Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
Haç ve H i lal Altında O rtaçağda Yah u d i l e r 3 9 nın ve zulüm tarihi"ne uygunmuş gibi betimler. 1941'de Bağ dat'taki soykırım ile A vrupa'daki Nazi çılgınlıkları arasında bir · benzerlik kurmak için "Nazi toplama kamplarından sahneler ile Bağdat'tan sahneler" birlikte gösterilir. Yazar, bunun "İsrail top lumuna asimile olma, ortak kaderi paylaşma, Toplu Kıyım'da yer alma umutsuz çabası" olabileceğini ileri sürer. Sefardik anti-Arapçılığı İsrail' deki iç sorunlarla ilişkilendirme hipotezini destekleyen dolaylı bir kanıt da, Bağdat kökenli Ame rikalı bir Yahudinin küçük bir kitabından gelir. Yazar, İsrail'de Aşkenazik Yahudiler ile Sefardik Yahudiler arasındaki "uçurum" dediği şey konusunda içtenlikle yazar. "Müslüman ülkelerdeki Yahudilerin ortaçağ tarihi" üzerine kısa bir gezintiyle, okuyucu sunu bir karşı-mit revizyonuna hazırlar görünüyor: Müslüman topraklardaki Yahudiler zor zamanlar geçirmiş olmalarına karşın, birçok tarihçi bunların Avrupa ülkelerindeki Yahudilerden üstün durumda olduklarını düşünür. Bununla bir . likte, zulüm örnekleri oldu; Yahudiler, Müslüman kornşuların dakinden daha büyük bir sıklıkla öldürüldüler ve soyuldular. Yazar, açık sözlülükle -ve İsrail'deki doğulu Yahudilerin gerçek sorunlarıyla ilgili berrak anlayışıyla tutarlı bir şekilde- devam eder: Yine de, Müslüman ülkelerdeki Yahudi karşılı soykırımlar Hıristiyan topraklardakinden daha az geneldi. Avrupa'nın bir çok kesiminde gerçekleştirilen kitlesel yıkımlara Müslüman dünyada rastlanmaz. Avrupa'daki Yahudiler birçok kez yuvala rından sürülmüş oldukları halde, Müslüman tarihinde sadece bir tek benzer olay kayıtlara geçmiştir: 1678'de Yemen Yahudile rine, ya İslam'ı kabul etmeleri ya da ülkeyi terk etmeleri emre dildi. Toplu olarak ayrılıp, Kızıl Deniz kıyısında küçük bir Ye men kenti olan Mauza'ya yerleştiler.57 Arap-Yahudi tarihiyle ilgili bu dengeli görüş, azgın anti Araplar olarak Sefardik Yahudiler klişesinin, İsrail'de yaşayan 4 0 Mark R. Cohen Sefardik Yahudiler ile diyasporada yaşayanlar arasındaki olası farklılıklara dikkat edilerek nitelenmesi gerektiğini gösterir. Son onyıl, İ.srail'de Arap topraklarından gelen bütün Yahudi lerin Araplardan tiksindiği ve diplomatik uyuşmaya karşı oldu ğu klişesine karşı çıkma girişimlerine tanık oldu. Bunun bir ör neği, 1983'te kurulan ve içerde sosyo-ekonomik eşitliği savunan, İsrail'in Ortadoğu'daki kalıcılığını ve Arap komşularla barış kar şılığında diplomatik ödünleri onaylayan Doğu kökenli İsrail en telektüellerinden oluşan "Harnizrah el shalom" (Barış için Doğu) grubudur. Barış için Doğu'nun başkanı Shlomo Elbaz, "Bu, gele cekte birarada yaşamanın, karşılıklı saygının ve İspanya'daki Al tın Çağ modeline uygun kültürel çaprazlamanın garantisidir" diye yazar.58 Arka plan olarak, Arap topraklarındaki Yahudilerin kaderi üzerine bu kısa "mit/karşı-mit" tarhşmasından soma, şimdi ele aldığımız konuya dönüyoruz: Erken ve yüksek ortaçağda İslam Yahudi ve Hıristiyan-Yahudi ilişkilerinin karşılaştırmalı bir ta rihsel değerlendirmesi.59 il- DİN VE ŞERİAT 2- Çalışan Dinler Kabul edileceği üzere, ortaçağdaki Hıristiyan-Yahudi ve Müslüman-Yahudi ilişkilerinde dinler, temel olmasa da, formatif bir rol oynadı. Bu nedenle, dinsel etkeni incelemekle, özellikle Hıristiyanlık ve Müslümanlığın Musevilik ve Yahudilerle erken karşılaşmasının bir betimlemesi ve karşılaştırmasıyla başlıyo rum. Farklılıkların Avrupa ve Yakındoğu Yahudiliğinin karşıt kaderlerini açıklamaya yardım edip etmediğini belirlemek isti yorum. Bu karşılaştırmalı yaklaşımın, iki yeni dinden her biri ile Yahudilik arasındaki uzun erimli ilişki konusunda daha fazla şey anlatabileceğini göreceğiz. 9. bolümde, ilk dinlerarası karşı laşmada ortaya çıkan ve ortaçağ ilerledikçe değişen Hıristiyan Yahudi ve Müslüman-Yahudi ilişkilerinirı önemli bir özelliğini, dinler arası polemikleri değerlendiriyoruz. Erken Hıristiyanlık ye Yahudiler Hıristiyanlık, Musevilik içinde radikal, mesianik bir hareket olarak doğdu. Roma'nın kültsel olmayan haham Museviliğinin yükselişine yol açan ikinci tapınağı yıkmasından önce bir arada var olan birkaç Musevilik çeşidinden biriydi. Bu mesianik grup - insanoğlunu kurtarmak için ilahi olarak gönderildiğine inanılan bir Yahudiden, Nazare'li İsa'dan, etkilenen- Yahudi liderliği (Ye ni Ahit'in Farisi'leri* ve Saduki'leri .. ) ile Roma yönetimi arasın daki uzlaşmaya büyük bir tehdit oluşturdu. Hıristiyanlığın, Mu- • M.Ö. 1. yüzyıl ile M.S. 1. yüzyıl arasında yaşamış, dini vecibelerin ye rine getirilmesi yanında derin bir iman ve şevki de zorunlu gören bir Yahudi tarikahnın mensupları-çv. •• M.Ö. 1. yüzyıl ile MS. 1. yüzyıl arasında yaşamış, gelenekleri benimseme yip sadece yazılı yasalara uyan, ruhl arın ve meleklerin varlığına ve bedenin yeniden dirildiğine inanmayan eski bir Yahudi tarikatının mensupları -çv. 44 Mark R. Cohen seviliğin en temel bazı nitelikleriyle ilgili yenilikçi, toplumsal ba kımdan yıkıcı yorumları, otoriteleri Romalılar tarafından zaten sınırlanmış olan Yahudi liderleri özellikle tehdit ediyordu. Şaşır hcı değil, bazı Yahudiler önce İsa'ya ve çömezlerine ve ardından da çoğunluğunu Yahudilerin oluşturduğu yeni kilisenin taraftar larına karşı çıktılar. Kuşkucu Yahudilerin din değiştirip yeni dini benimseyenlere yönelik olumsuz tavırları ve bireysel Yahudile rin Romalı yetkililerle işbirliği bir tehlike olarak İsa'yı ve taraftar larını bertaraf etmek için (İncil'de taraflı bir şekilde anlatılan fa kat o zamanki durum dikkate alındığında doğruluğu kuşku gö türmeyen)- ilk evresinde Yahudi-Hıristiyan çalışmasındaki geri limin işaretidir. Sonraki yüzyıllarda, Hıristiyanlık hayatta kalmaya çalışhkça ve düşman Yahudilere ve kuşkulu, sık sık savaş durumunda olan pagan Roma yönetimine rağmen geliştikçe, bu gerilim yük seldi. Marcel Simon, Hıristiyan-Yahudi çalışmasının bu evresini inceledi.1 Hem Hıristiyan hem Yahudi olan Havari Paul, Yahudi olmayanları cezbetmek için Musevilik ile Hıristiyanlık arasında ki öğretisel uçurumu genişletti. Yaphğı başlıca yenilik, en azın dan Yahudi olmayan dönmeler için Yahudi şeriahnın değersizli ğiyle ilgili iddiaları görtinüyor.2 Söylenenlerden çok az şeyin İsa'ya atfedilmiş olması, bizzat, kendisinin Yahudi şeriahndan vazgeçmeyi savunduğunu gösterir.3 Ne var ki, erken Hıristiyan düşünürler, Yahudi şeriahnın yararlılığını yitirdiği öğretisini açık açık açıkladılar. Lafız (günahla sarılmış şeriat) ile ruhun (inanç, İsa, günahtan kurtarıcı) çatallaşması düşüncesini aşıladı lar. Şeriat, "ilke olarak iyi, fakat, pratik sonuçlarıyla talihsiz" ola rak gö rll lmeye başlandı.4 Sonunda Hıristiyanlık, yeni bir no mizmle, İsa'run nomizmiyle Yahudi şeriahnın yerini aldı. Musa şeriah, Tarın'run İsa'da vücut bulmasının nihai, ruhsal, mesianik tamamlanmasında.sadece bir adım olarak göründü. Musevilikten ikinci önemli uzaklaşmasında Hıristiyanlık, Yahudilerin İlahi seçilmişlik iddiasına meydan okudu. Erken Hı- Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|