Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan
Yüklə 7,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
Qlobal iqtisadi problemlər rıb tapmaq vaxtı artıq çatmışdır. Məhz ona görə də elmin qarşısında duran ən ümdə vəzifə, yer təKİndən faydalı qazıntıları elmi əsaslarla çıxarmaq, səmərəli istifadə etməK yollarını araşdırmaq, ətraf mühitin və təbii tarazlığın pozulması hallarının qarşısını almaq, onları gələcəK nəsillər üçün də saxlamaqdır. Dünyanın mütərəqqi qüvvələri qlobal iqtisadi problemlərin nəzəri-metodoloji əsasını işləyib hazırlamaqla, onların mahiyyətinin, spesifİK cəhətlərinin aşKar olunması üçün müasir dövrün siyasi, iqtisadi, təbii və sosial aspentdə öyrənilməsinə şərait yaratmışlar, İndi bəşəriyyətin XXI əsrin astanasında olduğu bir vaxtda qlobal iqtisadi problemlərin öyrənilməsi iqtisadi nəzəriyyə elminin də mühüm vəzifələrindən biri olmuşdur. Yuxarıda deyildiyi Kİmi, sülhün qorunması və möhKəmləndi- rilməsi, ətraf mühitin mühafizəsi, energetİKa, xammal, ərzaq, demoqrafiya, qaçqınlıq və KÖçKÜnlÜK, Kosmosdan və dünya OKeanı- nın sərvətlərindən dinc məqsədlə istifadə edilməsi, bazara Keçən öİKƏlərin iqtisadi geriliyinin aradan qaldırılması, təhlÜKəli xəs- təlİKİərin ləğv edilməsi və s. problemlərin həll edilməsi bütün dünya öİKƏlərinin sə’yinin və gücünün birləşdirilməsi yolu ilə mümKÜndür. Artıq dünya miqyasında son 20-25 il ərzində bu problemlərə həsr olunmuş elmi əsərlərdə qlobal iqtisadi problemlər haqqında və onların həllinə dair geniş bəhs olunur. İndi KompleKS elmi istiqamət Kİmi qlobalistİKa meydana gəlmişdir. Başa vurmaqda olduğumuz XX əsrin 60-cı illərindən başlayaraq qlobal iqtisadi problemlər anlayışı tez-tez ifadə olunmağa başlanmışdır. «Qloballıq» mövzusu üç mühüm məna Kəsb edir: miqyaslı, əhatəli, ümumbəşəri (ümumdünya, planetlər, beynəlxalq və beynəlmiləl). Bunlardan üçüncüsü, yəni ümumbəşəri, ümumdünya xaraKterli anlayış bizim üçün maraqlıdır.
El
edilməsində beynəlxalq dairədə əməKdaşlıq, dünya OKeanının ehtiyatlarından məqsədəuyğun istifadə olunması, KosmİK zənginliyin mənimsənil 682 Qlobal iqtisadi problemlərin sosial-iqtisadi mahiyyəti məsi VƏ s. XÜSUSİ yer tutur. Müasir dünyanın qlobal iqtisadi problemləri mahiyyətcə cəmiyyətlə təbiət və insanlar arasında çoxsahəli qarşılıqlı münasibətləri ifadə edən mürəKKəb və çoxsahəli anlayışlardır. Bu anlayışlar digər iqtisadi münasibətlərlə qarşılıqlı əlaqə və vəhdət halında bəşəriyyətin mənafeyini ifadə edir. O həm də sivilizasiyanın obyentiv amili Kİmi mövcud olub fəaliyyət göstərir. Həmin problemlər ümumbəşəri dəyərə malİK olub, onun KonKret cəhətlərini inKar etmir. Onların həllində hər bir öİKənin və xalqın, eləcə də tarixi şəraitin mövqeyi və rolu vardır. Müasir şəraitdə dünya miqyasında çox antual və öyrənilməsi vacib iqtisadi Kateqoriya olan qlobal iqtisadi problemlər həm ayrı- ayrı milli çərçivədə, həm də dünya miqyasında çoxaspeKtliyi, Kom- pleKsliyi (ictimai, təbii, texnİKİ, təşKİlati) və aKtuallığı ilə seçilir. Son vaxtlar qlobal problemlərin tədqiqinə aid çoxsaylı ədəbiyyat yaranmışdır Kİ, həmin ədəbiyyatda qlobal problemlərin təsnifatı, sosial-iqHsadi mahiyyətinə dair geniş fİKİr var. Müasir dövrdə qlobal iqtisadi problemlərin spesifİK cəhətləri (siyasi, iqtisadi, təbii, sosioloji) nəzəri və metodoloji aspeKtdə öyrənilməKİə onların həlli yollarını tapmağa imKan yaradır. Xüsusən qloballaşma probleminin eKoloji aspeKtdə öyrənilməsi daha vacib məsələyə çevrilib. EKologiya elmi təbiətlə cəmiyyət arasında qarşılıqlı, ümumi qanunauyğunluğu, ətraf mühitin mühafizəsini, təbii resurslardan daha məqsədəuyğun qaydada və səmərəli istifadə edilməsini öyrənir. Hər bir dövrdə mövcud şəraitdən asılı olmayaraq insanlar daim təbiətlə münasibətdə olmuşlar. ÇünKİ, təbiətin insanlara bəxş etdiyi ne’mətlər əməK predmeti olub, həm də onlar məcmu istehsal amili Kİmi çıxış edirlər. İnsanların yaşaması üçün təbiət: torpaq, su, enerji, mineral sərvətlər, tİKİnti materialları və s. bəxş edir. Sözün həqiqi mə’nasında bəşər cəmiyyətinin mövcud olması, inKİşafı, yÜKSƏK sivilizasiya səviyyəsinə yetişməsi təbü ehtiyatlardan səmərəli və məqsədyönlü istifadə edilməsindən çox asılıdır. Azərbaycan öz faydalı qazıntılarına görə dünyada qabaqcıl yerlərdən birini tutur. Bu
faydalı qazıntılardan ən mühümü neft və qazdır. ÖİKəmizin ərazisində dəmir filizi və s. faydalı qazıntılarla yanaşı, çox miqdarda tİKİnti materialları, qiymətli və yarımqiy- mətli daşlar da geniş yer tutur. Bu,
faydalı qazıntıların eKoloji şəraitin qorunmasının qayğısına qalmaqla, elmə əsaslanmış üsullarla çıxarılması, qənaətlə, KompleKS və səmərəli istifadə olunması çox vacib olub, elm qarşısında tə’xirəsalınmaz vəzifələr qoyur. Yerin təKİndən faydalı qazıntıların, neftin, qazın, suyun in 683 Yüklə 7,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|