Geologiya kk



Yüklə 0,49 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/22
tarix11.04.2018
ölçüsü0,49 Mb.
#37756
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   22

 

 

 



Tau  jinislari  -  xar  kiyli  geologiyalik  protsessler  natiyjesinde  Jer  kabiginin  ishinde  yamas 

ustinde payda bolgan bir yamas bir neshe mineral agregatlarinin jiyindisi ataladi.  

Misali  mramor  -  tek  gana  kal`tsit  mineralinan  duzilgen  monomineralli  (bir  mineralli)  tau 

jinisi. Granit bolsa polimineralli (kop mineralli) tau jinisi. Granit, kvarts ortoklaz, biotit, plagioklaz, 

kemirek rogovaya obmanka minerallarinan turadi. 

Mramor  xam  granit  kristallik  duziliske  iye  bolgan  tau  jinislari.  Amorf  duzilistegi  jinislar 

xaktas (izvestnyak), vulkan shiyshasi (obsidian). pemza xam baskalar misal bola aladi. 

Tau jinislari payda boliuina baylanisli magmatikalik, shogindi xam metamorfikalik bolip bolinedi. 

Granit,  obsidian,  pemza  magmatikalik  (atkindi)  tau  jinislari  bolip.  olar  vulkan  protsesslerinin 

natiyjesi. 

Xaktas,  saz,  kumtas  xam  baskalar  shogindi  jinislar.  Mramor,  turli  slanetsler  metamorfizm 

protsessinin natiyjeleri. 

Kristall  xam  amorf  deneler  tuurisinda  pikir  jurgizgende  mineral  xam  tau  jinislarinin  sirtki 

kasiyetlerine itibar berseniz, olardin kopshiligi kristallik duziliste ekenligine guua bolasiz. Maselen, 

tau jinislarin payda etiushi minerallardin ozine tan kasiyetleri bar. Solarga tiykarlanip bir mineraldi 

ekinshisinen  ayiriu  mumkin.  Mineral  kristallari  turli  geometrikalik  formada  boladi.  Mineral 

kristallarinin formasi olardin diagnostikalik belgilerinin biri bolip, olardi aniklauda jakinnan jardem 

beredi.  Minerallardin  kristalalniu  kasiyeti  olardi  baska  amorf  denelerden  ajiratiuda  muxim 

diagnostikalik belgi esaplanadi. 

Amorf  xaldagi  denelerdin  atom  xam  ionlari  tartipsiz  jaylaskan  sebepli  olar  xesh  kanday 

geometiyalik formaga iye bolmaydi. Misal, opal, xaltsedon, limonit, xam baskalar. 

Tabiyaattagi minerallardin 9hO` kristalli duziliste kalgan g` payizi amorf xalinda ushiraydi. 

Minerallar tabiygiy turinde ( altin, platina, gumis, mis, ulerod, grafit, almaz xam t.b. )  yamasa 

ximiyalik  birikpeler  turinde    gezlesedi.  Minerallar  jer  katlamindagi  xam  jer  betindegi  bolgan  xam 

bolip  atirgan  fizika  ximiyalik  protsessler  natiyjesinde  payda  bolgan.  Xazirgi  uakitta  minerallardin 

g`000 nan aslam turi aniklangan. Olar katti, suyik  xam xalinda ushirasadi. Biz bilemiz minerallardi 

izertleytugin ilim mineralogiya bolip,  ol gezeginde  minerallardin fizikalik kasiyetlerin, ximiyalik 

kurilisin,  payda boliu jagdaylarin izertleydi.    

Minerallardin fizikalik kasiyetleri mina turde belgilenediU` 

        a`. Formasi  

g`. Reni  

                   q. Jiltirakligi  

          n`. Kattiligi  

        o`. Tutasligi  

                     u`. Nur otkizgishligi  

       w. Tigizligi  

                                           h. Ozine tan ayriksha kasiyetleri 

a`.  Mineraldin  formasi.  Bul  kasiyet  mineraldin  ishki  xam  sirtki    kurilisina  (kristallik  jagdayina  ), 

patsda boliu jagdayina  baylanisli bolip keledi.  

 



 

 

 



Minerallar payda boliw jag`dayi 

     1)  Malmaliq    ol    minerallar    joqari    qatlamnan  shiqqan  ulken  temperaturag`a  (+1020  S)  ha`m 

ulken basimg`a iye awim  fizika ha`m ximiyaliq qublislar astinda jer betine shig`ip,  bo`linip, qatiw 

saldarinan payda bolg`an minerallar misali olivin, piroxsen, playgoklaz-kvarts 

     2) Pegmatitli yag`niy magma suwiwinin` en` son`g`i stadiyasinda  payda bolg`an mineral 

(+700+ 500  S).  Olarg`a rudali minerallar, bahali taslar,  uran  ha`m basqalar kiredi. 

    3) Pnevmatitli  ha`m gidrotermalli. Ol magma gazlarinin` jer qabatina kiriw protsessindegi payda 

bolg`an minerallar. 

LEKTsIYa     w 

 

GEOXRONOLOGIYa 



 

REJE: 


 

1. Geoxronologiya. 

2. Absolyutlik ha`m salistirmali geoxranologiya 

3. Geoxronologiyanin` geologiyadag`i orni 

 

 

A`debiyatlar: 



 

1. Ivanova M.F. Obshaya geologiya, M, Visshaya shkola 1969 

2. Geologiya  i  poleznie iskopaemie Karakalpakii. Kurbaniyazov K,  Samanov J,  Palibekov 

A, T,FAN 1972. 

     3. Islamov A.I., Umumiy geologiya. T,Uktuvchi 1971. 

 

 



Jer geologiyaliq rawajlaniw etapinda o`zinin` jasin aniqlawda geoxronologiyag`a su`yenedi. 

Geoxronologiya  jer  kabigin  kuragan  tau  jinislarinin  payda  bolgan  uaktin  xam  rauajlaniu 

tartibin aniklau xakkindagi talimat. Geoxronologiya salistirma xam absolyut bolip ekige bolinedi. 

Salistirma geoxronologiya Jer kabiginin kuramindagi tau jinislari katlamlarin tik kesimde bir-

birine  salistirganda  jaylasiu  tartibin  salistirip,  olardin  salistirma  jasin  aniklaydi.  Tau  jinislarinin 

salistirma jasin aniklauda kollanilatugin usillar kop. Ulardan biri stratigrafiyalik (latinsha “stratum” 

-katlam)  metod,  ol  teniz  yamasa  kontinental  sharayatta  payda  bolgan  shogindi  tau  jinislarinin 

katlamlarin  naubetpe-naubet  katlamlaniuin  uyreniuge  tiykarlangan.  Maselen  dar`ya  yamas 

tenizlerdin  tik  kirkilip  tusken  jar  jagasinda  xaktas  katlami  ustinde  saz  jaylaskan  bolsa,  xaktas 

katlami  saz  katlamina  salistirganda  erte  payda  bolgan  boladi.  Onsha  ulken  bolmagan  jerde  ol 

yamasa  bul  geologiyalik  kesimdegi  tau  jinislarinin  salistirma  jaslari  stratigrafiyalik  usil  menen 

aniklanadi.  Atkindi  tau  jinisinin  da  jaslarin  salistirma  usil  tiykarinda  aniklauga  mumkinshilik  bar. 

Maselen,  siz  ush  turli  katlamlardin  ashikligi  karsisindasiz.  Tomengi  katlamda  xaktas  jatkiziklari, 



Yüklə 0,49 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   22




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə