Əlyazması hüququnda m a h m u d L u t ü r k a y r ə Ş a d ə T
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Borclu – müəssisə Müəssisə - investor
13
Borclu – müəssisə Müəssisə - investor İstiqrazlar üzrə öhdəliklər 30000 Pul vəsaitləri
Pul vəsaitləri
300000 İstiqrazlara investisiyalar 300000 İstiqrazlar ödənildikdən sonra onların hüquqi fəaliyyəti dayandırılır. Müəssisə tərəfindən fond bazarında yerləşdirilən uzunmüddətli borclar üzrə faizlərin elan olunan və bazar stavkaların yuxarıda araşdırdığımız bərabərliyi xüsusi hal olsa da nadir hal deyildir. Əksər hallarda isə uzunmüddətli borclar üzrə faizlərin elan olunan və bazar stavkaları arasında xeyli fərqlərə təsadüf olunur. Əgər elan olunan stavka bazar stavkasında yüksəkdirsə, onda istiqraz mükafatla satılır. Əvvəlki misaldan istifadə edək lakin bu dəfə faizin bazar stavkası elan olunan stavkadan 10 % aşağıdır. Borc yerləşdirildikdə isə həmin göstərici 8 % olmuşdur: 30000 x (PVI, 10 %, 7) + 30000 x (PVI, 10 %, 8, 7) = 30000 x 0,58349 + 30000 x 5,20637 + 4,868419 = 331288 manat Qeyd etmək istəyirik ki, borcların bazar qiymətləri müəyyənləşdirilən zaman ona faizlər elan olunan stavkalar üzrə hesablanılır. Borcun qüvvədə olduğu müddət ərzində faizlərin ödənilməsinə çəkilən xərclərin ümumi məbləği müəyyən hesablamaların köməyilə tapılır. Borcların bazar qiyməti nominal dəyərdən çox olduqda faizlərin ödənilməsinə çəkilən ümumi xərclər mükafatın kəmiyyətinə çəkilən faizlərin nominal məbləğindən aşağı olur. Başqa sözlə, borclu təşkilatın faizlərin ödənilməsinə çəkdiyi xərclər ödənilən faizlərin məbləğindən aşağıdır. Borcların nominal dəyəri
300000
Faizlərin ümumi məbləği
210000 Borc üzrə mövcud vəsaitlərin ödənilən məbləği
Borcun bazar qiyməti
3312238
Borcun qüvvədə olduğu müddətdə faizlərin ödənilməsinə çəkilən ümumi xərclər
14
Borclar mükafatlı qaydada yerləşdirildikdə borclu və kreditor təşkilatlarda jurnal qeydləri aşağıdakı şəkildə təsvir etmək mümkündür: Borclu – müəssisə Müəssisə - investor Pul vəsaitləri
İstiqrazlara investisiyalar 331238 İstiqrazlar üzrə öhdəliklər 300000 İstiqraz mükafatı
31238 Pul vəsaitləri
331238 31238 min manat məbləğində mükafat xüsusi, əlavə qiymətləndirmə hesabına köçürülür. Onun kəmiyyəti həcmində borclar üzrə ümumi məbləğ artırılır. Beləliklə, borclu müəssisə özünün mühasibat yazılışlarında borcların həm nominal dəyərini, həm də onun satışı ilə əlaqədar mükafatın məbləğini qeydə alır.
Qısamüddətli öhdəliklər dedikdə, onların ləğv edilməsi üçün istifadə olunan resurslar (cari aktivlər) başa düşülür. Cari öhdəliklərin daha xarakterik növlərinə kreditor borcları, qısamüddətli veksellər ödəniləsi dividendlər, avanslar və geri qaytarılan depizitlər, qabaqcadan ödənilən qazanılmamış gəlirlər, vergi ödənişləri, şərti ödənişlər, tələb olunanadək kreditor borcları və s. aiddir. Cari öhdəliklərin ödənilməsi elə resurslardan istifadəni tələb edir ki, belə öhdəliklər olmadıqda, həmin resurslardan müəssisənin gündəlik ehtiyacları üçün istifadə oluna bilsin. Cari öhdəliklər daha bir fərqləndirici xüsusiyyətləri ondadır ki, onlar pul vəsaiti formasında tədavül olunur və yaxud müəssisənin fəaliyyətində bir mərhələ ərzində istifadə olunur. Müəssisənin fəaliyyətinə normal mərhələsi dedikdə, orta aralıq vaxt başa düşülür. Pul vəsaitlərinin malların və xidmətlərin əldə olunmasına sərf edilən andan həmin xidmət və malların pula çevrilən anadək olan dövr orta aralıq dövr kimi xarakterizə olunur. Qeyd etdiyimiz mərhələ aşağıdakı fazaları özündə birləşdirir: a) pul vəsaitlərinin mal-material ehtiyatlarının satın alınmasına sərfi; b) mal-material ehtiyatlarının hazır məhsul əldə etmək üçün yenidən emalı; c) məhsulların kreditə satılması (debitor borcu hesabı açmaq yolu ilə); 15
d) malalan təşkilatların debitor borclarının ödənilməsi. Cari öhdəliklərin ödənilməsi üçün cari aktivlərin istifadə olunduğu üçün ömür müddəti də eynidir. Kreditor borcların və yaxud ödəniləsi hesablar və ödəniləsi ticarət hesabları müəssisənin fəaliyyət müddətində mallara və xidmətlərə görə hesablaşmaların forması kimi başa düşülür. Beləliklə, borcun bu növü müəssisənin əsasını faəliyyətinə xidmət göstərən ticarət əməliyyatlarının həyata keçirilməsi üçün istifadə olunur. Kreditor borclarının ödənmə müddəti malalan və malsatanlar arasında bağlanılan kontraktda göstərilir. Qısamüddətli veksellər də kreditor borcları kimi eyni məqsədlər üçün tətbiq olunur. Belə veksellər müəssisənin əsas fəaliyyətində istifadə olunmayan malları və xidmətlərin dəyərini ödəməyə xidmət edir. Cari uçot dövründə ödənilməsi uzunmüddətli öhdəliklər və qısamüddətli veksellərə aiddir. Kontraktda nəzərdə tutulan şərtlərdən asılı olaraq öhdəliyin bu növü müəssisənin bu və ya digər aktivləri ilə həm təmin edilə, həm də edilməyə bilər. Vekselin təminatı dedikdə, borclu – müəssisənin əmlakının həbsi başa düşülür. Veksellər yerləşdirilən zamanı onun təminatı kimi hansı aktivlərdən istifadə olunması razılaşdırılır. Cari veksellər üzrə müəssisədə qısamüddətli öhdəliklər olduqda, onun təminatı üçün hansı aktivlərdən istifadə olunacağı konkret şəkildə göstərilməlidir. Kreditorun tələbi üzrə ödəniləsi öhdəliklər cari qaydada aşağıdakı iki halda əks etdirilə bilər: 1.
Kreditorun tələbi üzrə öhədliklər bir il ərzində ödənilmədisə, onda balans hesabatı tarixindən və yaxud müəssisənin əməliyyatı mərhələsi ərzində; 2. Uzunmüddətli öhdəliklərin ödənilməsi zəruri olan mövqelərdə. Hesablanılan öhdəliklər özündə əməkdaşların əmək haqqını, hesablanılan, lakin hələlik ödənməyən kredit faizlərini birləşdirilir. Hesablanılan öhdəliklər düzəliş yazılışları əsasında hesablara uçot dövrünün arxasında köçürülür. Məsələn, hesabat dövrünün axırında əks olunmamış və ödənilməmiş əmək haqqı istehsal xərcləri uçota alınan hesabların debetinə və əmək haqqı üzrə borc hesabını
Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|