Resenzent:
Əbdül Qasımov, Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının müxbir üzvü, professor
Elmi məsləhətçi:
Musa Musayev, Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının akademiki, professor
Azərbaycan
mətninin redaktoru: Füzuli Əhmədov, Azərbaycan Respublikası
Təhsil Nazirliyi, Respublika Ekoloji Tərbiyə və Təcrübəçilik
Mərkəzinin direktoru, biologiya elmləri namizədi
Reviewer:
Abdul Kasymov, Corresponding member o f
Azerb. National Acad. Sci., Professor
Scientific Advisor:
Musa Musayev, Academician of
Azerb. National Acad. Sci., Professor
Editor of the
Azerbaijani text:
Fizuli Akhmedov, Ministry o f Education o f the
Azerbaijan Republic, Republican Centre o f Ecologycal
Training and Experience, director
Bu kitab BP şirkəti tərəfindən, onun Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti (ABƏŞJ,
Şahdəniz, Bakı - Tibilisi - Ceyhan neft ixrac kəməri (BTC), Cənubi Qafqaz Qaz K əm əri
( CQQK) layihələri üzrəpartnyorları adından nəşr edilmişdir.
This book has been published by BP on behalf o f its partners in the Azerbaijan International
Operating Company (А Ю С ), the Shakh Deniz, the Baku - Tbilisi - Ceyhan (B T C ) o il
export pipeline, and the South Caucasus Pipeline (SC P ) projects.
© bp 2003
Əsgerov F.S., Zaytsev Y.Y., Qasımov R.Y., Quliyev Z.
«Biomüxtəliflik: Xəzərin əsrarəngiz balıqları»
“Bəşər-XXI” nəşriyyatı, Bakı, 2003, 164 səh.
Tiraj 3000 ədəd. Pulsuz.
© bp 2003
Askerov F.S., Zaytsev Y.Y., Kasimov R.Y., Kuliyev Z.
“Biodiversity: Amazing Caspian Fishes”
“Bashar XXI” Publish House, Baku. 2003. 164 pages
Printed 3,000 copies. Free of charge.
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK:
Xəzərin əsrarəngiz balıqları
BIODIVERSITY:
Amazing Caspian Fishes
Bakı - 2003 - Baku
M üəlliflərdən
From Authors
Təqdim olunan kitab BP Kaspian şirkətinin Azərbaycanda planlaşdırdığı bioloji
müxtəlifliyə həsr edilmiş kitablar seriyasından birincisi olan "Xəzərin əsrarəngiz
balıqları "kitabının Azərbaycan - İngilis variantıdır. Kitabın Rus-İngilis varintı 2001-
ci ildə BP Kaspian tərəfindən hazırlanıb çap edilmişdir.
Bu kitab vasitəsilə biz davamlı inkişafın sahələrindən biri olan bioloji müxtəliflik
və onun tərkib hisssəsi Xəzərin balıqları haqqında sizə məlumat vermək istəmişik.
Davamlı inkişaf sahəsində BP-nin ümumi strategiyasının əsas mövzusu bioloji
müxtəliflik probleminin həllinə yönəldilən addımlardır. Bioloji sistemin müxtəlifliyi
genlərdən və növlərdən tutmuş ekosistemlərə qədər bütün səviyyələrdə canlı aləmin
müxtəlifliyidir. Bu, hamımızın asılı olduğu həyatın təminat sisteminin əsasını təşkil
edir.
Kitab yuxarı sinif şagirdləri, ali məktəb tələbələri və geniş oxucu kütləsi üçün
nəzərdə tutulmuşdur. Bu kitabda biz balıqlar haqqında ümumi və Xəzər balıqlarının
dəniz faunasında rolu barədə isə müfəssəl məlumat verməyə çalışmışıq. Zənnimizcə
verilən məlumatlar bu qəribə canlılara münasibəti dəyişəcək və Xəzərdə onların
mühafizə olunmasına köməklik göstərəcəkdir.
Güman edirik ki, bu kitabı oxuduqdan sonra siz planetimizin bu möcüzəli su
hövzəsinin əsrarəngiz balıqlar aləmi haqqında yeni və maraqlı məlumatlar əldə
edəcəksiniz.
This book is an Azeri-English version o f the book "Amazing Caspian Fishes",
which was the first of series of books on biodiversity planned by the BP Caspian.
Russian-English version o f the book has been prepared and published by BP Caspian
in 2001. The book is intended for senior schoolchildren.
With this book, we wanted to give you information about the fish of the Caspian,
as an integral part of its biodiversity, since biodiversity is a part o f sustainable
development. A basic theme of В P's overall strategy in the field o f sustainable
development is to make a contribution to solving problems o f biological diversity.
Biological diversity is the diversity of life at all levels o f biological organization, from
genes through species to ecosystems. This is the basis o f the life supporting systems
on which we all depend.
In this book, we tried to put certain information about fish as a whole in a form
that would be accessible for a wide range o f readers and to present information about
the fish of the Caspian and their role in the sea's overall fauna. We hope this
knowledge will make it possible to change the attitude toward these marvelous
natural creations, which can help to preserve them in the Caspian Sea.
We suppose that after reading this book you will learn many new and interesting
things about the wonderful world offish in this unique water body ofour planet.
Yeni ekoloji tədris vəsaiti
A new ecology book for schoolchildren
BP Kaspian şirkətinin sağlamlıq,
təhlükəsizlik texnikası və ətraf mühitin
mühafizəsi şöbəsinin Azərbaycanın
balıqlar üzrə aparıcı mütəxəssisləri ilə
birlikdə gənc oxucular üçün "Biomüx-
təliflik: Xəzərin əsrarəngiz balıqları"
adlı yeni ekoloji kitabını hazırlayaraq
nəşr etdirməsi çox təqdirəlayiq bir işdir.
BMT tərəfindən və eyni zamanda
bir çox beynəlxalq və milli institutlar
tərəfindən qəbul olunmuş davamlı
inkişaf konsepsiyası prioritet məsələ
kimi elə prinsip və texnologiyalardan
istifadəni nəzərdə tutur ki, onlar
gələcək nəsillərin resurs imkanlarının
məhdudlaşdırmasını, yaşayış mühitinin
və təbii ehtiyatlardan uzunmüddətli
istifadə imkanlarının saxlanılmasını
təmin etsin.
Xəzər dənizində neft və qazın
intensiv istehsalı ətraf mühitin müha
fizəsi və onun bioloji növ müx
təlifliyinin qorunması ilə əlaqədar bir
çox problemlər meydana çıxarmışdır.
Ancaq Xəzər dənizinin canlı aləmi
haqqında geniş məlumat olmadığına
görə bu su hövzəsinin əhəmiyyətini və
onun ekoloji təmizliyinin mühafizə
edilməsinin vacibliyini izah etmək
çətindir.
Xəzər dənizi flora və faunanın
müxtəlif nümunələrinə malik unikal su
hövzəsidir. Dəniz şelfində neft və qaz
hasilatının intensiv inkişafı ilə əlaqədar
It is good to know that the Health,
Safety and Environment Department
of BP Caspian, together with leading
fish experts of Azerbaijan, have
developed and published a new ecology
book for children: “Biodiversity:
Amazing Caspian Fishes”.
The concept of sustainable develop
ment, which has been adopted by the
UN and by many international and
national institutes as a top priority,
provides for the necessity to use
principles and technologies that do not
limit the resource opportunities of
future generations and that preserve
the habitat and long-term utilization of
natural resources.
In connection with the intensive
development of oil and gas production
in the Caspian Sea, very many prob
lems come up in regard to the
environment protection and preserva
tion of biodiversity. However, due to
the lack of popular information about
the inhabitants of the Caspian Sea, it is
very hard to explain the significance of
this body of water and the importance
of keeping its environment clean.
The Caspian Sea is a unique body of
water with diverse flora and fauna. It is
of great interest for a large part of the
population of the whole world, and
5