Buxgalteriya hisobi

3-misol.
Xaqiqiy xarajat modeli bo’yicha hisobga olinadigan nomoddiy aktivning qadrsizlanishi hisobga olinmoqda. Aktivning balans qiymati 74000 sh.b. Haqqoniy qiymat 75000 sh.b.(malakali baholovchi xulosasi). Sotish xarajatlari umumiy tannarxning 4%ni tashkil qiladi. Aktivdan foydalanish qiymati 70000 sh.b.ga teng.
Qoplanadigan qiymat 72000 sh.b.ga teng.(74000-74000x4%). Aktiv qadrsizlanishidan zarar 2000 sh.b. (74000-72000).
Dt Nomoliyaviy aktivning qadrsizlanishi bo’yicha zarar (M9440) 2000
Kt Nomoddiy aktivning qadrsizlanishidan yig’lgan zarar (M0900) 2000 Agarda aktiv qadrsizlangan bo’lishi mumkinligining biror ishorasi mavjud
bo’lsa, qoplanadigan qiymat alohida aktiv uchun baholanishi lozim. Agarda alohida aktivning qoplanadigan qiymatni baholashning imkoni bo’lmasa, tadbirkorlik sub’ekti aktiv tegishli bo’lgan pul mablag’larini hosil qiladigan birlikning (aktivning pulni yuzaga keltiradigan birligi) qoplanadigan qiymatni aniqlashi lozim.
Alohida aktivning qoplanadigan qiymatni aniqlash mumkin bo’lmaydi, agarda: (a) aktivning foydalanishdagi qiymatini uning chiqib ketish xarajatlari
chegirilgandagi haqqoniy qiymatiga yaqin bo’lgan holda baholash mumkin bo’lmasa
(masalan, aktivdan ukluksiz foydalanishdan keladigan kelgusi pul oqimlari ahamiyatsiz deb baholanmaganda); va

(b) aktiv boshqa aktivlardan keladigan pul kirimlaridan ko’proq mustaqil bo’lgan pul kirimlarini yuzaga keltirmasa.

Bunday holatlarda, foydalanishdagi qiymat va, shu tufayli, qoplanadigan qiymat faqatgina aktivning pulni yuzaga keltiradigan birligi uchun aniqlanishi mumkin.
4-misol. Qazib oluvchi tadbirkorlik sub’ekti o’zining qazish faoliyatini amalga oshirishi uchun xususiy temir yo’lga ega. Xususiy temir yo’l temir parchasining qiymati bo’yicha sotilishi mumkin va u konning boshqa aktivlaridan keladigan pul kirimlaridan katta darajada mustaqil bo’lgan pul kirimlarini yuzaga keltirmaydi.
Xususiy temir yo’lning qoplanadigan qiymatini baholash mumkin bo’lmaydi, chunki uning foydalanishdagi qiymatini aniqlashni imkoni yo’q va u temir parchasining qiymatidan ehtimol farq qiladi. Shu tufayli, tadbirkorlik sub’ekti xususiy temir yo’l tegishli bo’lgan pul mablag’larini hosil qiladigan birlikning, ya’ni butun konning qoplanadigan qiymatini baholaydi.
Aktivning pulni yuzaga keltiradigan birligi aktivlarning eng kichik guruhi bo’lib, ushbu guruh aktivni o’z ichiga oladi hamda boshqa aktivlardan yoki aktivlar guruhlaridan keladigan pul kirimlaridan katta darajada mustaqil bo’lgan pul kirimlarini yuzaga keltiradi. Aktivning pulni yuzaga keltiradigan birligini aniqlash mulohaza qilinishini o’z ichiga oladi. Agarda qoplanadigan qiymatni alohida aktiv uchun aniqlash mumkin bo’lmasa, tadbirkorlik sub’ekti katta darajada mustaqil bo’lgan pul kirimlarini yuzaga keltiradigan aktivlarning eng quyi jamlanmasini aniqlaydi.