Dinler tariHİ BİLİm dali

 
115
sadece Baba’dan çıktığını; Katolik Kilisesinin ise hem Baba’dan hem de Oğul’dan 
çıktığını kabul etmesidir
604
.   
Hıristiyanlığın en köklü mezhebi olduğunu iddia eden Katolik Kilisesi’nin 
inkarnasyona dair öğretilerinden biri, Meryem’in Tanrı-Anası (Theotokos) olduğu 
görüşüdür
605
. Meryem, Cebrail’in haberi üzerine bakireyken hamile kalan İsa Mesih’in 
annesidir.  İstanbul Piskoposlarından Nestoryus’un, Tanrının doğurulamayacağını, 
dolayısıyla Meryem’in Tanrı-Anası değil,  İnsan  İsa’nın annesi olabileceği yönündeki 
iddiası 431 Efes Konsili’nde reddedilmişti. Böylece Tanrının doğabileceği anlayışı 
kabul edilmiş oluyordu
606
: 
Meryem’in Tanrı-Anası olduğu ifadeleri ve İsa Mesih’in tanrısallığı ile 
insânîliğinin ayrılamayacağının dile getirildiği Efes Konsili, birleşmenin nasıl 
gerçekleştiği yönünde yeni soruların ortaya çıkmasına da neden olmuştur. Tanrı Kelâmı 
ve İsa’nın birleşmesi İsa’nın şahsında mı yoksa doğasında mı gerçekleştiği hususunda 
pek çok fikir ortaya çıkmıştır. Katolik kilisesi ise birleşmenin, İsa’nın şahsında meydana 
geldiğini kabul eder. Doğanın bir türe ait öz olduğunu ve bir şey eklendiğinde artıp 
eksilebileceği için,  doğada gerçekleşmesinin mümkün olmadığını iddia eden Aquinas, 
birleşmenin, “aklî doğaya sahip birey” şeklinde tanımladığı  şahısta gerçekleştiğini 
savunmakla birlikte, tam olarak açıklanmasının mümkün olmadığını da ifade eder
607
.  
Tartışmaların had safhaya ulaştığı 451 Kadıköy Konsili’nde benimsenen 
doktrine göre ise: 
“Hepimiz ittifakla bir ve tek oğul İsa’yı kabul ediyoruz. Ve yine 
onun, bir tek şahısta birleşmiş iki tabiatını kabul ediyoruz. Bu tabiatlar, 
kendi arasında birleşmemiş, bölünmemiş, ayrılmamış ve değişikliğe 
uğramamıştır”
608
. 
Kadıköy doktrini, İsa’yı hem tam bir insan, hem de tam bir tanrı kabul eder. 
İsa, tanrısal varoluş bakımından baba ile, insânî var oluş bakımından ise insanla aynı 
tabiattan kabul edilir. O’Collins konsil kararlarındaki ‘bizimle aynı varoluştan’dır 
                                                 
604
 Aydın, Ansiklopedik Dinler Sözlüğü, s. 367 
605
 Aydın, Hıristiyan Kaynaklarına Göre Hıristiyanlık, s.61; O’Collins, a.g.e., s. 22,33 
606
 O’Collins, a.g.e., s. 33 
607
 Tarakçı, a.g.e., s. 134  
608
 Aydın, Hıristiyan Kaynaklarına Göre Hıristiyanlık, s. 19   

---

 
116
ifadesini konsilin genel anlamda kullandığını ifade etmektedir. Bu yoruma göre insan 
İsa ile aynı özü taşıyabilmekte; ancak İsa’nınkine eşit bir öz taşıyamamaktadır
609
.  
Katolik Kilisesi teslisin unsurlarının birleşiminden oluşan bir tek tanrıcılık 
fikrine sahiptir. Onlara göre Mesih, insanlığın kurtuluşu için Oğul’un inkarnasyonu 
olarak yeryüzüne inen bir tanrılık hypostatisidir. Katolik öğreti, bütün insanların aslî 
günahla kirlenmiş ve aslî doğasını kaybetmiş olarak dünyaya geldiğini kabul eder. Nasıl 
ki bir günah işlenince bağışlanması için kefaret ödemek gerekiyorsa, bu günahın 
bağışlanması ve insanlığın kurtuluşu için de kefaret gerekmektedir. Bu, sözlü ya da 
yazılı bir yasa ya da kitapla gerçekleşebilecek bir kurtuluş değildir. Öte yandan sıradan 
bir kefaret de olamayacaktır ki sıradan bir insan da bu kefareti ödeyemez. Dolayısıyla 
kefareti ödeyecek olan Tanrıyla aynı özden olup, insan kılığındaki insan-üstü varlık 
olan Oğul’dur.  Bedenlenme, tanrının bizzat yeryüzüne inmesi değil, insanları kurtarışın 
bir aracısıdır ve Oğul’a ait bir özelliktir
610
. 
Oğul olan Mesih’in bir insanda tezahür ederek bir yanıyla da insan olması, İsa 
Mesih’in, biri tanrısal diğeri insânî iki unsurdan meydana geldiği anlamında 
gelmektedir. Ancak İsa Mesih’teki insânîlik, sıradan insanlardaki gibi bir insânîlik 
değildir. Üstün konumdaki tanrısal özellikleri insânî özelliklerini kuşatmıştır
611
.   
Yaygın Katolik öğretinin İsa’nın tabiatına yönelik  inancına aykırı görüş beyan 
eden Nestoryanlar ve Monofizitlerin Kadıköy Konsilinde aforoz edilmesinden sonra, 
İsa’daki kaç irâde olduğu hususunda yeni tartışmalar ortaya çıkmıştır. Tek enerji 
(Monoenergism) ya da tek iradeyi (Monothelitism) savunan akıma karşı Katolik öğreti 
İsa Mesih’te iki enerji ve iki iradeyi kabul etmiştir ve 681 III. İstanbul Konsilinde 
credoya şu ifadelerle eklemiştir:  
“İsa’da bölünmeyen, ayrılmayan ve birbirine karışmayan iki iradeyi 
ve iki tabi enerjiyi kabul ediyoruz. İki irâde, insânî irâde gibi, tanrısal iradeyi 
takip eder ve ona tabi olur”
612
. 
                                                 
609
 O’Collins,  a.g.e., s. 156 
610
 Demirci, Bir Hıristiyan Mezhebi Olarak Ortodoksluğun Teolojisi, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2005, s. 
      36; Tarakçı, a.g.e., s. 135 
611
 Demirci, a.g.e., s. 46 
612
 Aydın,  Hıristiyan Kaynaklarına Göre Hıristiyanlık, s. 22 

---

 
117
XV. yüzyıl. da ise İsa’nın tabiatıyla ilgili karar alan Florence Konsili’nde 
(1439-1442),  İznik metropoliti Bessarion ve Rum yüksek papazlarının etkisiyle kabul 
edilen son formüle göre: 
“Kutsal Ruh (Esprit-Saint), tabiatı ve cevheri içinde Babadan ve 
Oğuldan aynı anda çıkmıştır ve devamlı da ikisinden bir tek Spiration’la tek 
prensip olarak çıkmaktadır”
613
. 
Son olarak I. ve II. Vatikan konsillerinde bazı teologlar, Pavlus’un İbraniler’e 
mektubundaki ifadelerine dayanarak Ebedi Kelâm Oğul’un kurtuluşu tamamlamak 
üzere Baba tarafından gönderildiği ve Tanrı’nın Oğul aracılığıyla insanoğluyla 
konuştuğu şeklindeki yorumlarını kredoya eklemişlerdir
614
. Bugün Katolikler içinde de 
farklı yorumlar mevcut olmakla birlikte, tanrının bedenlenmesi hususundaki doktrin, 
Oğul’un insanlığın kurtuluşuna gerçekleştirmek amacıyla yeryüzüne indiği anlayışı 
içinde değerlendirilir. 
Tanrının inayeti yoluyla insanla yeni bir muhabbete girmesini isteyen Katolik 
mezhebi, insan ruhunun vaftiz yoluyla yenilendiğine ve insânîn Allah’ın sırrının gerçek 
bilgisine sahip olduğuna inanmaktadır.  İnsan ibadet ve aşk ile Allah’la 
birleşebilmektedir. Dolayısıyla Allah’ın sıradan insanlarda da inkarnasyonu söz 
konusudur
615
.  
Günümüzde Hıristiyan nüfusun neredeyse yarısını oluşturan Katolikler, yoğun 
olarak Avrupa, Güney Amerika, Afrika ve Güneydoğu Asya’da bulunurlar. Katolik 
Kilisesi, kendi kiliseleri hariç diğer hiçbir  kilisenin Hıristiyanlıkta doğru yolu temsil 
ettiğine inanmaz
616
. 
Bunların dışında  İsa’daki beşeri vasıfları reddeden, İsa’nın aslında bedenen 
doğmadığını, bunun hayali bir durum olduğunu, ortada tanrının enkarnasyonundan 
başka bir şey olmadığını iddia eden Markiyonizm
617
 ve İsa’nın vaftizden sonra tanrısal 
ruha büründüğünü kabul eden, Üniteryanizm gibi akımlar da İsa Mesih’in tabiatıyla 
ilgili  kendini göstermiştir. 
                                                 
613
 Aydın, a.g.e., s. 42 
614
 Aydın, a.g.e., s. 67 
615
 Besnard, Albert M., “Katololik Mezhebi”, Din Fenomeni, çev. Mehmet Aydın, 3. bs., Din Bilimleri  
     Yayınları, Konya 2000, s. 147 
616
 Harman, a.g.md., s. 58 
617
 Şenay, a.g.e., s. 45, 94 

---