Conference committees conference chairs c
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 14,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- QLLOBALLAŞMA DÖVRÜNDƏ MULTİKULTURALİZM DƏYƏRLƏRİNİN ƏHƏMİYYƏTİ Raisə CƏFƏROVA
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1706
saxlamışdır. Bu özünəməxsusluq məişət həyatında, sənətkarlıqda, mətbəxdə və müxtəlif mərasimlərdə öz əksini tapmaqdadır. Əsrlər boyu azərbaycanlılarla yanaşı yaşayan , əsasən Zaqatala-Qax rayonları ərazisində məskunlaşan avarlar, ingiloylar, saxurlar, Qəbələ və Oğuz rayonundakı udilər, dağ yəhudiləri, tatlar, kürdlər, talışlar və.s xalqlar Azərbaycanın bügünki etnik xəritəsini yaratmışlar .Bu etnoslar arasında buduq, xanalıq, udin min illər ərzində Azərbaycanda yaşayaraq, adət və ənənələrini qoruyub saxlamış, dillərini və mədəniyyətlərini inkişaf etdirmişlər. Və bu zəngin tərkib Azərbaycan millətinin formalaşmasında böyük rol oynamışdır.
Ölkəmizdə da bu qədər azsaylı xalq, millət və etnik qrupun olması bir o qədər də psixologiya, etnomədəniyyət,etnik şüur, mentalitet, həyat və davranış tərzinin olması mənasına gəlir.Bu müxtəlifliklərin öyrənilməsi, azsaylı xalqların milli mədəni dəyərlərinin geniş ictimai sferada təbliği, yaşadılması inkişafın başlıca prinsipinə və göstəricisinə çevrilmişdir. Etnik qruplar öz dillərində olan ədəbiyyat və musiqi əsərləri yaratmaqla yanaşı, digər tərəfdən öz mədəni irsləri ilə Ümumazərbaycan mədəniyyətinin tərkib hissəsinə çevrilmişlər. Azərbaycanda yaşayan azsaylı xalqların mədəniyyəti, adət-ənənələri, yazarları mədəni-kütləvi tədbirlər və KİV vasitəsi ilə vaxtaşırı təbliğ edilir. Respublikamız son illərdə reallaşan Beynəlxalq Humanitar Foruma, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv dövlətlərin mədəniyyət nazirlərinin konfransına, Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumuna, Dünya Dini Liderlərinin Zirvə görüşünə, Krans Montana Forumuna, Davos Forumuna, III Qlobal Bakı Forumuna və digər beynəlxalq tədbirlərə uğurla ev sahibliyi etmişdir. Bu beynəlxalq forumlar, konfranslar sayəsində sivil dialoqların qurulması, nəzəri və praktiki bilik mübadiləsi, debat və müzakirələr üçün platformanın formalaşdırılması deməyə əsas verir ki, Bakı şəhəri həm də multikultural ideyalar ətrafında intellektual müzakirələr məkanına çevrilmişdir.
QLLOBALLAŞMA DÖVRÜNDƏ MULTİKULTURALİZM DƏYƏRLƏRİNİN ƏHƏMİYYƏTİ Raisə CƏFƏROVA AMEA Tarix İnstitutu cafarova.r@mail.ru AZƏRBAYCAN
konsentrasiyasında mövcud olur. Mullikulturalizm konsepsiyası qloballaşma, müasir dünyada baş verən mədəni universalizasiya və unifikasiya meyllərinə əks olaraq mədəni müxtəlifliyin ifadəsi olan bütün fenomenlərin (dil, din, adət-ənənə, sənət və s.) mühafizə və qayğısını bəşər mədəniyyətində harmoniyanın əsas şərti hesab edir. Öz daxili bütövlüyünü müxtəlifliyin vəhdəti şəklində tapan qlobal sivilizasiya özünü müxtəlif mədəniyyət və sivilizasiyalardan qidalandırmaqla deməli, tükənməz potensiya mənbəyinə malik olmaqla inkişafının dialektikasını və dinamikasını da təmin etmiş olur, Çoxmədəniyyətlilik, çoxsivilizasiyalılıq tarixən olduğu kimi, müasir dünyanın da mövcudluq şərti və reallığıdır ki, qlobal sivilizasiyanın struktur əsaslarını təşkil edir. Buna görə də qlobal sivilizasiyanın çoxmədəniyyətlilik, çoxsivilizasiyalılıq paradiqmasına bütün bəşəriyyətin birgə tarazlı tərəqqisinə əsaslanan humanist-qurucu konsepsiya olaraq Multikulturalizm ideologiyası dünya ictimaiyyəti tərəfindən dəstəklənməlidir. Mədəniyyətlərarası münasibətlərin dialoji aspektdə inkişafına hazırda böyük önəm verilməsi və bu prosesin yüksək beynəlxalq səviyyədə təşkilatlanması istiqamətində ciddi fəaliyyət göstərilməsi təsdiq edir ki, dünya birliyi qlobal sivilizasiya məkanında qərarlaşmasının optimal variantlarını həqiqətə çevirməkdədir. Çox ölçülü və çoxsəviyyəli heterogen dünyanın qarşılıqlı əlaqə və təsirlənmələrlə təşəkkülü və harmonikləşməsi zərurətindən doğan qlobal sivilizasiya özünün lokal (regional) sivilizasiya və mədəniyyət komponentləri arasında dialoji münasibətlərin hazırkı ilkin fazasında həmin münasibətlərin təməl prinsiplərini yaratmaqdadır. Varlıq özü əksqütblülüyün dialoji strukturundadır [2, s.112].
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1707
Multikulturalizm elə bir siyasətdir ki, o, mədəni plüralizmi qəbul edir və onun inkişafına şərait yaradır. Bu, ölkə əhalisinin etnik irqi və dini müxtəlifliyindən asılı olmayaraq, onların hamısının hüquq və azadlıqlarına hörmətlə əlaqədardır. Multikultural cəmiyyətdə hər bir vətəndaş öz mədəniyyətini, dilini, ənənəsini, etnik və dini dəyərlərini inkişaf etdirmək, ana dilində məktəb açmaq, qəzet və jurnal dərc etdirmək sahələrində bərabər hüquqlara malikdir. Multikulturalizm siyasəti assimilyasiyanı inkar edən inteqrasiyaya aparır. O, dialoq ideyası üzərində qurulmuş mədəni mövcudluq fəlsəfəsidir. Bu ideyaya söykənərək multikulturalizm yeni mədəniyyət tipi təklif edir. Bu mədəniyyət tipi üç mühüm prinsip üzərində qərarlaşır: birincisi multikultural prinsipdir; bu prinsip hər bir mədəniyyətin dəyərli, özəl və unikal olduğunu bəyan eləyir. İkincisi tolerantlıq prinsipidir; bu prinsip özgəsinin özəlliyinə, fərqliliyinə dözümlülük aşılayır. Üçüncüsü özünütanıma hüququnun təsbiti prinsipidir; bu prinsipə görə hər bir millət etnik mərkəzləşdirmə aparılmadan mədəni identiklik hüququna malikdir. Azərbaycan çoxmillətli bir dövlətdir: burada yəhudi, rus, tatar, türk, udin, gürcü, ləzgi, avar, tat, talış millətlərinin nümayəndələri uzun qərinələrdir ki, birgə yaşayırlar. Biz əgər bu xüsusda “Azərbaycan mədəniyyəti bu millətlərin dialoqunun mədəniyyətidir, “Azərbaycan mədəniyyəti dialoq mədəniyyətidir” kimi ifadələrdən istifadə etsək, məncə, yanılmarıq. Hətta Azərbaycan coğrafi baxımdan belə Qərblə Şərqin, Avropa ilə Asiyanın təmas nöqtəsindədir. Tarixi “İpək yolu”nun üstündədir. Deməli, hətta fiziksəl olaraq, coğrafi parametrlərdə, yəni məkan koordinatlarına görə Azərbaycan dialoqa modullaşdırılıb desək yanılmarıq. Multikulturalizm – pozitiv sosial təzahürdür. O, cəmiyyətin inkişafı üçün münbit şərait yaradır; etnik münaqişələrin qarşısını alır və müxtəlif xalqlar arasında etimadı möhkəmlədir; Azərbaycan mədəniyyəti ümumdünya mədəniyyət sisteminin tərkib hissəsi olmaqla tarix boyu dünya mədəniyyətinin inkişafına öz bənzərsiz töhfələrini vermişdir. Multikultiralizm sözü Azərbaycan leksikonuna yeni daxil olsa da xalqımızın çoxəsrlik ictimai-fəlsəfi fikir tarixində əslində bu dəyərlər dərin tarixi köklərə malikdir. Azərbaycan ədəbiyyatının günəşi hesab edilən Nizami Gəncəvinin yaradıcılığı başdan-başa humanizm və multikultiralizm dəyərləri ilə zəngindir. «Xəmsə»yə daxil olan poemaların qəhrəmanlarını bir çox ayrı-ayrı xalqlara məxsusdur. Nizami Gəncəvi üçün şəxsiyyətin ən yüksək meyarı insanlıq idi. İrqi, milli və dini ayrı-seçkiliyi qətiyyətlə rədd edən bu şairin qəhrəmanları içərisində türk, fars, ərəb, çinli, hindli, zənci, yunan, gürcü və s. xalqların nümayəndələrinə rast gəlirik. Humanist şair müxtəlif dinlərə mənsub bu qəhrəmanların heç birinin milliyətinə, dini görüşlərinə qarşı çıxmır. Onun qəhrəmanları ədalət, xalq xoşbəxtliyi, yüksək məqsədlər uğrunda mübarizə aparırlar. İnsan şəxsiyyətinə, insan əməyinə ehtiram, digər xalqların mədəniyyətinə sayğı və hörmət şairin yaradıcılığının aparıcı mövzularındandır. Azərbaycan ictimai-fəlsəfi fikir tarixinin digər görkəmli nümayəndəsi Nəsirəddin Tusinin yaradıcılığında da multikultiralizm dəyərləri öz əksini tapmışdır. Bu baxımdan «Əxlaqi-Nasiri» əsəri xüsusi diqqətə layiqdir. «İnsanlar həm özünü, həm də nəslini mühafizə etmək üçün bir-birinin köməyinə möhtac olduqları kimi, kamala çatmaqları üçün də yaşamağa möhtacdırlar, deməli, kamala çatmaq üçün bir-birinə ehtiyacları vardır. Belə olduqda hər adamın kamilliyi və bitkinliyi öz növündən olan adamlardan asılı olar; deməli, o, qarşılıqlı kömək əsasında öz növü ilə ünsiyyət və əlaqə yaratmağa məcburdur. Əks təqdirdə ədalət qaydalarından kənara çıxıb, zülm kandarına tərəf üz döndərmiş olar» [5, s.177]. Əsərdəki bu cümlələr özündə multikulturalizm dəyərlərini tamamilə əks etdirir. Buradakı «kama çatmaq» ifadəsi əslində elə ədalətli cəmiyyətdən xəbər verir və ədalətli cəmiyyət o cəmiyyət hesab olunur ki, burada insanlar qarşılıqlı ünsiyyətdə, harmoniyada firavan yaşasınlar. Əsərdən başqa bir misal göstərək: «Ünsiyyət və əlaqə yalnız o zaman baş tutar ki, nəyin nizama aparıb çıxaracağını, nəyin pozğunluğa səbəb olacağını, hər kəslə tək-tək necə davranmaq lazım olduğunu öyrədən elmi yaxşı bilsən, bu ictimaiyyat elmidir. Deməli, hamı bu elmi öyrənməyə səy etməlidir ki, fəzilət sahibi olmağı bacarsın; əks halda rəftar, müaşirət və davranışda səhvlərə yol verər, dünyada qanunsuzluqlara səbəb olar, öz mərtəbə və dərəcəsinə çatmaz. Bu cəhətdən də haman elmin nə qədər faydalı olduğu aşkara çıxdı» [5, s.178]. Buradakı «ictimaiyyat elmi» əslində müasir multikulturalizm dəyərlərini tamamilə işıqlandırır. «Fəzilət sahibi olmağı bacarmaq» isə o deməkdir ki, elə multikulturalizm dəyərlərinə sahib olmaq deməkdir. «Tibb elmi sahibi öz sənətində mahir olduqda, insan sağlamlığını mühafizə edib xəstəlikləri aradan qaldırmağı bacardığı kimi, bu elm sahibi də öz sənətində mahir olduqda həqiqi ədalət və Yüklə 14,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|