Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan
Yüklə 7,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
Qlobal iqtisadi problemlər nın olmasıdır. Bunun üçün dünya dövlətləri arasında KompleKS proqramların işlənib hazırlanması həyati zərurətə çevrilmişdir. Bu proqramların işlənib hazırlanması uzun dövr üçün həm zəruri və həm də vacib hesab edilməlidir. Dünya miqyasında tədqiqatçı alimlərin fİKrincə elə universal proqramlar işlənib hazırlanmalıdır Kİ, onların həyata Keçirilməsi ilə yÜKSƏK eKoloji qorxusu olan sahələr tez bir vaxtda əlverişli və faydalı sahələrə çevrilə bilsin. İndi cəmiyyətin qarşısında duran məsələ atmosferdən, su təchizatından, torpaqdan istifadə sahəsində eKoloji müvazinəti qoruyub saxlamaq və təbiətin qayğısına qalmaq problemidir. Onu da deməliyİK Kİ, təbiətin mühafizəsi məsələsi heç bir milli çərçivədə deyil, dünya miqyasında qlobal problemdir. Deməli, təbiətin mühafizəsi bütün dünya dövlətlərinin və millətlərin birgə ümumi səy’i və gücü dairəsində həll olunmalıdır. Buna görə indİKİ şəraitdə təbiətin mühafizəsi üçün bütün öİKƏİər öz maliyyə ehtiyatlarının müəyyən bir hissəsini ətraf mühitin qorunması və çirKİən- məsinin qarşısının alınması məqsədinə yönəltməlidirlər. tndi be5məlxalq əməKdaşlığın bütün formalarından və beynəlxalq təşKİlatların gücündən ətraf mühitin qorunması prosesinin gücləndirilməsi məqsədi ilə istifadə olunmalıdır. Bəşəriyyətin tarixi bazara Keçid mərhələsində təbiətin mühafizəsi problemlərinin həllinə biganə qalsaq, bizi əhatə edən mühitin qayğısını çəKməsəK bu vəziyyət indİKİ və gələcəK nəsillər üçün fə- laKət törədə bilər. Bu
da həqiqətdə bəşəriyyətin taleyi üçün təhlü- Kə deməKdir. Hal-hazırda yer Kürəsinin əhalisi 6 milyard nəfərdir. Bu rəqəm alimlərin fİKrincə tÜKənmiş təbii və mineral sərvətlərdən üç dəfə çoxdur. Hesablamalar göstərir Kİ, əhalinin indİKİ artım sür’ətini təbii ehtiyatlar yüz il tə’min edər və təbii enerji də yer Kürəsini yüz il qızdıra bilər. Qlobal iqtisadi problemlərə aid digər iqtisadçı alimlərin fİKrincə təbiətlə cəmiyyət arasında qarşılıqlı münasibətlərdən görünür Kİ, ətraf mühitin öyrənilməsi nəticəsində mineral-xammal, enerji, dünya OKeanının və Kosmosun mənimsənilməsi və s. problemlər təKCə İndİKİ dövrdə deyil, gələcəKdə də mühüm və aKtual problem olaraq qalacaqdır. İndi get-gedə təbii ehtiyatların tÜKənməsi, ərzaq qıtlığı, əhalinin həddən artıq çoxalması günümüzün əsas problemlərinə çevrilmiş, qaçqınlıq və KÖçKÜnlÜK (hazırda bütün dünyada mövcud olan 20 milyon qaçqının bir milyonu təKcə respublİKamızın payına düşür), narKomaniya və s. qəbildən olan problemlər cəmiyyətin müasir dövrdə həll etməli olduğu ən vacib, qlobal iqtisadi problemlər
QLobal iqtisadi problemlərin təsnifatı hesab olunur. Ümumiyyətlə, elm aləmində qlobal iqtisadi problemləri təsnifatca dörd qrupa ayırırlar. Bura: müharibə təhlÜKəsinin aradan qaldırılması, yeni beynəlxalq qaydaların qoyulması, müxtəlif öİKƏlərin sosial-iqtisadi innişaf səviyyəsinin bərabərləşdirilməsi, ETİ-nin inKİşafının idarə olunması problemləri aid edilir. Yeri gəlmişKən dünya alimləri təsnifatına görə qlobal iqtisadi problemlərə əhalinin sür’ətlə artımı ilə yanaşı, iqtisadiyyatın təş- Kİli
və idarə olunmasındaKi uyğunsuzluqları, cəmiyyətin ərzağa, enerjiyə, xammala olan tələbatın artması, təbii ehtiyatların tÜKən- məsi, ətraf mühitin dəyişilən vəziyyəti, «yoxsul» və «varlı» Ö I KƏ -
lər arasında uçurumun getdİKcə dərinləşməsi, şəhərlərin yÜKSƏK inKİşaC
sürəti və s. məsələləri aid edirlər. Bə’zi tədqiqatçı alimlər isə təsnifatına görə qlobal iqtisadi problemlərə tərKsilah, demo- qrafİK partlayış, ətraf mühitin çirıdənməsi, dünya OKeanından səmərəli istifadə olunması, mineral ehtiyatlar. Kosmosun mənimsənilməsi, tə'sirli qlobal-valyuta-maliyyə sisteminin yaradılması, nəqliyyat və rabitə, əhalinin sağlamlığı, çoxmillətli inhisarların fəaliyyəti üzərində nəzarət və s. problemləri də daxil edirlər. BeləlİKİə, qlobal iqtisadi problemlərin təsnifləşdirilməsi pla
insanların nəzarətsiz yayılıb məsKunlaşması, cəmiyyətin qeyri-bərabər və yeKcins olması, sosial ədalətsizlİK, aclıq, yoxsul- luğun geniş şəKİldə yayılması, enerji böhranı, t əbii ehtiyatların potensial çatışmazlığı, beynəlxalq ticarət və maliyyə sisteminin süqutu, proteı-csionizm, savadsızlıq
Köhnəlmiş təhsil sistemi, gənclər arasında qiyamlar, özgələşmə, şəhərlərin tənəzzülü, cina- yətKarlıq
polis
haKİmiyyətinin amansızlığı, azon boşluğu, terror, siyasi Korrupsiya, büroKratizm, qanun v ə qaydalara tabe olmamaq, ətraf mühitin pisləşməsi, əxlaqi sərvətlərin tənəzzülü, inamın itməsi və s.
problemləri də əhatə edir. Qlobal iqtisadi problemlərin təsnifatına bütün bu nəzəri fİKİrlər və müxtəlif Konsepsiyalar onların iqtisadi anlayış Kİmi öyrənilməsini zəruri edir. §2. Qlohal iqtisadi problemlərin sosial-iqtisadi mahiyyəti Müasir dövrdə insanla təbiətin qarşılıqlı əlaqəsi pozulmaq təh- lÜKəsi qarşısındadır. Buna görə də bəşəriyyətin XXI əsrin astanasında olduğu dövrdə bu problemlərin öyrənilməsi xüsusi əhəmiyyət KƏsb
edir. İndi ətraf mühitin mühafizəsinin və təbiətin sərvətlərindən səmərəli istifadənin qlobal strateji yollarını axta
Yüklə 7,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|