Bəxtiyar tuncay

arzanisiz (-men, -gə, -ni, -lər, -lərni) // arjanisiz sif. –nalayiq, ləyaqətsiz

arzanisizlik (-imizni, -lərin) ism. – ləyaqətsizlik, nalayiqlik: Bundan sonqra kim ki yesə ötməkni ya içsa ayaxnı Eyəmizninq arzanisizlik bilə, borçlu bolğay teninə da xanına Eyəmizninq (1 Коr. 11: 27). Buna görə də kim layiq olmayan tərzdə Rəbbin bu çörəyini yeyib yaxud Onun piyaləsindən içsə, Rəbbin bədəninə və qanına qarşı təqsirkardır.

arzansiz Bax: arzanisiz

Arzu x. ism. (< arizu frs.) Arzu. Albanlar arasında yayğın olan qadın adı. Bu adı Görkmli alban (Xaçın) xanı Əsən Cəlalın xanm Arzu xatun daşımışdır: Atabey, ... Xaçko ... oğlu... Arzu anasi (Vyana. 441. s. 82). Atabəy ...Xaçkonon oğlu, anası Arzu...

as ism. – samur. Xəz dərili heyvan: Ax as (Vyana. 441: 58v). Ağ samur.

As (-qa, -ta, -tan) x. ism. – As (Yassı). Rumniyanın şərqində, Buxluy çayı sahilində qədim türk şəhəri. XVl –XlX əsrlərdə Moldovanın paytaxtı olub. Əsas əhalisi xristan qaqauz türkləri və müsəlman tatarlar olub

as ~ (-ma, -mağa, -ıyıx, -ınqız, -tım, -tınq, -tı, -tıx, -tılar, -armen, -arlar, -ıy edilər, -ıyırmen, -ıyırlar, -qaylar, -mağaylar, -qanın, -acax, -ıp) fel. – asmaq

asant (-tır) sif. (< asan frs.) – asan, çətin olmayan:

asbarez ism. (orta fars) – cıdır meydanı, ippodrom

asber Bax: aspra

asbra Bax: aspra

Asduacacin x. ism. (yun.) – Tanrı anası. Həzrət Məryəmin alban mətnlərində işlənən epitetlərindən biri: Surp Asduacacinninq Kökkə alingani. Müqəddəs (Tanrı anasının) Məryəmin göylər tətəfindən qəbulu (albanlar inanırdılar ki, bu hadisə köhnə tarixlə avqustun 15-də, yeni tarixlə avqustun 28-də baş verib və həmin günü bayram edirdilər).

Asduacacin–Ana x. ism. – Tanrı anası-Ana. Həzrət Məryəmin alban mətnlərində rastlanan epitetlrindən biri. Bu ifadə Vyanadakı 788 saylı əlyazmada (39v) keçməkdədir.

Aser // Aseray x. ism. (< aşer yəh.) – Asir. Ad yəhudi dilində “xoşbəxt” anlamna gəlir. Bu adı Bibliya personajlarından biri – Həzrət Yaqubun (ə) səkkizinci oğlu daşımşdır.

Asingrideay (-ga) x. ism. (yun.) – Asinkrit. Bibliya personajlarından biri (Rom. 16: 14)

Asiya (-da) x. ism.(yun) – Asiya. Roma imperatorluğunun Kiçik Asiyadakı (Anadoludakı) əyalətlərindn biri. Bu əyalətə Misiya, Lidiya, Friqiya və Kariya ölkələri daxil idi.

asiyali (-larnınq) ism. – asiyalı. Roma imperatorluğunun əyalətlərindən ilan Asiyanın sakini (Bax: Asiya): Oğçoyn bersin sizgə yığövü asiyalilarnnq (1Коr. 6: 19). Asiyalıların kilsələri sizi salamlayır.

ası (-ğa, -da, -sı, -sın) ism. – qazanc, gəlir, artım, fayda. Bu kəlməyə 1788 (48r, 78v, 79r) saylı Vyana əlyazmalarında rast gəlinməkdədir: Asıdan ya davidən yamanlarnınq xutxarğay canların alarnınq (Məz. 71/72: 14). Onları qazancın, varlanmanın fəsadlarından qurtar.

asıx Bax: azıx

asıl (-ı) ism. (< əsil ər.) - əsil, kök, təməl, səbəb: Bunda kelgəninq izninq asılı nedir? Gəlişinizin əsil səbəbi nədir?

asıl ~ (-dım, -dı, -dılar, -ıptır, -ıptırlar, -ıp edi, -ır, -ıyır, -ıyırlar, -ğay, -sa, -salar, -sar, -ıp, -ğan, -ğandır, -ğan edi, -ğan boldu, -ğan boldı, -max) fel. – asılmaq: Temirdən terəklər da butaxlarından aşağa asılıptırlar baş-teban adamilər da xatınlar. Dirəklər dəmirdəndir, budaqlarından kişi və qadınlar baş-ayaq asılıblar. Ayaxlarından asılıptırlar. Ayaqlarından aslıbdırlar. Tərəcədən ip bilə asıldım murdan aşağa da xaçtım xolundan anınq (ll Коr. 11: 33). Səbət içində şəhər divarlarının pəncərələrinin birindən yerə sallandım və onun əlindən qaçdım. Ki nemə oğurlasa, furqa bilə ögütlənməx kerək da asılğan tenni asılmax kerəkməs keçə uzun furqa üsnə. Kimsə nə isə oğurlayarsa onu dar ağacı ilə cəzalandırmaq lazımdır və asılmış şəxsin bədəninin gecə uzunu dar ağacndan asılmz qalması gərəkməz.

asısız sif. – qazancsız, gəlirsiz, artımsız, faydasız. Bu kəlməyə yalnız 1788 (78v) saylı Vyana əlyazmalarında rast gəlinməkdədir.

Aşqazan x. ism. (< Aşkenaz yəh.) – Aşkenaz // Askenaz. Bibliya personajlarından biri. Yəhudi, xristian və müsəlman ənənəsinə görə, türklərin ulu babası hesab edilən Yafəsin (Bax: Apet) oğullarndan biri olmuşdur. “Alban tarixi”nin müəllifi Musa Kağankatlı onu əski türk soylarından sarmatların cəddi hesab etməkdədir: Aşqazan – sarımataylarnınq atası edi. Aşkenaz sarmatların cəddi idi.

aslam (-dır, -ğa, -ı, -ına) ism. (< azərb. sələm < ər.) – sələm. müamilə: Barça dünyanınq aslamı üçün ant içmənbiz. Biz dünyanın bütün sələmləri müqabilində də and içmrik. Aslam etsə, dovlətidir, ziyan etsə, dövlətsizdir. Sələm edərsə dövlətlənər, ziyan edərsə, dövlətlənmz.. Törə buyurıyır ki, aslam almağay. Qanun əmr edir ki, sələm almayın. Axçasın aslamğa berüçilər. Axçasını (pulunu) sələmə verənlər.

aslamlı sif. – sələmli: Xaysılari ki aslamlı alış-beriş kibik sağışlarlar Tenqrigə xulux etməxni (1Тim. 6: 5). Tanrıya ibadəti qazanc mənbəyi kimi zənn edənlər.

aslamsız sif. – sələmliz, faizsiz: Zera kləməs edi aslamsız da eksik etüçi birlikni Çünki o qazancsaız və güzəştsiz birliyi istəmirdi. Tek kensininq axçasın aslamsız almax kerək. Yalnız öz pullarını, özü də faizsiz alması gərəkir.

aslan (-dır, -nınq, -ğa, -nı, -dan, -ı, -lar, -larnınq, -larğa, -larnı) ism. – aslan, şir: Oğlum menim Juta, oxşaşsen aslan balasina... Oğlum mənim Yəhuda, sən aslan balasına bənzəyirsən (oxşayırsan).

Aslan x. ism. – Aslan bürcü. 12 zodiak bürcdən biri. Günəş bu bürcdə 23 iyulla 22 avqust arasında olur: Üsnə köknünq xoydular Tərəcü ortasına Aslannınq da Xıznınq. Göydə Tərəzi bürcü Aslan və Qız bürcləri arsında bərqərar oldu.

aslanğına ism. – aslan balası yerin aslanğınası – buqələmun

asli ism. – aslı, As (Yassı) şəhərinin sakini Bax: As

asor // asori ism. – aysor. Qədim aşşurluların (assurların) davamı olduğu, çağdaş Suriyaya adını verdiyi, Suriyanın ərəblərəqədərki əsas əhalisi olduğu hesab edilən samidilli xalqın etnik adı. Hazırda əsasən Gürcüstan, Rusiya və Ermənistanda yaşayırlar. Qafqaz xalqları, eynən haylara, xristian (monofizit, qriqoryan) tatlara, boşlara (Ermənistan qaraçılarına) və qafqazdilli udinlərə “erməni” dediyi kimi, onları da “erməni” adlandırır və bu xalqı ermənilərdən (haylardan) fərqləndirməkdə çətinlik çəkirlər. Bu xalq da adı çəkilən xalqlar kimi erməniləşmək üzrədir. Suriyada yaşayan aysorların da xristian hissəsi ermənləşməyə meyllidir və bu ölkədə də onları “erməni” adlandırırlar: Eprem də asor edi. Yefrem də (milliyyətcə) aysor idi.

Asoresdan // Asorestan // Asorilix // asori ulusu x. ism. (orta fars) – qədim Aşşur (Assuriya) dövlətinin alban mənbələrindəki adı: Eski Törə da xanlar vaxtına Senekərim atlı xan bar edi Ninove kermənninq da Asoresdannınq (Axikar haqqında rəvayətdən). Tövrat(ın qələmə alındığı) və xanlar(ın yaşadığı) dövründə Ninova (Ninəviyyə) şəhərinin və Aşşurun (Assuriyanın) Senekərim (Srnnexerib) adında bir hökmdarı var idi.

asori Bax: asori

asori ulusu Bax: Asoresdan

Asorilix Bax: Asoresdan

aspap Bax: əspap

Aspera Bax: Soperay

aspra // asbra ism. (yun.) – xırda Bizans pulu.

asral ~ fel. – tərbiyələnmək, tərbiyə edilmək, hidayət olunmaq: Zera sendən dayma boluşlanğan da yaxşını xılınğan da aruvlanğan, seninq toğuşunqda asralğan da yarıxlanğan, tiriliyim Krisdosta, Oğulunqda da Eyənqdə seninq. Çünki Sənin sayəndə mən həmişə köməklə təmin, mərhəmətlə hatə edilmiş və təmizlnmişəm, Sənin doğumunla tərbiyələnmiş və nurlanmışam, Məsihdə - Oğlunda və Rəbbində Sənin yaşayıram.

asrı zrf. – aşırı, aşırı dərəcədə, həddən artıq, həddən çox, çox-çox, olduqca: Asrı sıx. Aşırı dərəcədə sıx (olduqca sıx). Asrı tamaşalı toğurdu kensin anasinda Ari Can aşıra. Olduqca möcüzəli bir şəkildə özü-özünü doğdurdu anasının bətnində Müqəddəs Ruh vasitəsiylə.

asta Bax: xasta

astar ism. və sif. – astar, əsas, təməl

astır ~ fel. isb. forma – asdırmaq: Da ol xaç üsnə, xaysın hadirləp edi Mardoxeuşqa, biyik beg, kensinq astırdılar Və o xaçda ki, Mardoxay üçün hazırlamışdı və pek (çox) böyük idi, onun özünü asdırdılar.

Asur x. ism. (< Aşşur yəh.) – Aşşur (Asur). Tövrata görə, Samın oğullarından biri və aşşurların (aysorların) cəddi Bax: asor və Asoresdan

Asverus (-ta) // Asvərus (-qa, -ta) x. ism (< Axaşveroş yəh., Artakserks yun.) – Artakserks. Əhəməni sülaləsindən olan şahın adı. Digər fars-Əhəməni şahı Kserksin (e.ə. 464-424) oğlu idi.

aş (-nınq, -qa, -nı, -ta, -tan, -ınq, -ı, -ın, -ından, -ımız, -lar, -larnınq, -larğa, -larnı, -lardan, -ları, -ların, -larından) ism. – aş, yemək, ərzaq, nahar: Etmədilər bir aşlar da, barçası aştan da içməxtan başxa oruç etiy edilər Heç bir yemək hazırlamadılar, onların hamısı yeməksiz və içməksiz oruc saxlayırdılar. Ya men yarm aştan turarmen da menim xuçuma sizdən barırmen. Əks təqdirdə yeməkdən yarımçıq qalxar və sizi tərk edərək, öz hücrəmə gedərəm.

aş ~ (-ma, -tım, -tı, -tıx, -tılar, -ıpmen, -ıp edi, -maslar, -ıyırmen, -ıyır, -qaymen, -qay, -sa, -sarlar, -qan, -qanlar, -qanların, -maxında, -ıp, -qınça) fel. – aşmaq, yan keçmək, ötmək, ötüb keçmək, keçmək: Bayram, ya keçit, aşma, ya Ülükünü xıyınınınq Eyəmizninq... (Luk. 22: 1), Pasxa (Mayasız Çörək) bayramı və ya Rəbbimizin İstəklərindən yan keçmək... Aşıyır edim kermən yanında. Şəhərin yanından (ötüb) keçirdim.

aşa ~ (-nqız; -dım, -dınq, -dı, -dılar, -rmen, -r, -rlar, -rlar edi, -rlar edilər, -max, -qa, -maxın) fel. – aşırmaq, yemək: Aşanqz da körünqüz ki, tatlıdır Biy Yisus Krisdos! Yeyiniz və Rəbbimiz İsa Məsihin şirin (dadlı) olduğunu görünüz.

aşagerd (-nınq, -kə, -ni, -i, -inə, -in, -indən, -lər, -lərninq, -lərgə, -lərni, -lərdən, -lərim, lərimsiz, -lərinq, -lərinqə, -ləri, -ləribiz, -lərininq, -lərinə, -lərin, -lərindən) // aşagert (-lər) ism. (frs.) – şagird, öyrənci

aşagerdlix (-kə) ism. – şagirdlik, tələbəlik, öyrəncilik

aşağ Bax: aşax

aşağa (-dır, -ğa, -da. -sına, -sın) // aşaha zrf. – aşağı, aşağıda: Keldi Budax da Axbuğa da Musiy da boldular yük Ağop ucyun ki, xaçmağay da 1 lanğuxun aşağa aldılar yıxpaş küngə ança ki, turğay törəgə – bu veçtən yük boldular. Pedrvarnınq 17-sinə. Budaq, Ağbuğa və Musiy gəlib Yaqub üçün zamin durdular ki, qaçmayacaq, bazar ertəsinə qədər ondan bir zəncir aşağı saldılar (çıxardılar) və (vaxtı gələndə) məhkəmədə olacağına söz verdilər. Fevralın 17-si. Xaçan ki alğış etkəndə Mariam körər Zosimos ciknavor ki, bir kimsə havadan aşağa-aşağa turuptur, neçik ki yerdən bir axrı biyik. Məryəm dua edən zaman Zosima kiminsə havada çox aşağıdan, yerdən bir dirsək məsafədə süzdüyünü gördü.

aşağadagi // aşağardagi // aşağargi // aşahargi // aşaxdagi zrf. – aşağıdakı: Bir tek övü bar Tenqrininq barça tutuçininq, budur köktəgi dunyanınq da aşağadagi: köktə bardır anınq olturğuçu da yerdə yənə bardır altlıxı ayaxlarınınq anınq. Hər şeyi - yuxarı və aşağı dünyaları tutub saxlayan Tanrnın yalnız bir evi vardır: Göydə taxtı, yerdə isə ayaqaltısı vardır. Şağavatında Tenqrininq barça yaratkanları üsnə, alay aşağardagi, neçik yoğardagi da. Tanrının mərhəməti (səxavəti) bütün yaratdıqlarını – istər yüksə, istərsə də aşağı varlqlar olsun, - əhatə edir. Köktəgi Jerusalem da aşaxdagi. Göydəki və yerdəki Yerusəlimlər (Qüdslər).

aşağardagi Bax: aşağadagi

aşağargi // aşahargi Bax: aşağadagi

aşağartın Bax: aşaxartın

aşağlan ~ Bax: aşaxlan ~

aşağlat ~ Bax: aşaxlat ~

aşah Bax: aşax

aşaha см. aşağa

aşahargi см. aşağargi

aşax (-tır, -tırlar, -nı, -tan, -ı, -lar, -larnınq, -larnı, -larda) // asyah // aşağ (-ğa; -larğa) zrf. – aşağı, aşağı hissə, alçaq: Miskinlandim da aşax boldum asri (Məz. 37/38: 7). Mən kasıbladım və aşırı dərəcədə aşağı getdim. Xurban Tenqrigə can aşax, yürəkni aruv da cannı aşax Tenqri heç etməstir (Məz. 50/51: 19). Tanrıya alçaq könüllüklə (səmimiliklə) və təmiz ürəklə qurban edənin səyləri puç edilməz.Yaxşı fikir ya aşağ konqüllü. Xeyirxah fikirli və (alçaq könüllü) səmimi. Solağay ayaxınınq tizininq tibin it tişlagən, 3 yara xanlı, hem tizindən aşaxı kögərip şişkən (albanlara aid məhkəmə-ekspertiza sənədlərindən). Onun sol ayağının dizdən aşağı hissəsini it dişləyib, üç qanlı yara var, həm də dizdən aşağı hissəsi göyərib və şişib. Alğışlanqız, arilar da aşax yürəklilər, Biyni (Dan. 3: 87). Ey müqəddəslər və səmimi olanlar, Rəbbə həmd edin.

aşaxartın zrf. – aşağıdan

aşaxdagi Bax: aşağadagi

aşaxlamax fel. - aşağı düşmək, aşağı enmək, enmək, alçalmaq, düşmək, əzab çəkmək, tabe olmaq, tale ilə barşmaq: Anq da unutma axqanın gülaf rəngində ari xanınqnınq da aşaxlağanni tenqrilik başınqnınq. Xatırla və unutma axan qızılgül rəngindəki qanını və ilahi (müqəddəs) başının aşağı rnməsini. Körgin aşaxlağanımnı menim da xutxar meni, zera törənqni seninq men unutmadım (Məz. 118/119: 153). Çəkdiyim əzabı gör, məni qurtar, çünki qanununu unutmamışam.

aşaxlan ~ (-ma, -ıyım, -ğın, -sın, -ınqız, -dım, -dınq, -dı, -dılar, -madı, -ıp edinq, -ır, -man, -ır edim, -ıyırmen, -ıyırsen, -ıyır, -ıyırlar, -mayıyırmen, -mıyır, -mıyır edim, -ğaysen, -ğay, -ğay edix, -sanq, -sax, -ğan, -ğanğa, -ğanıma, -ğanımnı, -ğanlarnınq, -ğanlarnı, -mağan, -max, -maxqa, -ıp) // aşağlan ~ (-sın, -dım, -dılar, -ğay, -ğanıma) fel. – aşağılanmaq, alçalmaq, təhqir olunmaq, alçaldılmaq, tabe olmaq, tale ilə barşmaq: Aşaxlanmağan ya yenqilməgən. Alçalma və ya yenilmə (məğlub olma). Da yalğan xuluxunqnu seninq

klərlər da yarlılar keçip oltururlar titrəy-xorax tiyilip da aşaxlanıp. Və varlılarla tanınmış qonaqlar sənin saxta xidmətini diləyirlər, kasıblar isə qorxudan titrəyərək və tabe olaraq sakitcə otururlar.

aşaxlat ~ (-ma, -mağa, -ıyım, -qın, -ınqız, -tım, -tınq, -tı, -tıx, -tınqız, -tılar, -madınq, -ıpmen, -ırmen, -ırsen, -ır, -ırlar, -ır edi, -ıy edi, -ıyırmen, -ıyır, -ıyırlar, -qaymen, -qay, -sa, -qanın, -ıp) // aşağlat ~ (-ınqız, -tınq, -ırsen, -ır, -ır edim, -qay) fel. icb. for. – aşağılamaq, təhqir etmək, alçaltmaq, aşağı salmaq, endirmək, azaltmaq, müti etmək, tabe etmək, yatırmaq, azltmaq, çökdürmək: Biy taşxınlarnı olturğuzur da aşaxlatır (Məz. 28/29: 10). Rəbb daşan sular üstündəki taxtında oturub və (istədiyini) endirir. Aşaxlattim oruç bilə canımnı menim da boldular manqa bu yenqillikkə (Məz. 68/69: 11). Oruc tutub mütilik etməyimi belə, mənə rüsvayçılıq saydılar. Kim muşxullatır ululuxun tenqizninq da avazın tolğunlarınınq anınq aşaxlatır (Məz. 64//65: 8), Dənizlərin uğultusunu, dalğaların gurultusunu yatıran Sənsən. Aşaxlatırsen sen anqar künlərin yamanlıxnınq (Məz. 94/93: 13). Yaman günlərinin sayn azaldırsan. Da hali, Biy, aşaxlatırmen tizlərin yürəkimninq menim da xolarmen tatlı yarlıxamaxınqdan seninq. Və indi, ey Rəbb, ürəyimin dizlərini önündə çökdürüb sənin şirin (dadlı, ləzzətli) mərhəmətini diləyirəm. Aşaxlatmadınq yürakinqni seninq alnına Tenqrininq, kimdən ki bu barça neməni taptınq. Sən ürəyini yumşaltmadın qarşısında Tanrının, (o Tanrının ki) hər bir şeyini O verib (ondan aldın).

aşaxlıx (-tır, -nınq, -qa, -nı, -ta, -tan, -ıma, -ımnı, -ımda, -ınqnı, -ı, -ına, -ın, -ında, -ından,

-ımız, -ımıznı, -ımızda, -lar) ism. – 1. aşağılıq, alçaqlıq, rəzillik, mütilik, miskinlik, yazıqlıq, tabeçilik, yumşaqlıq, tale ilə barışma, qədərə boyun ətmə: Anqdı bizni Biy aşaxlıxıımızda bizim (Məz. 135/136: 23). O, miskin halımızda bizi yaddan çıxarmadı (yada saldı). Baxtınq aşaxlıxıma menim. Şahid oldun (baxdın) miskinliyimə mənim. Ki baxtı üsnə aşaxlıxı xaravaşınınq kendininq (Luk. 1: 48). Öz qaravaşının (qulunun) yazıq halını gördü. Egər ki örənkinq seninq sözüm menim bolmasa edi, ertərək dağın, həlbət, tas bolup edim aşaxlıxımda menim (Məz. 118/119: 92). Sənin qanunların dilimdə olmasaydı (qanunundan zövq almasaydım), əlbəttə ki, rəzilliyə düçar olub, həlak olardım. 2. düzənlik: Yaşırılmadı sövakim menim sendan ki, ettinq yapux da küçlü xuvatımnınq aşaxlıxında yerninq (Məz. 138/139: 15). Mən gizli bir yerdə yaranarkən, dünyanın düzənlik (dərin) yerində yaranarkən bədənim Səndən gizli qalmadı.

aşal ~ Bax: uşal ~ (-dılar)

aşargi zrf. - aşağıda, aşağıdakı: Kimdir – nemik Biy Tenqrimiz bizim, biyikliktə turğan da aşaxlanğanlarnı körər köktə da yerdə? (Məz. 112/ 113: 5, 6). Tanrımız Rəbbin misli varmı? Ucalardakı taxtında oturan, ^göydə də, yerdə də aşağıdakıları görən Odur.

aşçı ism. – aşçı. Aşbaz, yemək biişirən, kulinar

aşçıbaşı ism. – aşçıbaşı. Baş aşbaz, yemək biişirənlərin başçısı, baş kulinar

aşdarağ (-nı) // aştarağ (-nı) // aşdarh ism. (aram) – qala, qüllə, bürc: Üçünçi tar aşdarağ yasaldı Babilonda. Üçüncü dövrdə Babildə qüllə tikildi.Evet yasağanlar aşdarağnı, saldılar birlikni, utru bolup. Bununla belə, onlar (tanrıya) qarşı çıxaraq, qülləni birliklərinin pozulması bahasına tikdilər.

aşdarh Bax: aşdarağ

aşğarə Bax: əşğarə

aşğı: tiş aşğı Bax: safralıx

aşıx ism. (< azərb. < aşiq ər.) – aşiq (eşqə düşən, vurulan adam) , aşıq (saz-söz ustadı): Aşıx bolgay. Aşiq olmuş (vurulmuş, sevgiyə düçar olmuş); Aşıq (saz-söz ustadı) olmuş.

aşıx ~ (-ma, -ıyıx, -tılar, -mastır, -ıy edi. -ıyırsen, -ıyır, -qay, -qaylar, -ıp, -lanmax, -lanmağay) fel. – tələsmək: Xaysı işni kləsənq etma, aşıxma. Hansısa bir işini görmək istəsən, tələsmə. Arttılar xastalıxları alarnınq, bundan sonqra keç aşıxqaylar (Məz. 15/16: 4). Artdılar oxəstəlikləri onların, bundan sonra tələsmk gec idi. Kerəkməs edi ki, bu urendi üsnə aşıxlanmağay edilər. Bu xidmət sahəsində tələsmək lazım deyildir.

aşın ~ (-dıx, -ıptırlar, -ğan, -ğanım, -ğanımnı, -ğanımıznınq, -ğanımızğa, --ğanımıznı, -ğanımızdan, -ğanlar, -ğanlarımnınq, -ğanlarınqıznı, -ğanları, -ğanların, -ğanlarımız, -ğanlarımızğa, -ğanlarımıznı, -maxımnı, -maxlar) fel. – qanundan kənara çxmaq, qanunu pozmaq, cinayət işltmək, günah etmək, şər iş görmk, təqsirkar olmaq: Yazıxlandıx biz atalarımız bilə bizim, törəsizləndix da aşındıx (Məz. 105/106: 6). Ata-babamız kimi biz də günaha batmışıq, biz də şər iş görməklə təqsirkar olmuşuq. Men mendən bilirmen yolsuzluxumnu da aşınmaxımnı oğlanlıxımdan menim da cuvab berməxim yoxtur barçağa. Mən özüm öz uşaqlığımdan bəri (davam edən) qanunsuz hərəkətlərimi, qanun pozuntularımı bilirəm və mənim bunlara veriləcək cavabım yoxdur. Erirlər yazıxlar, xaçarlar şaytanlar, buzulurlar aşınmaxlar, çeşilirlər bağlovlar, ufalırlar bığovlar. Günahlar əriyəcək, şeytanlar qaçacaq, qanun pozuntuları aradan qalxacaq, düyünlər çözülcək, qandallar düşəcək.

aşınmaxlıx f. ism. – cinayətkarlıq: Olğan yazıx bilə da törəsiz aşınmaxlıx bilə, közdən salma meni. Məni – günahlar və qanunsuzlar girdabında öləni gözdən salma.

aşıra qoş. – ilə, (-la, -lə), vasitəsilə. Qoşulduğu sözlə ayrı yazılıb görülən işin hansı vasitə ilə görüldüyünü bildirir: Asrı tamaşalı toğurdu kensin anasinda Ari Can aşıra. Möcüzəli şəkildə özünü Müqəddəs Ruh vasitəsilə anasından doğdurdu. Andan aşıra xutxarılmaxımız boldu menqilik ölümdən. Onun vasitəsilə əbədi ölümdən qurtardıq. Xarğıyırmen ya buzıyırmen xılıç aşıra. Qarğıyıram və silirəm qılıncla.Keçkən işlərni hakiyətləgən yazov aşıra. Keçmiş əməllərini hekayə etdi yazı ilə (yazılı şəkildə).

aşır ~ fel. – aşırmaq, ötürmək, keçirmək: Tiyişlidir krisdanlara, yığı xosdovanel bolğaylar, yılnı aşırmağaylar. Xristianlar gərək tez-tez tövbə etsinlər, illərini ötürməsinlər (boşa verməsinlər).

aşkarə Bax: əşkarə

aşxana ~ (-da) ism. (< aş azərb. + xana frs.) – aşxana, yeməkxana, aş evi, yemək evi: Barça nemə ne ki satılır bazarda ya aşxanada, yenqiz, tanqlamanqız, sumena üçün (1Коr. 10: 25). Bazarda və aşxanada hər nə satılırsa, vicdan məsələsini qaldırmadan yeyin.

aşxarh // aşxarhi ism. (orta fars) – məmləkət, ölkə

aşxarhağan (-men, -nınq, -dan, -lar, -larğa, -larda, -lardan) // aşxarağan (-lar) sif. – dünyəvi, məişətlə bağlı: Aşxarhağan törələr. Dünyəvi qanunlar. Aşxarhağan törəsi. Dünyəvi qayda-qanun.

aşxarhi Bax: aşxarh

aşla ~ (-mağa, -ptır, -ğay, -ğan, -ğanımnı) fel. – aşılamaq, peyvənd: Aşlıyırmen. Aşı vururam. Bolur Tenqri ekinçi aşlamağa alarnı (Rom. 11: 23). Allah onları ikinci dəfə peyvənd etməyə qadirdir.

aşlan ~ (-dınq, -ğaymen, -ğaylar) fel. – calaq, peyvənd: Aşlağan terək. Calaq (peyvənd) edilmiş ağac. Da egər ki ol butaxlardan axşıları sınğaladılar da sen ki, kiyik zəytuni edinq, aşlandnq alarnınq yerinə da ülüşlü boldunq tibdən ya matiцadan da semizlikindən zəytinninq, maxtanmağin butaxlarınq bilə. A egər ki maxtanır esənq, dügül ki sen matiцanı üstümqə kötürüpsen, yoxsa matiцa seni. Xaytıp aytqaysen: “Butaxlar sınğaladı ki, men aşlanğaymen”... Da alar da, egər ol inamsızlıqta turmasalar, aşlanğaylar (Rom 11: 17-19, 23). Amma bəzi budaqlar qoparılıbsa və sən, ey yabanı zeytun ağacı, onların arasında peyvənd olunub zeytun ağacının barlı kökünə şərik olmusansa, o budaqların qabağında öyünmə; öyünsən, bil ki, sən kökü deyil, kök səni daşıyır. O zaman deyəcəksən: budaqlar qoparıldı ki, mən onların yerinə peyvənd olunum....Əgər imansızlıqda qalmasalar, onlar da peyvənd olunacaqlar, çünki Allah onları yenə də peyvənd etməyə qadirdir.

asylı (-nınq) Bax: aşlıx

aşlıx (-nınq, -qa, -nı, -tan, -larnı) ism. - dənli bitki, dən, buğda: Ki xoydu yergənqni seninq yemisyliktə, barəkəti bilə aşlıxnınq toldurdu seni. Çünki sənin üçün nizam yaratdı, buğda zəmilərini bərəktli etdi. Xaysından ki toldurmastır ovuçun kendininq çaluçi da ne xuçaxın oraxnı ya bürtüknü yığıştırır edi (Məz. 128/129: 7) O, biçinçinin ovcunu, dərz bağlayanın qucağını doldurmaz!

aşmax l ism. – keçid, yol ayrıcı:

aşmax ll Bax: almax

aş-suv ism. – yemək-içmək

aştarağ Bax: aşdarağ