62
1.1.2. Canlıların kimyəvi tərkibini şərh edir.
Qeyri üzvi və üzvi maddələr. Onların hüceyrədə
rolu
Su, mineral duzlar
zülallar, yağlar, karbohidratlar, nuklein
turşuları, vitaminlər.
1.1.3. Canlıların quruluşunun öyrənilməsinə dair
laboratoriya işlərində müasir avadanlıqlardan
istifadə qaydalarını izah edir.
Müasir mikroskoplar. İşıq və elektron
mikroskopları ilə işləmə qaydaları, preparatların
hazırlanma mexanizmi
Elektron lövhə
1.1.4. Mikrotəkamülü izah edir və ona dair
təqdimatlar hazırlayır.
Mikrotəkamül. Növlərin əmələ gəlməsi.
Coğrafi və ekoloji növəmələgəlmə.
Divergensiya (əlamətlərin ayrılması) ,
Coğrafi növəmələgəlmə
Ekoloji növəmələgəlmə
Təcridlər
Bioloji proseslər
2.1.1. Bioloji proseslərin mahiyyət və məzmunu
ilə bağlı təqdimatlar hazırlayır.
Proseslərin mahiyyətinin fərqləndirilməsi.
Assimilyasiya və dissimilyasiyanın
fərqləndirilməsi
Assimilyasiya və dissimilyasiya, anabalizm,
katobalizm, biosintez, parçalanma
2.1.2. Maddələr mübadiləsinin pozulma
səbəblərini faktlarla izah edir və təqdimatlar
hazırlayır.
Maddələr mübadiləsinin pozulma səbəbləri.
Maddələrin hüceyrəyə və orqanizmə daxil
olması
düzgün qidalanmama, spirtli içkilər, siqaret,
narkotik vasitələr, vitaminlərin çatışmamazlığı
2.1.3. Bioloji proseslərin mahiyyəti və
məzmununu, baş verən dəyişiklikləri riyazi
üsullarla əsaslandırır.
İnsan orqanizmində baş verən bioloji proseslərə
dair hesablamalar.
Maddələr mübadiləsi, həzm, tənəffüs, qan, qan
dövranı, ifrazat, çoxalmaya dair məsələlər,
dioqramlar, qrafiklər, təcrübələr
İnsan və onun sağlamlığı.
3.1.1. İnsanın formalaşmasında sosial amillərin
rolu və əhəmiyyətinə dair təqdimatlar hazırlayır.
Sosial amillərin mahiyyəti.
İnsanın formalaşmasında əməyin rolu.
İctimai sosial amillər: ictimai həyat tərzi, əmək,
nitq, təfəkkür, şüur
3.1.2. İnsanın ali sinir fəaliyyətinin mexanizmini
şərh edir və təqdimatlar hazırlayır.
Baş beyin qabığı, qabığın müxtəlif payları və
nahiyələri. Duyğu və hərəki nahiyələr.
Emosiya, yaddaş, yuxu, temperament, xarakter,
qabiliyyət, refleks
3.2.1. İrsi xəstəliklər,onların qarşısının alınması
yollarını faktlarla izah edir.
İrsi xəstəliklərin yaranması səbəbləri.
İrsi xəstəliklərə qarşı görülən tədbirlər.
Hemofiliya, talasemiya, daltonizm, şəkərli
diabet, şizofreniya , Daun sindromu,
anadangəlmə karlıq və korluq
3.2.2.Sağlam həyat tərzi və reproduktiv
sağlamlığın əhəmiyyətini şərh edir, referatlar
hazırlayır.
Reproduktiv sağlamlıq.
Sağlam həyat tərzinin mahiyyəti
Düzgün qidalanma, yuxu, idman, əmək şəraiti,
ailə və nigah
63
Canlılar və ətraf mühit
4.1.1. Ekoloji amillərin canlıların həyatında
rolunu şərh edir, təqdimatlar hazırlayır.
Abiotik, biotik və antropogen amillər. Onların
canlıların həyatında rolu. İnsan canlılara təsir
edən başlıca amildir. Təbiətdə mövsimilik,.
Bioloji ritmlər.
Produsent, konsument, redusent, optimal amil,
məhdudlaşdırıcı amil, infraqırmızı şüalar,
ultrabənövşəyi şüalar, rütubət, bioloji saat,
sutkalıq ritmlər.
4.2.1.Regional ekoloji problemlərlə bağlı
müşahidələrini ümumiləşdirib, təqdimatlar
hazırlayır.
Müxtəliv ekoloji problemlər.Ekoloji norma.
Ətraf mühitin çirklənmə səbəbləri
Su hövzələrinin, yaşıllıqların, heyvan və
bitkilərin qorunması. Torpağın çirklənməsinə
dair təqdimatlar
4.2.2. Azərbaycanda canlılar aləminin növ
müxtəlifliyinin qorunması ilə bağlı faktları
toplayıb təqdimatlar hazırlayır.
Azərbaycanda növ müxtəlifliyinin qorunması.
Növlərə aid faktların toplanması. Milli parklar.
Yasaqlıqlar. Qoruqlar. Bunların yerləşdiyi
ərazilər, bu ərazilərdə qorunan növlər
Qırmızı kitab, təbiət abidələri. Hirkan Milli
Parkı, Şirvan Milli Parkı, Göy-göl Milli Parkı,
Abşeron Milli Parkı, Ağgöl Milli Parkı, Altıağac
Milli Parkı, Şahdağ Milli Parkı, Qarayazı-
Ağstafa Dövlət Təbiət Yasaqlığı, Şəki Dövlət
Təbiət Yasaqlığı, Arpaçay Dövlət Təbiət
Yasaqlığı, Rvavud Dövlət Yasaqlığı, Zaqatala
Dövlət Təbliğat Yasaqlığı, Hirkan Dövlət
Təbliğat Yasaqlığı, İlusu Dövlət Təbliğat
Yasaqlığı, . Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu,
Bəsitçay Dövlət Təbiət Qoruğu, İlisu Dövlət
Təbiət Qoruğu, Qaragöl Dövlət Təbiət Qoruğu,
Qarayazı Dövlət Təbiət Qoruğu, Türyançay
Dövlət Təbiət Qoruğu, Zaqatala Dövlət Təbiət
Qoruğu, Şirvan Dövlət Təbiət Qoruğu, Eldar
Şamı Dövlət Təbiət Qoruğu, Palçıq vulkanları
qrupu DTQ, Korçay Dövlət Təbiət Qoruğu
STANDART
MƏZMUN
AÇAR SÖZLƏR
X sinif
Canlıların quruluşu və müxtəlifliyi
1.1.1. Canlıları öyrənən elm sahələrinin
Rüşeymlərin öyrənilməsi
Biogenetik qanun, homoloji, anoloji orqanlar,
64
(embriologiya, paleontologiya,genetika )
xüsusiyyətlərinə dair məlumatlar toplayır,
təqdimatlar hazırlayır.
Qazıntı halında çıxan qalıqların öyrənilməsi.
Müasir orqanizmlərin quruluşlarının müqayisəsi.
konvergensiya, mikrotəkamül, divergensiya,
coğrafi növəmələgəlmə, ekoloji növəmələgəlmə
1.1.2. Canlıların kimyəvi tərkibində baş verən
dəyişiklikləri izah edir, təqdimatlar hazırlayır.
Müxtəlif təsirlərdən canlılarda baş verən
dəyişikliklərin səbəbləri.
Mutasiyaların meydana çıxması
Xromosom, gen, mutasiyalar
1.1.3. Müasir avadanlıqlardan istifadə etməklə
canlıların kimyəvi tərkibində baş verən
dəyişiklikləri müşahidə edir, təqdimatlar
hazırlayır.
İKT vasitələrindən istifadə etməklə canlıların
kimyəvi tərkibindəki dəyişikliklərin müşahidəsi
Mikroskoplar, videomateriallar
1.1.4. Makrotəkamül haqqında məlumat toplayır
və təqdimat hazırlayır.
Makrotəkamül. Makrotəkamülün sübutları və
dəlilləri.
Müller və Hekkelin “Biogenetik qanun ”u.
Embrionların müqayisəsi. Müxtəlif
orqanizmlərin quruluş planları. Divergensiya,
homoloji orqanlar, paralellizm, analoji orqanlar,
paleontoloji dəlillər,
Bioloji proseslər
2.1.1. Bioloji proseslərin mexanizmini şərh edir,
məruzə və təqdimatlar hazırlayır.
Avtotrof və heterotrof orqanizmlərdə maddələr
mübadiləsinin mexanizmləri.
Maddələr mübadiləsinin mərhələlərinin
müqayisəsi.
Avtotrof və heterotrof qidalanma
Fotosintez, heterotrof, xemosintez., zülal sintezi,
DNT-nin ikiləşməsi, ATF-in sintezi, qazlar
mübadiləsi, qlikoliz, oksigenli parçalanma.
Fotosintezin işıq və qaranlıq mərhələləri
2.1.2. Maddələr mübadiləsində baş verən
dəyişikliklərin mexanizmini şərh edir,
təqdimatlar hazırlayır.
Maddələr mübadiləsində fermentlərin rolu
Daxili sekresiya vəzilərinin hazırladığı
hormonlar.
Hormonların orqanizmdə rolu
Şəkərli diabet, bazedov,
miksodema,nəhəngboyluluq, cırtdan boyluluq,
kretinizm, beri-beri
2.1.3. Bioloji proseslərdə baş verən
dəyişikliklərin mexanizmini müxtəlif üsullarla
əsaslandırır.
Ətraf mühitdə oksigenin azalması, Təbiətdə
mövsimilik.Sutkalıq ritmlər. Bioloji saat
Ozon qatı, qlobal istiləşmə, ultrabənövşəyi
şüalar, genetik qida məhsulları
İnsan və onun sağlamlığı.
Dostları ilə paylaş: |