Eul journal of Social Sciences 2016; vii(I): 67-89
Yüklə 272,97 Kb. Pdf görüntüsü
|
Gökhan Ak | 77
June 2016 Haziran
bu vasiyetin fikrî gereklerini yerine getirmeye çalışarak, Cumhuriyet devrimlerinin iflah olmaz savunuculuğunu yapmış bir fikir insanı olarak düşün tarihimizde ayrıcalıklı yerini almıştır. Niyazi Berkes’in incelediğimiz tüm çalışmalarından, onun devasa laiklik anlayışına ilişkin vardığımız analiz sonucu şu şekildedir. Berkes için:
Berkes’in (1984b: 54) görüşlerinden elde ettiğimiz sonuca göre, laiklik “barış”tır. Bu anlamda barış, laikliğin bir başka boyutudur. 18. yüzyılda Osmanlı’da laikleşmenin ilk
benimsediği siyasanın aksine: “…üst kat devlet adamları arasında savaştan kaçınma, yabancı devletlerle
Berkes’in (Eylül 1979: 5) görüşlerinden elde ettiğimiz sonuca göre, laiklik “ekonomik gelişme”, “ekonomik gelişmişlik”tir. Bu anlamda ekonomi (iktisat), laikliğin bir başka boyutudur. Ancak, laiklik ilkesi marifetiyle, din-dünya karşılaşması sorununu çağa en uyumlu biçimde çözümleyen Türkiye’nin siyasal ve ekonomik öğelerde de daha iyi durumda olması gereklidir. Bunun nedeni, bu çözüm modelini, toplumun önderlerinin ya anlayamamış olması, ya da anlamışlardır da, siyasal ve ekonomik nedenlerle onun dikine gitme arzularıdır. Berkes’in (1984f: 71-72), ekonomik gelişmişlikle laiklik arasındaki paralel ilişki üzerine yaptığı saptama bağlamında: “Batı uluslarının siyasal gelişme tarihinde modern aşamaya geliş süreciyle toplumların laikleşme olayı arasında sıkı bir ilişkinin varlığı göze çarpacak denli açıktır. Batı toplumlarının tarihini Batı dışı toplumların tarihinden ayıran en önemli fark budur diyebiliriz. Batı uygarlığının yaygın olduğu alanda siyasal güç (devlet) toplumun yönetiminde, özellikle ekonomik alandaki ilerlemeler üzerine etkileri olan sınıfların çıkarlarını düzenleme, destekleme, ileriye itme işinde başta gelen araç olmuştur. Ekonomik gelişmenin en çok görüldüğü bölgelerde laikleşmiş devletin katkısı da en çok olur… Tarih kesinlikle gösterir ki, Batı uygarlığının gelişiminde devletin gelenek ve din engellerini aşarak laikleşmesi kalkınmalarda baş rolü oynamıştır… Genellikle göze batan nokta devletin dinsel kurum ve kurallarından bağımsızlığı ölçüsünde ekonomik gelişmenin üstünlük kazandığıdır. Batı dünyasında görülen “siyasa ile din arası ayırım olayı”yla Batı’nın ekonomik gelişimi arasında bir “correlation” (bir neden beraberliği) olduğu, Karl Marx ile Max Weber gibi birbirine karşıt iktisat tarihi düşünürlerinin üzerinde uyuştukları bir gerçektir.” 78 | Niyazi Berkes Düşününde “Laiklik” Ve “Çağdaşlaşma” Kavramlarının Karşılaştırmalı Bir Analizi EUL Journal of Social Sciences (VII-I) LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi June 2016 Haziran
Laiklik “demokrasi”dir: Berkes’in görüşlerinden elde ettiğimiz sonuca göre, laiklik “demokrasi”dir. Bu anlamda demokrasi, laikliğin bir başka boyutudur. Berkes için laikliğin bir çocuğu niteliğindeki demokrasi, laik bir ulusun ve sosyal bir devletin vazgeçilmez bir gerekliliği; bu meyanda, laik bir toplumun olmazsa olmaz bir gerçeğidir. Berkes’e (1982b: 208) göre, bir toplumda gerçek laiklik olmaksızın, orada gerçek bir sosyal devletten bahsetmek, gerçek anlamda yerleşik bir demokrasi aramak mümkün değildir: “1924 Anayasası’na yol açan anayasal ve proje düzeyi denemeler sosyal devlet kavramına doğru önemli adımlar sayılamazsa da ona doğru gelişte kuşkusuz en önemli iki koşulu hazırladıklarından ötürü çok önemlidirler. Bu iki koşul: (a) ulus toplumu, (b) laik devlet olma koşullarıdır. Bu iki koşul o denli önemlidir ki, sosyal devletin ne olduğunun anlaşılması için bu iki koşulun anlaşılması ve gerçek anlamlarında uygulanır düzeye getirilmesi zorunludur. Çünkü ilk kez toplum-devlet bileşimi, devletin temeli olarak bilinçli bir ulus toplumu koşuluna bağlı olarak gelmiştir. Đkinci önemli koşul olarak aldığım laik devlet koşulu da onun kadar önemlidir. Çünkü ulus toplumu olmanın devlet düzeyinde tam karşılığı odur. Đkisi birlikte demokrasi dediğimiz siyasal-toplumsal türü oluşturur. Gerçekte “laik” teriminin etimolojik anlamı “halksal” olmaktır. O zaman sosyal devlet deyiminin daha önceki anayasadaki “halkçılık” ilkesinin yerine ve bir adım daha ileri gidilmek amacı ile konduğunu anlarız. Bu çağda topluma dayanmayan, laikleşmemiş bir devletin sosyal devlet olması ölü gözünden yaş gelmesi kadar olanaksız bir şeydir.” Laiklik “fikir, ifade ve vicdan özgürlüğü”dür: Berkes’in görüşlerinden elde ettiğimiz sonuca göre, laiklik “fikir, ifade ve vicdan özgürlüğü”dür. Bu anlamda fikir, ifade ve vicdan özgürlüğü, laikliğin bir başka boyutudur. Bu konuda Berkes’in (1982a: 216) deyişiyle: “Fazla ayrıntılara girmeksizin belirtmek istediğim şudur: Bu Batı laikliğinde
Berkes’in (1984b: 60-62) görüşlerinden elde ettiğimiz sonuca göre, laiklik “çağdaşlık”tır. Bu anlamda çağdaşlık, laikliğin bir başka boyutudur. Berkes’e göre Türkiye’de laikleşme, Osmanlı-Türk çağdaşlaşma sürecinin kendine has bir örneğidir: Yüklə 272,97 Kb. Dostları ilə paylaş:
|