Ə liyev İlham Yaylaqalı oğlu 1968-ci il aprel ayının

İllıam  Əliyev
AZƏRBAYCANLILARIN SOYQIRIMI
Ermənilərin  azərbaycanlılara  qarşı  uzun 
illər  apardıqları  ardıcıl  etnik  təmizləmə  və  təca- 
vüzkar  siyasətləri  nəticəsində  minlərlə  azərbay- 
canlı  soyqırıma  məruz  qalmış,  şikəst  olmuş, 
elindən-obasından  didərgin  düşmüşdür.  Azər- 
baycanın  XIX-XX  əsrlərdə  baş  verən  bütünn  fa- 
ciələri  torpaqlarının  işğalı  ilə  müşayiət  olunmuş- 
dur.  Ermənilərin  azərbaycanlılara  qarş  düşünül- 
müş,  planlı  surətdə  həyata  keçirdikləri  soyqırım 
siyasətləri  dövrün  ayrı-ayrı  mərhələlərini  təşkil 
edilmişdir.  1813-1828-ci  illər  Rusiya  ilə  İran 
arasında  gedən  iki  müharibənin  sonunda  im- 
zalanmış  Gülüstan  (12  okytabr  1813-cu  il)  və 
Türkmənçay  (10  fevral  1828-ci  il)  müqavilələri 
Azərbaycan  xalqının  tarixində  faciəvi  rol  oy-
188
Qafqazda  inıperiyalar və enıtnniforiıı Azərbaycan əraziforinə köçiiriilməsi
namış  və  Azərbaycanın  parçalanmasina  gətirib 
çıxarmişdır.  Azərbaycanınn  şimalı  Rusiyanın, 
cənubi  isə  İranın  idarəçiliyinə keçmişdir.
1918-1920-ci  illər birinci  Dünya  müharibəsin- 
dən  sonra  Rusiyada  yaranmış  vəziyyətdən  is- 
tifa d ə   edən  ermənilər  öz  istəklərinə  bolşevizm 
bayrağı  altında  nail  olmağa  cəhd  etdilər.  Bakı 
Sovetinin  əksinqilabi  elementlərlə  mübarizə 
şüarı  1918-ci  ilin  əvvəllərindən  başlayaraq  bü- 
tü n   Bakı  quberniyasında  yaşayan  azərbaycan- 
lıların  çıxarilmasi  məqsədlərini  güdən  cinayətkar 
planın  reallaşmasina  hesablanmışdır. 
1918-ci 
ilin  mart-aprel  aylarında  isə  ermənilərin  azər- 
baycanlılara  qarşı  törətdikləri  qanli  hadisələr 
zirvə  nöqtəsinə  çatmışdır.  Ermənilər  tərəfindən 
onlarla  məktəb,  xəstəxana,  məscidlər  və  digər 
tikililər  dağıdılır.  Azərbaycanlıların  soyqırımı  xu- 
susi  qəddarlıqla  Bakı,  Şamaxı,  Quba,  Qarabağ, 
Zəngəzur,  Naxçivan,  Lənkəran  və  Azərbay- 
canın  digər  ərazilərində  həyata  keçirilir.  Bu  tor- 
paqlarda  kütləvi  qaydada  dinc  əhali  qırılmış, 
kəndlər  yandırılmış,  milli  mədəniyyət  abidələri 
məhv edilmişdir.
1918-ci  ilin  mart-aprel  aylarında  Bakı,  Şa- 
maxı,  Quba-  Muğan  və  Lənkəranda  ermənilər 
70  mindən  çox  azərbaycanlını  qətlə  yetirmiş,  10 
minlərlə insanı  öz torpaqlarindan  qovmuşlar.

---

İliıa m  Əliyev
Tarixə  nəzər  salanda  görərik  ki,  bəzən 
böyük  dövlətlər  müharibə  ocaqlarının  yaranma- 
sında  ermənilərdən  istifadə  ediblər.  Ruslar  əsr- 
lər  öncə  bölgədə  erməni  dövlətinin  qurulmasına 
səylər  və  yardımlar  göstərmişlər.  19  may  1783- 
cü  ildə  Knyaz  G.A.  Potyomkin  II  Katerinaya 
yazdığı  məktubda  deyilir:  "Fürsət tapan  kimi  Qa- 
rabağı  ermənilərin  idarəsinə  vermək  və  beləcə 
Asiyada  bir  Xristian  dövləti  qurmaq  lazımdır". 
Məhz “Asala”,  “Daşnaksütyun”  kimi terrorçu təş- 
kilatları  da  Türkiyə  və  Azərbaycana  qarşı  düş- 
mən  mövqedə  olan  dövlətlərin  xeyir-duası  ilə 
yaradılıb.  20-ci  əsrin  əvvəllərində  azərbaycan- 
lıların  ermənilər tərəfindən  kütləvi  soyqırıma  mə- 
ruz  qalması  da  rusların,  fransızların,  ingilislərin 
yardımı  ilə həyata  keçirilib.
Tarixi  sənədlər  subut  edir  ki,  xarici  hərbi- 
siyasi  dəstək  hesabına  1905-1907,1918-1920, 
1948-1953-cü  illərdə  Cənubi  Qafqazdakı  tarixi 
ərazilərdə  etnik  təmizlənmə  və  soyqırım  siya- 
sətinə  məruz  qalan  yüz  minlərlə  Azərbaycan 
türkləri  erməni  daşnakları  tərəfindən  kütləvi  şə- 
kildə  qətlə  yetrilmişdir.  Bir  faktı  da  qeyd  etmək 
lazımdır ki,  1918  ci  il  sentyabr aynın  20-si  və  26- 
da  Bakı  bolşevikləri  Ağcaqum  çöllərində  güllə- 
lənməyə  aparılarkən  yolda  qəflətən  Anastas 
Mikoyan  və  Stepan  Şaumyan  yoxa  çıxmışdır. 
Sonradan  məlum  olur  ki,  Şaumyan  heç  də
Qafqazda itnperiyalar və 
e r m m ih r in  
Azərbaycan ərazibrinə köçürülməsi
güllələnməmiş,  əksinə  ingilis  gəmiləri  ilə  İrana 
qaçmış,  oradan  isə  Dehli  şəhərinə  getmişdir. 
Ömrünün  sonuna  qədər  də  Hindistanda  yaşa- 
mışdır.  Azərbaycanın  ayrılmaz hissəsi  olan  Dağ- 
lıq  Qarabağ  ərazisində  yaşayan  azərbaycanlıla- 
ra  qarşı  amansızcasına  vəhşilik  siyasəti  yeridil- 
m əsi  üçün  Rusiya  hökumətinin  himayəsi  və  kö- 
m əyi  ilə  ermənilər  1905-1907,  1918-1920-ci 
iilərdə  və  eləcə  də,  sonrakı  ayrı-ayrı  illərdə  küt- 
ləvi  qətliam  siyasəti  həyata  keçirmişlər.  Nəticə- 
də,  Azərbaycanın  Zərgəzur,  İrəvan,  Naxçıvan, 
Ordubad,  Şamaxı,  Qazax  və  Qarabağ  ərazilə- 
rində  yüzlərlə  kənd  yarndırılmış,  10  minlərlə  in- 
san  öldürülmüş  və  şikəst  olunaraq  ev-eşik- 
lərindən  didərgin  salınmışdır.  1918-1920-ci  illə- 
rin  31  mart  hadisələri  ilə  bağlı  birmənalı  mövqe 
ondan  ibarətdir  ki,  ermənilər  10  minlərlə  azər- 
baycanlını  qətlə  yetirmişdir.  Hələ  1918-ci  ilin 
martında  Rusiya  bolşeveklərinin  lideri  Vladimir 
Lenin  bolşevik  Stepan  Şaumyanı  Qafqaz  föv- 
qəladə  komisarı  təyin  edərək,  Bakıya  göndər- 
mişdir.  Məqsəd  isə  bolşeveklər vasitəsi  ilə  haki- 
miyyəti  ələ  keçirmək  adı  ilə  ermənilərin  əsas 
aparıcı  qrupları  olan  daşnakları  silahlandırmaq 
və  onların  vasitəsi  ilə Azərbaycanda  ermənilərin 
daha  geniş  ərazilərdə  yerləşdirməsini  təmin 
etməkdən  ibarət  olmuşdur.  Martın  31-də  Bakı 
şəhərində  azərbaycanlıların  kütləvi  qırğını  ol-
191

---