Eul journal of Social Sciences 2016; vii(I): 67-89
Yüklə 272,97 Kb. Pdf görüntüsü
|
| EUL Journal of Social Sciences 2016; VII(I):67-89
EUL Journal of Social Sciences (VII-I) LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi June 2016 Haziran
NĐYAZĐ BERKES DÜŞÜNÜNDE “LAĐKLĐK” VE “ÇAĞDAŞLAŞMA” KAVRAMLARININ KARŞILAŞTIRMALI BĐR ANALĐZĐ ••••
NOTIONS IN NĐYAZĐ BERKES’ THOUGHT
Nişantaşı Üniversitesi ĐĐ SBF- Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi gak2081@yahoo.co.uk Received 29 December 2015 - Accepted 27 January 2016 Gönderim 29 Aralık 2015 – Kabul 27 Ocak 2016 Öz: Niyazi Berkes’in toplumsal görüşlerinin evrimi ile bunu belirleyen etkenleri irdeleyip çözümlemek, Türk düşünce ve siyasî hayatı bakımından önemli olduğu kadar, gerçekleştirilmesi gereken de bir amaçtır. Bir toplumbilimci olarak Niyazi Berkes’in esas ilgi alanı Osmanlı-Türk toplumsal gelişimidir. Bu anlamda Niyazi Berkes, bilimsel çalışmalarını ana eksende Osmanlı-Türk toplumunun özgün yapısı ile bu toplumun sosyal gelişim tarihinin kendine has yapısal değişim ve dönüşümünün sosyolojik analizleri üzerine oturtmuştur. Niyazi Berkes, bu yönde geliştirdiği çalışmaları, analizleri ve tespitleri sayesinde Türk düşünce hayatında önemli ve yetkin yerini almış bir düşünürdür. Günümüz Türk toplumunda yaşanan türlü sorunlara dikkat edildiğinde, Niyazi Berkes’in düşününde bunların kökenlerinin çoğunun ortaya konulduğu görülmektedir. Niyazi Berkes, günümüz sosyo-politik yaşamında gözlemlenen, dinselleşmeden laikleşmeye, otoriterleşmeden demokratikleşmeye, hukuktan eğitime birçok farklı olgudan kaynaklanan sorunların benzerlerini birebir yaşamış bir bilim insanıdır. Bu çerçevede gelişip şekillenen Niyazi Berkes’in düşünü de, günümüzdeki birçok sosyo-politik soruna geçmişten düşünsel bir projektör tutar niteliktedir. Bu çalışmanın amacı, 1948’de Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi’nde (DTCF) akademik tasfiyeye uğrayarak 1952’de yurtdışına gitmek zorunda kalan Niyazi Berkes’in düşününde laiklik ve çağdaşlaşma olgularının ne şekilde ve neden temel birer kavram olarak yer aldıklarını, bu iki temel olgu arasında ne türlü bir ilişki ve etkileşim yumağı olduğunu Niyazi Berkes’in bu yönde yazdıklarından hareketle analiz etmek ve ortaya koymaya çalışmaktır. Anahtar Kelimeler: Niyazi Berkes, toplumsal gelişme, laiklik, sekülerleşme, çağdaşlaşma Abstract: Analyzing, discussing and solving the evolution of Niyazi Berkes’ social thoughts and their determining factors is as important of a goal as it needs to be realized from the perspective of Turkish thought and political life. As a social scientist, Niyazi Berkes’ main area of interest is the evolution of the Ottoman-Turkish society. In this sense, Niyazi Berkes founded his scientific studies on the main axis of the unique structure of Ottoman-Turkish society and structural changes and transformations specifically pertinent to the society’s history of social evolution. Niyazi Berkes has an important and authoritative place in the Turkish intellectual life emanating from the studies, analyses and findings he developed in this respect. In considering the various problems experienced in the current Turkish
• Bu çalışma, yazar tarafından, Doç. Dr. Mete Kaan KAYNAR danışmanlığında hazırlanan “Türk Düşünce Hayatında Niyazi Berkes” başlıklı Doktora tez çalışmasının bir bölümünün yeniden gözden geçirilmesi ve geliştirilmesi ile üretilmiştir. 68 | Niyazi Berkes Düşününde “Laiklik” Ve “Çağdaşlaşma” Kavramlarının Karşılaştırmalı Bir Analizi EUL Journal of Social Sciences (VII-I) LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi June 2016 Haziran
problems. Niyazi Berkes was a sociologist who personally experienced similar problems observed in our socio-political life resulting from religious fundamentalism to laicism, from authoritarianism to democratization, from law to education and due to several other reasons. Niyazi Berkes’ thoughts, which had been developed and shaped in this framework, illuminate many current socio-political problems as a kind of intellectual projector from the past. The aim of this study is to analyze along the intellectual thinking of Niyazi Berkes, who was academically terminated from the Faculty of Language, History and Geography in 1948 and was later obliged to go abroad in 1952, how and why the notions of laicism and contemporisation occur as fundamental concepts and to bring out the kind of interrelationships and mutual effects between these two fundamental notions based on Niyazi Berkes’ writings on these issues. Keywords: Niyazi Berkes, social progress, laicism, secularism, contemporisation
1. GĐRĐŞ Tüm çalışmalarını Cumhuriyet devrimlerini koruma davası uğruna verilen bir savaşım olarak görmüş olan Niyazi Berkes, çeşitli engelleme, baskı ve iftiralara maruz kalınca, uzun yıllar yurdundan uzak yaşamayı göze almış bir Türk bilim insanıdır. Ancak Niyazi Berkes, yaşamının yarısına damgasını vurmuş politik bir sürgünlüğü benimsemeyerek, yurt sorunlarından olabildiğince uzak kalmamaya çalışmıştır. Bu bağlamda, Cumhuriyet Türkiye’sinin geçirdiği değişim/dönüşüm ile çağdaşlaşma çabalarını Osmanlı’nın son üç yüzyıllık toplumsal tarihinden başlayarak toplumbilimsel olarak irdelemiştir. Bu anlamda, Özer’in (1993: 239) de vurguladığı şekilde, Niyazi Berkes, modern Türkiye’nin Đslam-Osmanlı sosyo-politik gelenekleri ışığında incelenmesinde büyük katkıları olmuş, Cumhuriyet devrimlerini kavramada tarihle bilinçli ve tarafsız bir bağ kurulması gerektiğini savunmuş bir toplumbilimcidir. 1908’de Kıbrıs’ın Lefkoşe kentinde doğan Niyazi Berkes, ilk ve orta öğrenimini burada tamamlamayı müteakip, ailesiyle göçtüğü Türkiye’de sırasıyla, 1928’de Đstanbul Sultanisi’ni, 1 1932’de Đstanbul Darülfünunu (Üniversitesi) Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünü bitirmiştir. Akademik çalışmalarına 1935’de Đstanbul Üniversitesi’nde sosyoloji asistanı olarak başlayan Berkes, aynı yıl burslu olarak gönderildiği ABD/Chicago Üniversitesi’nde 1939’a dek sosyoloji doktora eğitimini sürdürmüştür. Yaklaşmakta olan II. Dünya Savaşı bahanesiyle doktorası yarıda kesilerek Türkiye’ye döndürülen Berkes, 1939 Eylül’ünde DTCF’de sosyoloji asistanı olarak göreve başlamıştır. Doçentliğe kadar yükseleceği bu fakültedeki çalışmalarını 1948’e değin sürdürmüştür. Đlk basılı yayınını 1929’da gerçekleştiren Niyazi Berkes, 2 1930’lardan itibaren çalışkan, duyarlı ve üretken bir genç bilim insanı sorumluluğuyla, toplumbilim, köy
1 Günümüzdeki Đstanbul Erkek Lisesi’dir. 2 Konuyla ilgili ayrıntı için bkz. A.N. [Ahmet Niyazi]. (Temmuz-Eylül 1929). Hulâsalar ve Tahliller: Mevkuteler: Publications of the American Sociological Society (Amerikan Đçtimaiyat Cemiyeti Neşriyatı) vol. xxıı, 1928. (The University of Chicago Press yayını). Felsefe ve Đçtimaiyat Mecmuası, 1, 54-60. Ahmet Niyazi, Niyazi Berkes’in 1934 Soyadı Kanunu’ndan önce kullandığı isimdir.
Yüklə 272,97 Kb. Dostları ilə paylaş:
|