Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan

Xarici ticarət dövriyyəsi. İdxal uə ixracın struıcturu, dinamiıcası 

Saziş 

növlərinin  təhlili  göstərir  ıd,  ixrac  və  idxal  əməliyyatlarında  sərbəst 

Konversiya  olunan  valyutaya  daha  çox  üstünlÜK 

ve

rilmiş,  nağd  dövrəli 

valyutanın xüsusi çəKİsi isə aşağıdır. 

Beynəlxalq Valyuta Fondunun Azərbaycan üzrə mütəxəssislərinin 

rə’yinə  görə  son  illərdə  həm  ixracat,  həm  də  idxalat  qiymətləri 

artmışdır.  İdxalat  qiymətləri  ixracat  qiymətlərindən 

İKİ 

dəfə  çox 

sür’ətlə artmışdır. Belə bir meyl Azərbaycanın xarici ticarət şərtlərinin 

çatışmazlığı ıdmi qəbul edilmişdir. 

Cədvəl 14 

Azərbaycan RespublİKasının xarici ticarətinin 

coğrafi bölgüsü (mln. ABŞ dolları) 

 

İ d x a l

 

İ x r a c

 

1 9 9 4

 

1 9 9 5

 

1 9 9 6

 

1 9 9 7

 

1 9 9 4

 

1 9 9 5

 

1 9 9 6

 

1 9 9 7

 

3 ə ı n i

 

7 7 7 , 9

 

6 6 7 , 6

 

9 6 0 , 6

 

7 9 4 , 4

 

6 5 2 , 7

 

6 3 7 , 1

 

6 3 1 , 1

 

7 8 1 , 3

 

M D B  

öİKƏlori

 

4 8 5 , 8

 

2 2 8 , 3

 

3 3 9 , 8

 

3 5 0 , 9

 

2 7 4 , 8

 

2 8 4 , 7

 

2 9 0 , 1

 

3 7 8 , 3

 

İ D i g ' ə r  

ö İ KƏ l ə r  

D  

c ü m l ə d ə n :

 

2 9 2 , 1

 

4 3 9 , 3

 

6 2 0 , 2

 

4 4 3 , 5

 

3 7 7 , 9

 

3 5 2 , 4

 

3 4 1 , 1

 

4 0 3 , 0

 

Avr o p a

 

1 7 5 , 9

 

2 6 3 , 3

 

3 8 5 , 9

 

2 3 4 , 0

 

1 1 7 , 5

 

1 5 8 , 8

 

1 0 8 , 7

 

2 2 5 , 3

 

As i y a

 

1 0 2 , 6

 

1 6 1 , 9

 

1 9 8 , 1

 

1 6 4 , 1

 

2 5 9 , 7

 

9 1 , 7

 

2 3 0 , 0

 

1 7 4 , 1

 

Am e r İ Ka

 

1 1 , 6

 

1 4 , 1

 

2 4 , 9

 

3 1 , 0

 

_

 

1 , 1

 

2 , 2

 

3 , 5

 

Av s tr a l i y a

 

0 , 3

 

0 , 0

 

1 1 , 7

 

1 4 , 0

 

0 , 7

 

0 , 9

 

0 , 2

 

0 , 1

 

Af r İ Ka

 

1 , 8

 

 

0 , 0

 

0 , 4

 

-

 

-

 

-

 

-

 

1997-ci  ildə  Azərbaycan  RespublİKasının  ticarət  əlaqələrində  ən 

böyÜK xüsusi ÇƏKİSİ olan öİKələrdən aşağıdaKiları göstərməK olar: 

1.

 

İran - 18% 

2.

 

Rusiya - 17% 

3.

 

TürKİyə - 16% 

4.

 

Gürcüstan - 8% 

5.

 

Uı-crayna - 7% 

6.

 

BƏƏ - 7% 

7.

 

Başqa 

öİKƏlər 

- 27% 

1997-ci  ildə İran, İtaliya və Yunanıstana daha çox neft məhsulları, 

HonKonq  və  İsveçrəyə  isə  yun  ixrac  edilib.  TürKİyə,  Birləşmiş  Ərəb 

ƏmirlİKİəri,  ABŞ,  Almaniya,  Fransa,  İngiltərə  ilə  ticarət  əlaqələrində 

mənfi saldo qeydə alınıb. 

673 

---

Azərbaycan dünya iqtisadiyyatı inteqrasiyasında 

§4. Azərbaycanın beynəlxalq iqtisadi təşKİlatlarla 

münasibətlərinin xüsusiyyətləri 

Azərbaycanın  xarici  iqtisadi  münasibətlərinin  əsas  xüsusiyyəti 

beynəlxalq  və  regional  iqtisadi  təşKİlatlara  daxil  olmaqdır. 

Müstəqilliyimizi  bərpa  etdİKdən  sonra  İİK  əməKdaşlıq  etdiyimiz 

beynəlxalq iqtisadi təşKİlatlar aşağıdaKilardır: 

1)

 

İslam Konfransı TəşKİlatı (İKT) - 8 denabr 1991-ci il; 

2)

 

İqtisadi ƏməKdaşlıq TəşKİlatı (EKO) - fevral 1992.-ci il; 

3)

 

Qara Dəniz İqtisadi ƏməKdaşlıq TəşKİlatı (QİƏ) - 1993-cü il; 

4)

 

Ümumdünya  Ticarət  TəşKİlatı  (Keçmiş  QATT)  müşahidəçi 

statusunda - 1993-cü il; 

5)

 

Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB) - 1993-cü il. 

Azərbaycan 

RespublİKasının 

milli 

iqtisadiyyatının 

beynəlmiləlləşməsinin  müasir  məzmunu  olan  iqtisadi  inteqrasiya 

əməK  bölgüsünə  əsaslanır.  İqtisadi  inteqrasiya  dövlətlər  arasında 

istehsal  amillərinin  və  malların  sərbəst  hərəKətini  nəzərdə  tutur. 

İqtisadi  inteqrasiyaya  uğrayan  Azərbaycan  RespublİKası  siyasi 

cəhətdən müstəqil olmaqla iqtisadi cəhətdən qarşılıqlı asılı vəziyyətdə 

olur.  Azərbaycan  RespublİKasının  regional  iqtisadi  birləşmələrini 

nəzərdən  KeçirdİKdə  məTum  olur 

K

İ,

 

coğrafi  mövqe  mühüm 

əhəmiyyət Kəsb edir. İqtisadi əməıcdaşlığm mühüm istiqamətlərindən 

biri də öİKƏİərin iqtisadi inıdşaf səviyyəsi ilə bağlıdır. Yaxın iqtisadi 

əməKdaşlıq  daha  çox  eyni  iqtisadi  inKİşaf  səviyyəsində  olan  öİKələr 

arasında  özünü  göstərir.  İdeoloji,  tarixi,  mədəni  və  dini  yaxınlıq  da 

mühüm əhəmiyyət Kəsb edir. 

Azərbaycan  müsəlman  respublİKası  olduğu  üçün  bir  neçə 

beynəlxalq  islam  təşKİlatlarına  da  üzv  olmuşdur.  Bunlardan  ən 

nüfuzlusu  İslam  Konfransı  TəşKİlatıdır.  Bu  təşKİlat  Asiya  və  Af- 

rİKanın 50 müsəlman öİKƏsini özündə  birləşdirən dövlətlərarası təş- 

Kİlatdır. İKT 1969-cu ildə müsəlman öİKƏİərinin dövlət və 

hÖKU- 

mət 

başçılarının  iştiraı-cı  ilə  Rabatda  (MəraKeş)  yaradılmışdır.  TəşKİlat 

1972-ci  ildən  rəsmi  şəKİldə  tə’sis  edilib,  nizamnaməsi  cıəbul  olunub. 

Azərbaycan  RespublİKası  1991-ci  ildən  həmin  təşKİ-  latın  üzvüdür, 

İKT-nın  iqtisadi  və  ticarət,  sosial  və  mədəni  Komitələrində  fəaliyyət 

göstərir.  İslam  İnKİşaf  BanKi  və  İslam  həm-  rə’ylİK  fondu  ilə 

Azərbaycan dövlətinə üç istiqamətdə investisiya qoyulmuşdur. Həmin 

xarici  Kapital  əsasən  meliorasiya  və  su  təsərrüfatı  sahəsinə 

yönəldilmişdir.  Mil-Muğan  KolleKtorunun  və  Samur-Abşeron 

Kanalının  yenidən  qurulmasına  1997-ci  ildə  müvafiq  olaraq  5,0  və 

867,2 mln. dollar ı-credit ayrılmışdır. 

Azərbaycan dövlətinin dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyasında 

674 

---