Biz dünyanın bioloji müxtəlifliyinə real, ölçülə bilən

BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin  əsrarəngiz  balıqları  / BIODIVERSITY: A m a z in g   C a s p ia n   F is h e s

Xəzərdə  ildə  4  min  sentnerdən  çox 

dəniz  sıfı  ovlanırdı.  Dənizdə  neft- 

çıxarmanın inkişafı və geniş miqyasda 

seysmik kəşfiyyat işlərinin aparılması 

nəticəsində  dəniz  sıfının  ehtiyatı 

kəskin  şəkildə  azalmış,  Xəzərin  şərq 

və  qərb  sahillərində  çox  az  təsadüf 

edilən  balığa  çevrilmişdir.  Odur  ki, 

dəniz  sıfı  hazırda  Azərbaycanın 

«Qırmızı  kitabına»  daxil  edilmişdir. 

Hazırda  dəniz  sıfının  süni  sürətdə 

çoxaldılması üzrə işlər görülür.

28.6  to  40  cm  at  a  weight  of 435  to 

1,200 g.

In  the  past  (the  1960s),  annual  sea 

sander catches in the Caspian could be 

as  high  as  four  thousand  centners. 

However,  due  to  busy  offshore  oil 

production  activities  and  seismic 

shooting  with  explosives,  in  sander 

habitats in most cases, its reserves have 

dwindled  significantly.  Attempts  are 

being  made  to  artificially  breed  the 

species  that  has  been  entered  in  the 

Red Book of Azerbaijan.

Xanı balığı  -  Piver perch

Perea fluviatilis

Xanı  balığı  Xəzərə  tökülən  çay­

ların  aşağı  hissələrində  və  az  miq­

darda  çayların  dənizə  qarışan  his­

səsində  yayılmışdır.  Azərbaycanda 

Kürətrafı göllərdə, Dəvəçi limanında, 

bəzən  dənizin  Samurdan  başlanmış 

Bakıya  qədər  olan  sahil  zonasında 

təsadüf olunur.

Xanı balığı uzun məsafəyə miqra­

siya etmir. Ona həm axarı olan və həm 

də  durğun  su  hövzələrində  təsadüf 

olunur.  2-3 yaşında cinsi yetişkənliyə 

çatır. Suda temperatur 7-13°C olduqda 

kürü tökürlər. Uzunluğu 18-32 sm olan 

dişi  xanı  balığı  orta  hesabla  110  min 

ədəd kürü verir.

Cinsi yetişkənliyə çatmış dişi xanı 

balığının  uzunluğu  12-36  sm,  kütləsi 

30-1050  q  olur.  Erkəklər  nisbətən

The river perch in the Caspian basin is 

associated  primarily  with  the  lower 

courses  of all  rivers  and,  to  a  lesser 

extent,  their  mouths.  Its  habitats  in 

Azerbaijan  include  lakes  along  the 

Kura  River,  the  Divichi  inlet  and, 

occasionally,  the  littoral  from  the 

Samur River to Baku.

This  is  a  slow  and  undemanding  fish 

inhabiting water bodies both with and 

without drainage.  Maturity is reached 

at  the  age  of  two  to  three  years. 

Spawning  takes  place  at  a  water 

temperature of 7 to  13°C. The average 

fertility of 18 to  32 cm long females is 

110 thousand eggs.

Adult females range from  12 to 36 cm 

in  size  and  30  to  1,050  g  in  weight. 

Males  are  somewhat  shorter.  The

144

BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK:  Xəzərin  əsrarəngiz  balıqları

  / 

BIODIVERSITY: A m a z in g   C a s p ia n   F is h e s

xırda olub uzunluğu 10-30 sm, kütləsi 

length of adult males varies from 10 to 

22-595 q olur. 

30 cm at a weight of 22 to 595 g.

Xanı  balığı yırtıcı  balıqdır.  Kürü­

dən  çıxmış  sürfələr 2  ay  müddətində 

planktonla  qidalanır,  sonra  yırtıcı 

həyat tərzi keçirməyə başlayır. Başqa 

balıqların körpələri ilə qidalanır.

Xanı balığının vətəgə əhəmiyyəti 

böyük  deyil.  Azərbaycanda  Kiçik 

Qızılağac körfəzində, başqa balıqlarla 

birlikdə, az  miqdarda ovlanır.  Əsasən 

həvəskar  balıqçılar  tərəfindən  tutu­

lur.

The  perch  is  a  predator.  It  feeds  on 

plankton only within  the first months 

after  birth,  then  young  fish  form  the 

basis of its diet.

The  species  is  secondary  in  terms  of 

commercial  importance.  It  is  mostly 

an object of sport fishing. The perch is 

marked by a high degree of plasticity. 

Commercial  fishing  in  Azerbaijan  is 

restricted  to  the  Maly  Kyzyl-Agach 

Bay.

145

---

BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK:  Xəzərin  əsrarəngiz  balıqları

  /  

BIODIVERSITY: A m a z in g   C a s p ia n   F is h e s

ANGVİLKİMİLƏR - EELS

A nguilliformes

Çay angivili - European eel

Anguilla anguilla

Çay  angivili  Xəzərin  Azərbaycan 

sahillərində  ilk  dəfə  1964-cü  ildə 

Qızılağac  körfəzi  və  Kür  çayında 

təsadüf olunub.

Bu maraqlı balıq xarici görünüşcə 

ilana  oxşadığından  dadlı  olmasına 

baxmayaraq  yerli  əhali  tərəfindən 

istifadə olunmur.

İlanabənzər  formaya  malik  olan 

angivil  sümüklü  balıqdır.  Uzunluğu  3 

m-ə,  kütləsi  65  kq-a  çatır.  Qarın

This  remarkable  fish  resembles  a 

snake so much that in many areas it is 

not  even  used  as  food,  its  excellent 

taste notwithstanding.

The eel is a bony fish belonging to the 

order  Anguilliformes.  It  may  be  as 

long as  3  m and weigh  as  much as  65 

kg.  The  body  is  snake-like,  without 

ventral  fins  but  with  wide  and  short 

pectoral fins. The dorsal and anal fins 

are  merged  and  form  a  continuous 

fringe.

üzgəcləri  yoxdur,  döş  üzgəcləri  isə 

qısa  və  enlidir.  Bel,  quyruq  və  anal 

üzgəcləri  birləşərək  ümumi  bir 

üzgəcə çevrilmişdir.

Azərbaycan  ərazisində  angvilki- 

milərin  yalnız  bir  növünə  təsadüf 

olunur.

T here  is  only  one  species  in 

Azerbaijan.  The  first  ever  eel  was 

caught in Azerbaijan  in  1964.  During 

the  1964-85 period,  14 specimens were 

caught in its territorial waters, ranging 

in  length  from  44  to  86.5  cm  and 

weighing 112 to 1,360 g.

146

BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin  əsrarəngiz  balıqları

  /  

BIODIVERSITY: A m a z in g   C a s p ia n   F ish e s

1964-1985  -ci  illər  ərzində 

Azərbaycanın ərazi sularında  14 ədəd 

angivil ovlanmışdır. Onların uzunluğu 

44-86,5  sm,  kütləsi  112-1360  q 

olmuşdur. Angivil olduqca maraqlı və 

özünəməxsus həyat tərzinə  malikdir. 

Keçici  balıqdır.  Onu  digər  keçici 

balıqlardan  fərqləndirən  cəhəti 

ömrünün  çox  hissəsini  şirin  suda 

keçirməsi,  cinsi  yetişkənliyə  (5-9 

yaşında) çatdıqda isə dənizə keçməsi, 

sonra  isə  kürü tökmək üçün  Atlantik 

okeanına  keçməsidir.  Angivillər 

əsasən,  dibdə  yaşayan  orqanizmlərlə 

(ilbizlər,  həşarat  sürfəsi  və  xərçəng- 

gimilərlə) qidalanır. Xəzər dənizində 

angivillərin  qidalanması  üçün  əlve­

rişli  şəraitin olması, Xəzər dənizində 

onların miqdarının çoxalmasına şərait 

yaradır.

Angivillərin əti yüksək keyfiyyətli 

olub,  yağlılığı  28-32%-ə  çatır.  Su 

hövzələrində  yetişdirilən  qiymətli 

balıq növüdür.

The biology  of the eel  is  unique.  It  is 

also  a  migratory  fish,  albeit  in  the 

opposite  direction  (catadromous).  It 

spends  most  of its  life  in  fresh  water, 

but when the eel  reaches maturity (at 

the  age of 5-9  years),  it  migrates  into 

the  sea,  then  into  the Atlantic Ocean 

for spawning.

Eels  feed  primarily  on  benthic  orga­

nisms  (mollusks,  insect  larvae,  and 

crustaceans).  The  favorable  condi­

tions  for  the  species  in  the  Caspian 

Sea,  ensuring  its  rapid  growth  at  an 

early age, gives every reason to believe 

that we shall see a lot more eels in this 

basin. The eel is a valued food fish with 

a fat content of 28 to 32% in the meat. 

It  lends  itself  readily  to  breeding  in 

ponds.

İYNƏBALIĞIKİMİLƏR - SEAHORSES

Syngnathyformes

Xəzər iynəbalığı -  Black-striped  Pipefish

Syngnathus nigrolineatus

İynəbalıq  Xəzər  dənizinin  hər 

yerində  yayılmışdır.  Cənubi  Xəzərdə 

çayların  dənizə  qarışan  hissəsində 

yaşayır.

İynəbalıq  dəniz  balığıdır,  lakin 

şirin  suda  da  yaşaya  bilir.  Uzunluğu 

230  mm-dək  olur,  cinsi  yetişkənliyə 

çatmış  balıqların  uzunluğu  90  mm-ə 

çatır.  Dənizdə  dəniz  otu  zostera

The black-striped pipefish  is common 

all over the Caspian Sea.  In  the South 

Caspian,  it  also  inhabits  the  lower 

courses of rivers.

It is essentially a sea fish that can also 

live in fresh water. Its body may be 230 

mm long. Adults are more typically up 

to  90  mm  long.  The  species  usually 

lives  in  beds  of eelgrass,  holding  the

147

---