SURİYELİ İŞÇİ, İŞVEREN VE GİRİŞİMCİLERİN
İŞGÜCÜ PİYASASINDA KARŞILAŞTIKLARI
SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇALIŞTAYI
GENEL DEĞERLENDİRME
13 HAZİRAN 2016
1
SURİYELİ İŞÇİ, İŞVEREN VE GİRİŞİMCİLERİN İŞGÜCÜ PİYASASINDA
KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ÇALIŞTAYI
GENEL DEĞERLENDİRME
ÇALIŞTAYIN AMACI
“Suriyeli İşçi, İşveren ve Girişimcilerin İşgücü Piyasasında Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm
Önerileri Çalıştayı” ILO Türkiye Ofisi ve Suriye Dostluk Derneği işbirliğinde 13 Haziran’da
Holiday Inn Çukurambar Hotel’de gerçekleştirilmiştir. Çalıştay ile Suriyeli işçi, işveren ve
girişimcilerin işgücü piyasasında yaşadıkları sorunları tartışmaları için bir platform yaratılması ve
ilgili kurumların, işveren örgütlerinin ve sendikaların katılımıyla çözüm önerilerinin üretilmesi
amaçlanmıştır.
ÇALIŞTAYIN SEYRİ VE KATILIMCILARI
Çalıştayda açılış konuşmalarını ILO Türkiye Direktörü Numan Özcan, Suriye Dostluk Derneği
Başkanı Kadriye Esra Aygün, TBMM Mülteci Hakları Alt Komisyonu Başkanı Atay Uslu, T.C.
Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanı Ayşe Türkmenoğlu gerçekleştirmiştir.
Çalıştay Suriyeli işçi,
işveren ve girişimcilerin işgücü piyasasında karşılaştıkları sorunlarının ve çözüm önerilerinin ele
alındığı panelle devam etmiştir. Panel, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel
Müdür Yardımcısı Deniz Ersöz, Suriye Dostluk Derneği Başkanı Kadriye Esra Aygün ile Suriyeli
işçi ve işadamları temsilcilerinin katılımlarıyla Hakan Çelik’in moderatörlüğünde
gerçekleştirilmiştir.
Panelin ardından, katılımcılar işgücü piyasasında karşılaştıkları sorunları
belirlemek ve çözüm önerilerini geliştirmek üzere; işçi ve işverenlerin sorunlarının tartışılacağı iki
çalışma grubuna ayrılmışlardır. İşçilerin sorunlarının tartışıldığı çalıştayın moderasyonu Ankara
2
Sosyal Bilimler Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Emel Topçu,
işverenlerin sorunlarının tartışıldığı çalıştayın moderasyonu ise Ankara Ticaret Odası Genel
Sekreteri Doç.Dr. Yavuz CABBAR tarafından gerçekleştirilmiştir. Çalıştaya, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, Türkiye İşçi Sendikaları
Konfederasyonu, Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu, Hak-İş Konfederasyonu, AB
Delegasyonu, Norveç Büyükelçiliği, ABD Büyükelçiliği, Ankara Kalkınma Ajansı, Karacadağ
Kalkınma Ajansı, Ankara Sanayi Odası, Ankara Ticaret Odası, Ankara Ticaret Borsası, Gaziantep
Ticaret Odası, ANGİKAD, MÜSİAD, Gaziantep ve Şanlıurfa Esnaf ve Sanatkarları Odaları Birliği,
Suriye Ekonomi Forumu, SESRIC ile Suriyeli işveren ve işçi temsilcileri katılmışlardır.
SURİYE KRİZİ ÖZELİNDE TÜRKİYE’DEKİ MEVCUT DURUM
İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Temmuz 2016 verilerine göre; Türkiye’de bugün
2.7 milyondan fazla Suriyeli mülteci yaşamaktadır. Suriyeliler yoğunlukla Şanlıurfa, İstanbul,
Hatay ve Gaziantep illerinde ikamet etmekte olup, %10’u kamplarda, %90’ı ise şehirlerde
yaşamaktadır.
Suriyeli mülteciler açısından üç önemli gelişme sırasıyla, (a) 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası
Koruma Kanunu’nun 2014 itibariyle yürürlüğe girmesi, (b) Geçici koruma yönetmeliği ile birlikte
Suriyelilerin eğitim, sağlık ve çalışma haklarının düzenlenmiş olması ve (c) İkamet izni olmayan
yabancılar için çalışma izni düzenlenmesidir. Yaşanan mülteci kriziyle beraber insani yardımlar
kadar, Suriyelilerin kendi geçimlerini sağlamalarının ve insan onuruna yakışır iş sahibi olmalarının
desteklenmesi önem kazanmış, Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair
Yönetmelikle, geçici koruma altındaki Suriyelilerin yasal yollardan çalışmalarının önünü açan
önemli bir adım atılmıştır.
3
TÜRKİYE İŞGÜCÜ PİYASASINDAKİ SURİYELİLER
Rakamlar çalışma çağında 1.6 milyondan fazla Suriyelinin bulunduğuna işaret etmektedir. Türkiye
İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) ve Hacettepe Üniversitesi’nin yaptığı bir araştırmaya
göre, Türkiye’de 300 bin Suriyelinin çalıştığı tahmin edilmektedir. Suriyeliler çoğunlukla
mevsimlik tarım, inşaat, imalat ve tekstil sektörlerinde istihdam edilmektedir. Şanlıurfa’da Harran
Üniversitesi ve Karacadağ Kalkınma Ajansı işbirliğinde gerçekleştirilen ILO araştırması
kapsamında görüşülen işyerlerinin %27’si Suriyeli çalıştırmaktadır. Suriyeliler Türkiye’de aynı
zamanda kendi işlerini de kurmaktadırlar. T.C. Ekonomi Bakanlığı’nın açıkladığı “Türkiye’de
Faaliyette Bulunan Yabancı Sermayeli Firmalar Listesi”ne göre, Haziran 2015 itibariyle
Türkiye’deki Suriyeli firma sayısı 2.827’dir
1
. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin (TOBB)
güncel verilerine göre, Suriyeli ortaklı kurulan şirket sayısı 2010’da 30 iken, 2015’te 1599’a
yükselmiş ve 2016 yılının ilk çeyreğinde ise 589 firmanın kurulduğu tespit edilmiştir. Suriyelilerin
her geçen yıl Türkiye’de bulundukları yatırımlarda ve girişimlerde önemli artışlar olmuştur; ancak
Suriyelilerin kendi işlerini kurmaları ve kayıtlı bir şekilde istihdam edilerek insan onuruna yakışır
işlerde çalışabilmeleri konusunda sorunlar mevcuttur ve bu sorunlara bir an önce çözüm
geliştirilmesi ihtiyacı söz konusudur. Suriyelilerin işgücü piyasasına entegrasyonları ile ilgili
başlıca sorun alanları şu şekildedir:
Kayıt dışı çalışma
Düşük vasıflı işlerde istihdam
Haksız rekabet
Ücretlerin aşağıya çekilmesi
Çocuk işçiliğinin yaygınlaşması riski
1
TİSK (2015) Türk İş Dünyasının Türkiye’deki Suriyeliler Konusundaki Görüş, Beklenti ve Önerileri,
http://tisk.org.tr/tr/e-yayinlar/353-goc/353-goc.pdf
4
Suriyeli işçi ve işverenlerin işgücü piyasasında karşılaştıkları sorunlara ilişikin düzenlenen iki
çalışma grubunda ortaya çıkan ortak konular aşağıdaki gibi özetlenebilir:
SURİYELİ İŞVEREN VE GİRİŞİMCİLERİN KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR
Seyahat ile ilgili mevzuat kaynaklı kısıtlar: Seyahat ile ilgili mevzuat kaynaklı kısıtlar,
Suriyeli iş adamları ve girişimciler için bir sorun teşkil etmekte olup, iş adamlarının ve
girişimcilerin yurtdışına çıkamaması, hatta yurtiçinde de seyahat kısıtlamalarının
bulunması, vize alamadıkları için çeşitli ülkelerdeki müşterileri getirememeleri gibi
problemlere yol açmaktadır. Suriyeli iş adamları ve girişimciler, her sene vize almak yerine
vize sürelerinin Türkiye’de kalma süreleri arttırıldıkça arttırılmasının ve çalışma izni
sürelerinin de aynı şekilde arttırılmasının daha faydalı olabileceğini düşünmektedirler.
Mevzuatta uygulama kaynaklı sıkıntılar: Suriyeli iş adamlarının ve yatırımcıların
karşılaştıkları bir diğer sorun ise Türkiye’deki yasal düzenlemelerin uygulanmasında
farklılıklar olmasıdır. düzenlemelere dair mevzuatların yeterince bilinmemesi ve bu konuda
rehberlik eden kurumların hizmetlerinin sınırlı kalması sıkıntılara yol açmaktadır. Bu
konularda hem kamu çalışanlarına hem de Suriyelilere bilgilendirme yapılması
gerekmektedir.
Mülkiyet hakkı: Suriyeliler’in mülkiyet hakkının olmaması yeni yatırımları
engellemektedir. Türkiye’de inşaat yatırımları yapan Suriyeliler geçici de olsa mülkiyet
hakkına sahip olmak istemektedir.
Bankalarda hesap açma sorunu: Gerekli yasal düzenlemeye rağmen bankalar hesap
açmada sorun çıkarmaktadır. Bankaların bu konularda bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Diploma denklik sorunu: Diploma denkliği için Suriyelilerin Suriye’de okumuş oldukları
üniversitenin onayı gerekmektedir ve iletişim sağlanamadığı için bu süreç aksamaktadır.
Diplomalara denklik sağlanması için uzmanlardan oluşan heyetler oluşturulmalı ve bu
heyetler aracılığıyla Suriyelilerin mesleki becerileri ve eğitimleri belgelendirilmelidir.
Eğitim sorunu: Özellikle kamp dışında kalan Suriyeli çocuklar eğitim hizmetlerinden
yeterince yararlanamamaktadır. Tüm Suriyeli çocukların eğitim hizmetinden
yararlanabilmesi için okul ve öğretmen sayısının attırılması, bu alanda daha çok Suriyeli
öğretmenin istihdam edilmesi gerekmektedir.
Kamu hizmetlerinde yaşanan dil sorunu: Kamu kurumlarında Arapça bilen memur
çalıştırılmasına ihtiyaç vardır.
5
SURİYELİ ÇALIŞANLARIN İŞGÜCÜ PİYASASINDA KARŞILAŞTIKLARI
SORUNLAR
Türkçe dil eğitimi ihtiyacı: Dil bilmemek Suriyeli işçilerin işgücü piyasasına girmeleri
önündeki en büyük engellerden biridir. Türkçe dil öğrenimi konusunda kamu kurumlarının
desteği arttırılmalı, Türkçe eğitim kalitesini arttırmak için eğitimler yabancılara Türkçe
eğitimi veren uzmanlar tarafından gerçekleştirilmeli ve çalışan Suriyeliler için akşam
eğitimleri düzenlenmelidir.
Diploma denklik ve yeterlilik sorunu: Türkiye’de Suriyelilerin diplomalarının denklik
sorununun çözüme yönelik girişimlerde bulunulması ve ilgili yeterlilik sınavlarının
Arapça’ya çevrilmesi önem arz etmektedir.
Mesleki haritalandırma ihtiyacı: Suriyelilerin mesleki beceri envanterinin olmaması
mesleki eğitimlerin planlanması ve işgücü piyasası ile bağlantısının kurulması noktasında
sıkıntı yaratmaktadır. Suriyelilere yönelik mesleki haritalandırmanın yapılması ve bunun
Türkiye’deki iş ve işçi talebi ile eşleştirilmesi iş piyasasındaki sorunların çözümüne katkı
sağlayacaktır.
Mevzuatta uygulama kaynaklı sıkıntılar: Yasal düzenlemelerin uygulamalarında
yaşanan farklılıklar ve/veya keyfi uygulamalar nedeniyle mağduriyetler oluşmaktadır. Tek
tip uygulama için kamu kurum ve kuruluş çalışanlarının bilgilendirilmesi, mağduriyetleri
giderici tedbirlerin alınması, eşit işe eşit ücret ilkesinin garanti altına alınması
gerekmektedir. Aynı zamanda, kayıt dışı çalışmayı önleyici tedbirler alınması ve kayıtlı
çalışan Suriyeli işçilerin sendikalara üye olması büyük önem taşımaktadır.
Mesleki eğitimlerin yaygınlaştırılması: Suriyelilerin eğitim seviyelerinin ve mesleki
becerilerinin düşük olduğu göz önünde bulundurularak Suriyelilere yönelik mesleki
eğitimler yaygınlaştırılmalı ve eğitimlermümkün olduğunca Arapça modüllerle ya da
çevirmen desteği ile verilmelidir.
Çocuk işçiliği ve eğitime erişimde sorunlar: Çocuk işçiliğinin engellenmesi ve çocukların
okula gönderilmeye teşvik edilmesi gerekmektedir. Suriyeli çocuklar için Suriyeli
öğretmenlerin eğitim verdiği okulların sayısı arttırılabilir. Bu sayede eğitim ve istihdam
sorunları azaltılabilir.
6
ILO TÜRKİYE OFİSİNİN YAKLAŞIMI
ILO Türkiye Ofisi, geçici koruma altındaki Suriyelilerin gelir kaynaklarına ve iş piyasasına kayıtlı
ve düzgün işlerle erişmelerine katkıda bulunmak için olarak çeşitli faaliyetler yürütmektedir.
ILO’nun Türkiye’deki Suriyelilere yönelik stratejisi beş bileşenden oluşmaktadır:
Ulusal politika geliştirme çabalarına katkı
İşgücü piyasasındaki sorunların aşılmasına yönelik kurumsal kapasitenin geliştirilmesi
Bilgi tabanının güçlendirilmesi
Suriyeli ve yerel halkın istihdam olanaklarının ve istihdam edilebilirliğin artırılması
Suriyeli ve yerel halkta farkındalık yaratılması
“Suriyeli ve yerel halkın istihdam olanaklarının ve istihdam edilebilirliğin artırılması” bileşeni
altında gerçekleştirilen çalıştay ile Suriyeli işverenler, girişimciler ve çalışanlar iş piyasasında
karşılaştıkları sorunları birinci elden dile getirmiş ve çözüm önerileri sunmuşlardır. ILO uygun
tartışma zeminini tüm sosyal taraflar ve kamu katılımıyla sağlama konusunda çalışmalarını
sürdürmektedir.
7
ÇALIŞTAY PROGRAMI
10:00-10:30
Kayıt
10:30-11:00
Açılış Konuşmaları
11:00-12:30
Panel: Suriyeli İşçi, İşveren ve Girişimcilerin İşgücü Piyasasında
Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Panelistler
Kadriye Esra Aygün - Suriye Dostluk Derneği Başkanı
Deniz Ersöz - ÇŞGB Çalışma Genel Müdür Yardımcısı
Fadi Karzoun - Suriyeli İş Adamları Temsilcisi
Selim Alriz - Suriyeli İşçi Temsilcisi
12:30-13:00
Soru-Cevap
13:00-14:00
Öğle Arası
14.00-15.30
Çalışma Grubu 1: Suriyeli İşveren ve Girişimcilerin İşgücü Piyasasında
Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Çalışma Grubu 2: Suriyeli İşçilerin İşgücü Piyasasında Karşılaştıkları
Sorunlar ve Çözüm Önerileri
15.30-15.45
Kahve Arası
15.45-16.30 Çalışma Grubu Raporlarının Sunulması
16.30-17.00
Genel Değerlendirme ve Kapanış
20:15-22:00
Akşam Yemeği
Dostları ilə paylaş: |