Faaliyetlerini küresel bir şekilde sürdüren işlet melerin ürün ve hizmetlerinde teknolojide yaşanan

384

Ümit BAŞARAN, Ramazan AKSOY

(%52)’sinin kadınlardan, 265 (%48)’inin ise erkekler-

den meydana geldiği görülmektedir. Yaş değişkenine 

ilişkin sonuçlar incelendiğinde, örneklemin büyük ço-

ğunluğunun (465 kişi - %84,2) 18 ile 49 yaş arasındaki 

tüketicilerden oluştuğu tespit edilmiştir. Bununla bir-

likte, çalışmaya katılanların yaş aralığı 18 ile 79 arasın-

da değişmektedir. Medeni durum sonuçlarına göre, 

katılımcıların 331 (%60)’inin evli ve 221 (%40)’inin 

bekar olduğu belirlenmiştir. Öğrenim durumu çerçe-

vesinde sonuçlar değerlendirildiğinde, katılımcıların 

346 (%62,7) kişi gibi büyük bir çoğunluğunun lisans 

ve lise mezunlarından meydana geldiği görülmekte-

dir. Bu oranı sırasıyla 70 (%12,7) kişi ile ön lisans, 50 

(%9,1) kişi ile doktora ve 43 (%7,7) kişi ile yüksek lisans 

mezunları takip etmektedir. Katılımcılar içerisinde il-

kokul, ortaokul ve ilköğretim mezunlarının toplam 

oranı ise %7,8 olarak belirlenmiştir. Aylık ortalama 

gelir açısından sonuçlar incelendiğinde, örneklemin 

335 kişi (%60,7) gibi büyük bir çoğunluğunun aylık 

ortalama gelirinin 1.000 TL ile 3.000 TL arasında oldu-

ğu belirlenmiştir. Daha sonra sırasıyla 102 (%18,5) kişi 

ile aylık ortalama geliri 1.000 TL’nin altında olanlar, 65 

(%11,8) kişi ile 3.001-4.000 TL arasında olanlar ve 38 

(%6,9) kişi ile 4.001-5.000 TL arasında olanlar gelmek-

tedir. Katılımcılar içerisinde aylık ortalama geliri 5.000 

TL’nin üzerinde olan tüketicilerin sayısı ise 9 (%1,6) kişi 

ile en düşük olarak tespit edilmiştir. Meslek değişkeni 

çerçevesinde sonuçlar değerlendirildiğinde, katılım-

cıların 104 (%18,8) kişi ile en büyük çoğunluğunu me-

murların oluşturduğu belirlenmiştir. Diğer çoğunluk 

gruplarına bakıldığında, bunu sırasıyla 59 (%10,7) kişi 

ile öğrencilerin, 56 (%10,2) kişi ile bankacıların ve 46 

(%8,3) kişi ile doktorların takip ettiği tespit edilmiştir.

5.2. Geçerlilik ve Güvenilirlik Analizleri

Çalışmada algılanan fayda ve fedakarlık bileşen-

lerine ve algılanan müşteri değerine ilişkin iki farklı 

ölçek kullanılmıştır. Ölçeklerin oluşturulmasında çe-

şitli araştırmalardan (Wang vd., 2004; Roig vd., 2006; 

Ruiz vd., 2008; Sweeney ve Soutar, 2001; Chapman ve 

Wahlers, 1999; Tam, 2004; Chu ve Lu, 2007; Baker vd., 

2002; Sirdeshmukh vd., 2002; Kim vd., 2007) yararla-

nılmış olması nedeniyle, boyutsal yapılarını ortaya ko-

yabilmek ve geçerliliklerini test edebilmek için ölçek-

lere açıklayıcı faktör analizi ve ardında da doğrulayıcı 

faktör analizi uygulanmıştır.

İlk olarak fonksiyonel fayda, duygusal fayda, sos-

yal fayda, parasal maliyet ve zaman/çaba maliyetin-

den oluşan algılanan fayda ve fedakarlık bileşenleri 

ölçeği için gerçekleştirilen açıklayıcı faktör analizine 

ilişkin sonuçlar Tablo 1’de sunulmaktadır.

Tablo 1: Algılanan Fayda ve Fedakarlık Bileşenlerine İlişkin Açıklayıcı Faktör Analizi Sonuçları

Ölçek Maddeleri

1

2

3

4

5

Fonksiy

onel F

ay

da

1. X firması üstün nitelikli bir seyahat hizmeti sunmaktadır.

,770

,305

,243

-,312

-,243

2.

 X firmasının sunmuş olduğu seyahat hizmeti yüksek kalitelidir.

,757

,288

,308

-,296

-,216

3.

 X firmasının sunmuş olduğu seyahat hizmetinin kalitesi 

istikrarlıdır.

,735

,302

,256

-,290

-,218

4.

 X firmasının sunmuş olduğu seyahat hizmeti güvenilirdir.

,744

,267

,268

-,253

-,264

5.

 X firması ile yapmış olduğum seyahatler her zaman kusursuz bir 

şekilde gerçekleşmiştir.

,729

,288

,251

-,310

-,246

6. Genel olarak, X firmasının iyi bir seyahat hizmeti sunduğunu 

düşünüyorum.

,740

,290

,308

-,277

-,235

7. X firmasının sunmuş olduğu seyahat hizmeti beklentilerime 

uygundur.

,732

,353

,234

-,278

-,259

D

uy

gusal F

ay

da

8. X firması ile seyahat etmek bana keyif vermektedir.

,343

,779

,170

-,235

-,206

9. X firmasının sunmuş olduğu hizmet bende seyahat etme isteği 

yaratmaktadır.

,277

,821

,236

-,274

-,144

10. X firması ile seyahat etmek sorun ve sıkıntılarımdan 

uzaklaşmamı sağlamaktadır.

,239

,811

,254

-,275

-,173

11. X firması ile seyahat etmek kendimi iyi hissetmemi 

sağlamaktadır.

,301

,815

,232

-,245

-,183

12. X firması ile seyahat etmek beni memnun etmektedir.

,324

,789

,233

-,263

-,240

---

Algılanan Fayda ve Fedakarlık Bileşenlerinin Algılanan Müşteri Değeri Üzerindeki Etkisi

385

Sosy

al F

ay

da

13. X firması sosyal çevrem (aile, arkadaşlar, yakınlar, vb.) tarafından 

tercih edilen bir seyahat işletmesidir.

,329

,236

,767

-,232

-,232

14. X firması sosyal çevrem (aile, arkadaşlar, yakınlar, vb.) tarafından 

algılanışımı olumlu yönde etkileyen bir seyahat işletmesidir.

,304

,263

,780

-,257

-,221

15. X firması ile seyahat etmek sosyal çevrem (aile, arkadaşlar, 

yakınlar, vb.) üzerinde iyi bir izlenim bırakmamı sağlamaktadır.

,253

,285

,768

-,286

-,211

16. X firması sosyal çevrem (aile, arkadaşlar, yakınlar, vb.) tarafından 

beğenilen bir seyahat işletmesidir.

,322

,232

,768

-,303

-,195

Par

asal M

aliy

et

17. X firmasının sunmuş olduğu seyahat hizmeti karşılığında istediği 

fiyat için fazla bir ödeme yaptığımı düşünüyorum.

-,318

-,277

-,232

,753

,244

18. X firmasının sunmuş olduğu seyahat hizmeti için ödediğim 

yüksektir.

-,355

-,263

-,295

,734

,200

19. Genel olarak, X firmasının sunmuş olduğu seyahat hizmetinin 

bana çok pahalıya mal olduğunu düşünüyorum.

-,330

-,300

-,298

,719

,231

20. X firmasının sunmuş olduğu seyahat hizmeti karşılığında istediği 

fiyat makul değildir.

-,305

-,344

-,249

,737

,226

21. X firmasının sunmuş olduğu seyahat hizmeti karşılığında istediği 

fiyat pahalıdır.

-,321

-,303

-,279

,757

,217

Zaman/Ç

aba M

aliy

eti

22. X firması ile seyahat edebilmek için harcadığım zamanın (bilet 

alırken beklemek, terminalde beklemek, kalkış için beklemek, servis 

araçlarını beklemek, vb.) çok fazla olduğunu düşünüyorum.

-,272

-,198

-,230

,253

,815

23. X firması ile seyahat edebilmek için çok fazla fiziksel çaba (bilet 

satış noktasına, terminale ulaşım, vb.) sarf ettiğimi düşünüyorum.

-,298

-,213

-,233

,244

,807

24. X firması ile seyahat edebilmek için çok fazla araştırma yapmak 

zorunda kaldığımı düşünüyorum. (Firma tarafından rezervasyon, 

kalkış saati, servis güzergahları, vb. konularda net bilgiler 

verilmemesi gibi).

-,314

-,265

-,227

,219

,779

Özdeğerler

16,180

1,494

1,071

1,180

1,042

Varyansı Açıklama Oranı (%)

67,417

6,226

4,464

4,918

4,340

Kümülatif Varyansı Açıklama Oranı (%)

67,417

73,643

78,107

83,025

87,365

KMO Uygunluk Ölçütü = 0,974                  Barlett Küresellik Testi

χ2 = 17514,217

sd = 276

p = 0,001

Tablo 1’de yer alan bilgiler incelendiğinde, gerçek-

leştirilen faktör analizi sonucunda varyansı açıklama 

yüzdesi birden büyük olan beş faktör belirlendiği ve 

bu beş faktörün toplam değişkenliğin %87,365’ini 

açıklama yeteneğine sahip olduğu görülmektedir. Bu 

kapsamda birinci faktör (7 madde) fonksiyonel fayda-

ya, ikinci faktör (5 madde) duygusal faydaya, üçüncü 

faktör (4 madde) sosyal faydaya, dördüncü faktör (5 

madde) parasal maliyete ve beşinci faktör (3 madde) 

zaman/çaba maliyetine ilişkin ifadeleri içermekte-

dir. Barlett küresellik testi sonucuna bakıldığında, χ2 

istatistiğinin 17514,217 (p değeri=0,001) olarak he-

saplandığı görülmektedir. KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) 

uygunluk ölçütü ise 0,974 olarak tespit edilmiştir. Bu 

sonuçlar verilerin faktör analizine uygun olduğunu 

göstermektedir. 

Faktörlerin belirlenmesinin ardından güvenilirlik 

analizleri gerçekleştirilmiştir. Güvenilirlik değerleri, 

her bir faktöre ilişkin Cronbach Alfa (α) istatistiklerinin 

hesaplanması ile belirlenmiştir. Elde edilen güvenilir-

lik değerleri Tablo 2’de yer almaktadır.

---