392
Ümit BAŞARAN, Ramazan AKSOY
Şekil 4: Algılanan Fayda ve Fedakarlık Bileşenlerinin Algılanan Müşteri Değeri Üzerindeki Etkilerine Yönelik Yol Diyagramı
FF1
0,890
0,893
0,925
0,937
0,900
0,913
0,916
0,911
0,925
0,924
0,939
0,947
0,904
0,905
0,881
0,926
0,911
0,905
0,898
0,911
0,934
0,928
0,911
0,899
Fonksiyonel
Fayda
0,914
0,904
0,916
0,926
0,220*
0,172*
-0,340*
-0,003
0,285*
R
2
=0,860
FF2
FF3
FF4
FF5
FF6
FF7
DF1
DF2
DF3
DF4
DF5
Duygusal
Fayda
SF1
SF4
SF3
SF2
PM5
PM4
PM3
PM2
PM1
Sosyal Fayda
Parasal
Maliyet
Zaman/Çaba
Maliyeti
ZÇM1
ZÇM2
ZÇM3
Algılanan
Müşteri Değeri
AMD1
AMD4
AMD3
AMD2
Anlamsız Yol
Anlamlı Yol
* p<0,001
Tablo 8’de yer alan bilgiler incelendiğinde, tüm kri-
terlerin iyi uyum sınırları içerisinde olduğu görülmek-
tedir (χ2/sd=2,82, SRMR=0,01, GFI=0,99, AGFI=0,97,
NFI=0,99, TLI=0,99, CFI=0,99, RMSEA=0,05). Dolayı-
sıyla uyum iyiliği kriterleri çerçevesinde modeldeki
ilişkilerin örneklem verisi ile yüksek derecede tutarlı
olduğu söylenebilmektedir.
Algılanan fayda ve fedakarlık bileşenlerinin algıla-
nan müşteri değeri üzerindeki etkilerini test edebil-
mek için beş farklı hipotez geliştirilmiştir. Çalışmada
yer alan hipotezleri test edebilmek için yol analizin-
den yararlanılmıştır. Gerçekleştirilen yol analizine iliş-
kin sonuçlar Şekil 4’de yer almaktadır.
Şekil 4’de yer alan yol diyagramı incelendiğinde,
algılanan fayda ve fedakarlık bileşenlerinden sade-
ce zaman/çaba maliyetinin algılanan müşteri değeri
üzerindeki etkisinin anlamsız olduğu görülmektedir
(p>0,05). Diğer etkilerin ise 0,001 önemlilik düzeyinde
anlamlı olduğu saptanmıştır. Bu bulgu çerçevesinde
şehirlerarası kara yolu yolcu taşımacılığı alanında tü-
keticiler tarafından algılanan müşteri değeri üzerinde
algılanan fayda bileşenleri kapsamında fonksiyonel,
duygusal ve sosyal faydanın, algılanan fedakarlık bile-
şenleri kapsamında ise parasal maliyetin etkili olduğu
belirlenmiştir.
Bununla birlikte Şekil 4 incelendiğinde, oluşturu-
lan model çerçevesinde, algılanan müşteri değerine
ilişkin varyans açıklama oranının %86 (R
2
=0,860) ol-
duğu görülmektedir. Dolayısıyla algılanan fayda ve
fedakarlık bileşenlerinin algılanan müşteri değerinde
meydana gelen değişimin %86’lık kısmını açıklama
yeteneğine sahip olduğu tespit edilmiştir.
Yol analizi kapsamında test edilen ilk iki hipoteze
ilişkin standardize edilmiş değerler, standart hatalar,
t-değerleri ve p değerleri Tablo 9’da sunulmaktadır.
Algılanan Fayda ve Fedakarlık Bileşenlerinin Algılanan Müşteri Değeri Üzerindeki Etkisi
393
Tablo 10: Algılanan Fayda ve Fedakarlık Bileşenlerinin Algılanan Müşteri Değeri Üzerindeki Etkilerine Yönelik
Yol Analizine İlişkin Uyum İyiliği Değerleri
Uyum İyiliği Kriterleri
Uyum İyiliği Değeri
İyi Uyum Şartı
Kabul Edilebilir Uyum
Şartı
Ki-Kare Uyum Testi (χ2/sd)
(529,85/332)
1,60
≤ 3
≤ 5
Standardize Edilmiş Hataların Karekökü (SRMR)
0,02
≤ 0,05
≤ 0,08
Uyum İyiliği İndeksi (GFI)
0,94
≥ 0,95
≥ 0,90
Düzeltilmiş Uyum İyiliği İndeksi (AGFI)
0,92
≥ 0,95
≥ 0,90
Normlandırılmış Uyum İndeksi (NFI)
0,97
≥ 0,95
≥ 0,90
Tucker-Lewis İndeksi (TLI)
0,99
≥ 0,95
≥ 0,90
Karşılaştırmalı Uyum İndeksi (CFI)
0,99
≥ 0,97
≥ 0,95
Yaklaşık Hataların Ortalama Karekökü (RMSEA)
0,03
≤ 0,05
≤ 0,08
Tablo 9: Algılanan Fayda ve Fedakarlık Bileşenlerinin Algılanan Müşteri Değeri Üzerindeki Etkilerine Yönelik Yol Analizine
İlişkin Değerler
Hipotezler
Standardize
Edilmiş Değerler
Standart
Hatalar
t-değerleri
p değerleri
H1
Fonksiyonel Fayda
Algılanan Müşteri Değeri
0,285*
0,044
6,664
0,001
H2
Duygusal Fayda
Algılanan Müşteri Değeri
0,220*
0,032
6,550
0,001
H3
Sosyal Fayda
Algılanan Müşteri Değeri
0,172*
0,037
4,740
0,001
H4
Parasal Maliyet
Algılanan Müşteri Değeri
-0,340*
0,042
-8,371
0,001
H5
Zaman/Çaba Maliyeti
Algılanan Müşteri Değeri
-0,003
0,033
-0,098
0,922
* p<0,001
Şekil 4’de yer alan yol diyagramı ve Tablo 9’da yer
alan değerler incelendiğinde, algılanan fayda kapsa-
mında fonksiyonel faydanın algılanan müşteri değeri
üzerinde pozitif yönlü ve anlamlı bir etkisinin bulun-
duğu görülmektedir (H
1
: β=0,285, p=0,001). Aynı şe-
kilde, duygusal faydanın (H
2
: β=0,220, p=0,001) ve
sosyal faydanın da (H
3
: β=0,172, p=0,001) algılanan
müşteri değeri üzerinde pozitif yönlü ve anlamlı bir
etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla H
1
, H
2
ve
H
3
hipotezleri kabul edilmiştir.
Algılanan fedakarlık kapsamında ise parasal mali-
yetin algılanan müşteri değeri üzerinde negatif yön-
lü ve anlamlı bir etkisinin bulunduğu belirlenirken
(H
4
: β= -0,340, p=0,001), zaman/çaba maliyetinin
algılanan müşteri değeri üzerindeki negatif etkisi-
nin anlamsız olduğu tespit edilmiştir (H
5
: β= -0,003,
p=0,922). Dolayısıyla, H
4
hipotezi kabul edilirken, H
5
hipotezi reddedilmiştir.
Yapısal modelin bütünsel olarak anlamlılığı için yol
analizine ilişkin uyum iyiliği değerlerinin de incelen-
mesi gerekmektedir. Gerçekleştirilen yol analizine iliş-
kin uyum iyiliği değerleri Tablo 10’da sunulmaktadır.
Tablo 10 incelendiğinde, GFI (0,94) ve AGFI
(0,92) kriterlerinin kabul edilebilir sınırlar içerisin-
de olduğu, bunların dışındaki tüm kriterlerin iyi
uyum sınırları içerisinde olduğu görülmektedir (χ2/
sd=1,60, SRMR=0,02, NFI=0,97, TLI=0,99, CFI=0,99,
RMSEA=0,03). Dolayısıyla uyum iyiliği değerleri, mo-
deldeki ilişkilerin örneklem verisi ile yüksek derecede
tutarlı olduğunu ve modelin bütünsel olarak geçerli
olduğunu ortaya koymaktadır.
6. SONUÇ ve ÖNERİLER
Çalışmada algılanan fayda ve fedakarlık bileşenleri
ile algılanan müşteri değeri arasındaki ilişkiler araştı-
rılmaktadır. Bu çerçevede çalışmanın amacı, şehirlera-
rası kara yolu yolcu taşımacılığı alanında tüketiciler ta-
rafından algılanan müşteri değeri üzerinde etkili olan
faktörleri fayda ve fedakarlık bileşenleri çerçevesinde
analiz etmektir. Belirtilen amaç çerçevesinde çalışma,
Zonguldak ili şehirlerarası kara yolu yolcu taşımacılığı
alanında faaliyet gösteren işletmelerden hizmet satın
almış tüketiciler üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışma-
nın kapsamı, belirtilen işletmelerden son altı ay içeri-
sinde hizmet satın almış ve 18 yaş üzerinde bulunan
tüketicilerden meydana gelmektedir. Çalışma çerçe-
vesinde kullanılan veriler belirtilen kriterlere uyan ve
kolayda örnekleme yöntemi ile seçilen 552 tüketici-
den anket yöntemi ile elde edilmiştir.