Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan

Azərbaycanın sosial-iqtisadi inKişaf proqramında xarici iqtisadi münasib ətlərin yeri 

sentratı, bürünc mə’mulatı, pambıq mahlıcı, qara KÜrü. Milli Məclislə 

razılaşdırmaqla Nazirlər Kabineti bu siyahıya dəyişİKİİKİər edə bilər. 

İxracatçılar  strateji  məhsulları  öz  hüdudlarından  Kənara  satarKən 

həmin məhsullar üzrə əlavə dəyər vergisini, aKsiz vergisini, gömrÜK 

rüsumunu, dövlət yol fonduna ayırmaları ödəmirlər. 

Qeyri-tarif  tənzimlənməsi  xarici  ticarətin  liberallaşdırılmasına  və 

qeyri-iqtisadi 

amillərin 

məhdudlaşdırılmasına 

yönəldilmişdir. 

Azərbaycan  RespublİKasında  bu  sahədə  aşağıdanı  rəsmi  sənədlər 

qəbul  edilmişdir:  «Azərbaycan  RespublİKasında  xarici  ticarətin 

səmərəliliyinin 

artırılması 

tədbirləri 

haqqında» 

(10.01.1994); 

«Azərbaycan  RespublİKasında  xarici  ticarətin  sərbəstləşdirilməsi 

haqqında»  (5.04.1994);  «Azərbaycan  RespublİKasında  xarici  ticarətin 

tənzimlənməsinin təKmilləşdirilməsi haqqında» (17.12.1996). 

Azərbaycan  RespublİKasının  xarici  iqtisadi  siyasətinin  2-ci  əsas 

istiqaməti ödəniş balansı siyasətidir. Düzgün maliyyə və xarici ticarət 

siyasətini  dəyərləndirməK,  onu  dəyişdirməK  üçün  dövri  və  əhatəli 

statistİK  mə’lumatlar  öz  əKSİni  ödəniş  balanslarında  tapır.  Ödəniş 

balansı  bir 

Ö

İ

KƏ 

saKİnlərinin  müəyyən  dövr  ərzində  bütün  başqa 

öİKƏlərin rezidentləri ilə apardığı xarici iqtisadi əməliyyatların cəmini 

balans formasında 

ƏKS 

etdirən sənəddir. 

Azərbaycan  RespublİKasının  ödəniş  balansı  Beynəlxalq  Valyuta 

Fondunun müəyyən etdiyi qaydaya əsasən aşağıdaKi göstəriciləri 

ƏKS 

etdirən sənəddir: 

1.

 

Azərbaycanla xarici öİKələr arasında baş verən əmtəə, xidmət və 

gəlirlər üzrə bütün əməliyyatlar; 

2.

 

ÖİKənin  xarici  dünya  öİKƏləri  qarşısında  olan  öhdəlİKİəri,  maliyyə 

tələblərində özünü göstərən müİKİyyət və digər bütün dəyişİKİİKİər; 

3.

 

Qarşılıqlı  ödənişləri  bir-birinə  bağlamayan  əməliyyatları  və 

dəyişİKİİKİər!  balanslaşdırmaq  üçün  lazım  olan  bütün  birtərəfli 

Köçürmə və Kommersiya xaraKterli qeydlər. 

Azərbaycanda  ödəniş  balansı  1995-ci  ildən  başlayaraq  BVF-nun 

metodİK  göstərişləri  əsasında  tətbiq  olunmağa  başlanmışdır.  Ödəniş 

balansının dövlət tənzimlənməsinin aşağıdaKi üç üsulu vardır: 

1)

 

Birbaşa  nəzarət  şəKİində  həyata  Keçirilən  üsulla  idxalın 

tənzimlənməsi,  gömrÜK  və  digər  yığımlar,  xarici  investisiyalar  üzrə 

gəlirlərin və özəl şəxslərin sərmayələrinin xaricə Köçürülməsinin qadağan 

edilməsi  və  ya  məhdudlaşdırılması,  əvəzsiz  yardımların,  uzun  və 

qısamüddətli Kapital ixracının KƏSKİn surətdə azaldılması və s.; 

2)

 

Daxili  iqtisadi  vəzifələrin  yerinə  yetirilməsinə  yönəldilmiş, 

laKİn, eyni zamanda ödəniş balansı vəziyyətinə tə’sir göstərən de- 

669 

---

Azərbaycan dünya iqtisadiyyatı inteqrasiyasında 

formasiya tədbirlərindən istifadə olunması; 

3)

 

Mübadilə məzənnəsinin dəyişməsi. 

Ödəniş  balansının  Kəsirini  ödəməK  üçün  görülən  tədbirləri  qısa 

və 

uzunmüddətli tədbirlərə bölməK olar. 

15  yanvar  1992-ci  ildə  qəbul  edilmiş  «Xarici  investisiyanın 

qorunması» haqqında Azərbaycan RespublİKasının Qanunu ilə xarici 

investisiya siyasətinin əsasları müəyyən edilmişdir. Xarici investorlara 

aşağıdanı güzəştlər nəzərdə tutulubdur: 

1)

 

Mənfəətdən  vergi  Azərbaycan  ərazisində  yaradılmış  və 

nizamnamə fondundan, xarici Kapitalı 30%-dən çox olan müəssisələr 

üçün - 25%, Kənd və dağ yerlərində isə 10% nəzərdə tutulmuşdur; 

2)

 

Maddi istehsal sahəsində fəaliyyət göstərən xarici Kapital 

iİK İKİ 

il, 

Kənd  yerlərində  olduqda  isə 

İİ

K  ÜÇ 

il  ərzində  mənfəət  vergisindən 

azaddır; 

3)

 

Vergiyə cəlb olunan mənfəət istehsalın inKİşafına, elmi- tədqiqat 

işlərinin  aparılmasına,  təbiəti  mühafizə  tədbirlərinə,  uzunmüddətli 

Kreditlər üzrə faiz ödəmələrinə yönəldilən məbləğlər qədər azaldılır; 

4)

 

Müəssisənin ehtiyat fonduna ayırmalar vergidən azad olunur. 

İndi  Azərbaycan  öİKəyə  güclü  Kapital  axınından  «əzab»  çəKİr. 

1996-cı  ildə  ÖİKƏ  iqtisadiyyatına  qoyulmuş  birbaşa  xarici 

investisiyalar  1995-ci  ilə  nisbətən  4,5  dəfə  çox  idi.  Ən  iri  investisiya 

mənbələri  neft  sənayesinə  qoyulub  Kİ,  o  da  ümumi  investisiya 

məbləğinin 75,5%-ni təşKİl edir. 

Azərbaycan  RespublİKasının  xarici  iqtisadi  siya^^səti  nəhayət, 

xarici  yardım  siyasətindən  istifadə  ilə  tamamlanır.  ÖİKənin  xarici 

yardım siyasəti beynəlxalq təşKİlatlardan və dövlətlərdən yardımların 

alınması  və  istifadəsi  tədbirlərini  əhatə  edir.  Bu  siyasət  beynəlxalq 

aləmdə son dövrlərdə struKturlaşdırılmış yeni bir xarici siyasətdir. 

Azərbaycan  RespublİKası  müstəqilliıc  əldə  etdİKdən  sonra  bazar 

iqtisadiyyatı  yolunda  islahatlar  həyata  Keçirdiyi  üçün  aparıcı 

beynəlxalq  təşKİlatlar  tərəfindən  iqtisadi  inKİşafın  təmin  olunması, 

ödəniş  balansı  Kəsirlərinin  ləğvi,  milli  valyutanın  sabitliyinin  təmin 

olunması, milli müdafiəyə ayrılan yardımlarla dəstəKİənir. 

Azərbaycana  edilən  beynəlxalq  yardım  arasında  Avropa  Birliyi 

Komissiyasının  (ABK)  yardımlarıdır.  ABK  1993-cü  ildə  əhalini  ərzaq 

və dərmanla tə’min etməK məqsədilə 68 mln. EKYU Kreditin açılması 

ilə  fəaliyyətə  başlamışdır.  Avropa  Birliyinin  «TASİS»  proqramı  üzrə 

Azərbaycana  edilən  texnİKİ  yardım  dövlət  müəssisələrinin  yenidən 

qurulması, özəl bölmə, Kənd təsərrüfatı, infrastruKtur, 670 

---