İmamların siması tarix guşəsində
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
İmamların siması tarix guşəsində ..................................................................................................................... 130 gedir. Bir neçə gündən sonra Məmun onu öz sarayına dəvət edərək ona qızı Ümmul-Fəzllə evlənmək təklifini edir. mam Cavad (ə) Məmunun bu təklifi qarşısında sükut edir. Məmun da sükutu razılıq əlaməti sayıb tədarük fikrinə düşür. O, təntənəli şəkildə bir məclis qurmaq istəyirdi. Lakin bu xəbərin Bəni-Abbas arasında yayılması böyük narazılığa səbəb olur. Bəni-Abbas sülaləsinin nümayəndələri bir yerə toplaşaraq Məmuna öz etirazlarını bildirib dedilər: “Bu nə işdir görürsən? Əli ibn Musa ər-Rzanın vəfat etdiyi və hakimiyyətin Bəni-Abbasın əlində olduğu bir halda hakimiyyəti yenə də Ə linin övladlarına vermək istəyirsən? Biz bu işə yol verə bilmərik. Aramızda olan neçə illik düşmənçiliyi unutmusan?” Məmun soruşur: “Bəs sizin fikriniz nədir?” Onlar dedilər: “O, uşaqdır və hələ elm və bilikdən xəbəri yoxdur.” Məmun dedi: “Siz bu ailəni yaxşı tanımırsınız, onların kiçiyi də, böyüyü də tükənməz elm sahibidir. Əgər mən deyənlə razı deyilsinizsə, onda onu yoxlayın. Qəbul etdiyiniz bir alimi gətirib onunla bəhs etdirin, onda mənim dediklərimə inanarsınız.” Abbasilər alimlərin arasında (öz elmi ilə aləmə səs salmış) Yəhya ibn Ə ksəmi seçirlər. Məmun mam Cavadın (ə) elm və bilik səviyyəsini yoxlamaq üçün bir məclis təşkil edir. Həmin məclisdə Yəhya ibn Əksəm üzünü Məmuna tutub deyir: “ cazə verirsən, bu gəncə bir sual verim?” Məmun deyir: “Onun özündən icazə al!” Yəhya mamdan icazə istədikdə, o Həzrət buyurur ki, nə istəyirsən, soruş!” Yəhya deyir: “Həcc mövsümü zamanı ehram bağlayıb heyvan ovlamış şəxsin hökmü necədir?” mam Cavad (ə) buyurur: “Həmin şəxs o heyvanı hərəmdən kənarda ovlamışdır, yoxsa hərəm daxilində? Ehram bağlamış şəxs ehram haqqında heyvan ovlanmasının haram olduğunu bilib, yoxsa yox? Heyvanı bilərəkdən ovlamışdır, yoxsa bilmədən? Heyvanı ovlayan şəxsin özü azad insan olub, yoxsa qul? Uşaq olmuşdur, yoxsa böyük? Birinci dəfədir bu cür iş görür, yoxsa bir neçə dəfə (bundan qabaq da) belə iş görüb? Ovladığı heyvan quşlar cinsinə aiddir, yoxsa quş deyil? Böyük heyvan olub, yoxsa kiçik? Gördüyü bu işdən peşman olub, yoxsa yox? Heyvanı gecə ovlayıb, yoxsa gündüz? Bağladığı ehram ümrə həccinin olub, yoxsa təməttö həccinin?” Bu məsələ barədə mam Cavadın (ə) müxtəlif hallar qeyd etməsinə heyran qalmış Yəhya ibn Əksəmin üzündə zəiflik hiss olunur və dili topuq vurmağa başlayır. Belə ki, bütün məclisdəkilər onun mam Cavadın (ə) ............................................................................................................. İmamların siması tarix guşəsində 131 qarşısında aciz olduğunu açıq-aşkar hiss edirlər. Bu vaxt Məmun deyir: “Şükr olsun Allaha ki, mənim fikirləşdiyim düz çıxdı.” Sonra isə üzünü öz qohum-əqrəbasına tutub deyir: “Qəbul etmədiyiniz həqiqəti indi anladınızmı?” Məclisdə gedən müzakirədən sonra camaat çıxıb gedir və təkcə xəlifənin yaxın qohum-əqrəbası qalır. Məmun mam Cavada (ə) üzünü tutub deyir: “Başına dönüm, yaxşı olar ki, ehram bağlamış şəxsin heyvan ovlaması üçün qeyd etdiyin müxtəlif halların hökmlərini bəyan edəsən, biz də öyrənək.” mam Cavad (ə) bu zaman zikr olunan fərqli məqamları açıqlayıb Məmunu təsirləndirdi. 1 Vəkillik əlaqə vasitəsi kimi mam Cavad (ə) imkanlarının məhdud olmasına baxmayaraq, vəkil və nümayəndələr təyin etməklə tərəfdarları ilə əlaqəsini qoruyub saxlayırdı. O Həzrət bütün xilafət ərazisinə nümayəndə göndərir və onların fəaliyyəti nəticəsində də şiə qüvvələrinin zəifləşməsinin qarşısı alınırdı. mamın (ə) nümayəndələri bir çox şəhərlərdə, o cümlədən, Əhvaz, Həmədan, Sistan, (Sistan vilayətinin şəhərlərindən biri olan) Bost, Rey, Bəsrə, Vasit, Bağdad və əzəldən şiələrin mərkəzi olmuş Kufə və Qum şəhərlərində fəaliyyət göstərirdilər. mam Cavadın (ə) yaşının az olmasından danışarkən qeyd etmişdik ki, Əli ibn Əsbat o Həzrətlə görüşü zamanı mamın simasını yaxşı yadda saxlayıb Misirə qayıtdıqdan sonra onu tərəfdarları üçün təsəvvür etsin deyə, diqqətlə ona baxırdı. Bundan belə başa düşülür ki, o Həzrətin Misirdə də, tərəfdarları və sevənləri olmuşdur. mam Cavadın (ə) elmi məktəbi Bildiyimiz kimi mamların həyatındakı ən əsas cəhətlərdən biri onların mədəni-maarif sahəsinə diqqət etmələri olmuşdur. mamların hər biri öz dövründə mədəniyyət sahəsində fəaliyyət göstərmiş və şagirdlər yetişdirərək onların vasitəsilə öz elmlərini camaat arasında yaymışlar. Ancaq, onların 1 Biharul-ənvar, c.50, səh.75-77 İmamların siması tarix guşəsində ..................................................................................................................... 132 dövründə siyasi-ictimai şərait heç də yeknəsəq olmamışdır. Məsələn, mam Baqir (ə) və mam Sadiqin (ə) dövründə şərait çox yaxşı olmuş, buna görə də, mam Sadiqin şagirdlərinin sayı dörd minə çatmışdı. mam Cavaddan (ə) başlayaraq mam Həsən Əskərinin (ə) dövrünə qədər isə siyasi təzyiqlər və onların fəaliyyətinin hökumət tərəfindən nəzarət altına alınmasına görə bu imamların fəaliyyəti çox məhdud olmuş, buna görə də, onların şagirdlərinin sayı mam Sadiqin (ə) şagirdlərinin sayı ilə müqayisədə həddən artıq az olmuşdur. Belə ki, « mam Cavadın (ə) yüz on nəfərə yaxın şagirdi olmuş və o Həzrətdən cəmi 250 hədis nəql edilmişdir». 1 Buna heç də təəccüblənməməliyik. Çünki Həzrət bir tərəfdən ciddi nəzarət altında olmuş, digər tərəfdən də, tez bir zamanda şəhid edilmiş və bütün tarixçilərin dediyinə görə cəmi 25 il ömür sürmüşdür. Eyni zamanda nəzərə almaq lazımdır ki, mamın (ə) bu azsaylı şagirdləri arasında Əli ibn Məhziyar, Ə hməd ibn Məhəmməd ibn Əbu Nəsr Bəzənti, Zəkəriyya ibn Adəm, Məhəmməd ibn smayıl ibn Bəzi, Hüseyn ibn Sənd Əhvazi, Əhməd ibn Məhəmməd ibn Xalid Bərqi kimi elm və fiqh sahəsində sayılıb-seçilən, özünəməxsus mövqeyə malik olan şəxslər də olmuşdur. Bunlardan bəziləri çoxlu əsərlər də yazmışlar. Başqa bir məsələ isə budur ki, mam Cavaddan (ə) hədis nəql edənlər təkcə şiələr olmamış, eləcə də sünni məzhəbinin alim və hədisçiləri də bir sıra slami maarif və həqiqətləri o Həzrətdən rəvayət etmişlər. Misal üçün qeyd etmək olar ki, Xətib Bağdadi o Həzrətdən çox sayda hədis nəql etmişdir. 2 Həmçinin Hafiz Əbdüləziz ibn Əxzər Cənabəzi «Məalimul-itrətit-təhir» adlı kitabında, eləcə də, Əbu Bəkr Əhməd ibn Sabit, Əbu shaq Sələbi və Məhəmməd ibn Mindət ibn Mehrbaz kimi müəlliflər öz tarix və təfsir kitablarında mam Cavaddan (ə) çoxlu hədislər nəql etmişlər. 3 1 Rical, səh.397-409 2 Tarixi-Bağdad, c.3, səh.54-55 3 Ə yanuş-şiə, c.2, səh.35 bn Şəhraşub, c.4, səh.384 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|