqilliyinin məzmunu, məqsədi və əsas prinsipləri, o cümlədən, iqtisadiyyatın dövlət tərəfindən tənzimlənməsinin əsas funksiyaları müəyyən edilmiĢdir. 2
və nazirlik və idarələrin, yerli hakimiyyət və idarəetmə orqanlarının normativ aktları aid edilir. Onlar arasında əsas rola Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən verilən normativ aktlar malikdir. Qanun və qanunlara aid olmayan normativ aktların haqda məsələni yekunlaĢdırarkən, qeyd etmək lazımdır ki, hazırki dövrdə hüquq mənbələr arasında qanunların sayının və rolunun artması tendensiyası müĢahidə olunur. Bu isə iqtisadiyyatın inzibati (birbaĢa) idarə edilməsindən iqtisadi (dolayı)
2 Bax: Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, maddə 8, 1995 Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|