Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
124 qrupdan olan göstəricilər məhsulun keyfiyyətinin yax- şılaşdırılmasından əldə edilən iqtisadi effektin kompleks hesablanması zamanı daha dolğun uçota alınır. Müxtəlif növ məhsulların keyfiyyətinin qiymətləndi- rilməsi üçün istifadə edilən göstəricilərin çeşidi birmənalı deyildi. Belə ki, təmir olunan məmulatların keyfiyyət səviyyəsini təyin etmək üçün təcrübədə bütün göstəricilər qruplarından istifadə edilir. Bununla belə, faydalı qazıntı- ların, meşə materiallarının və yanacağın xassələr toplusu- nu qiymətləndirdikdə onların mötəbərliyini və unifikasiya edilmələrini öyrənmək elə də vacib deyildir. Bununla əla- qədar müxtəlif növ məhsulların keyfiyyətini təyin etmək üçün göstəricilər ciddi təyin reqlamentasiya edilir. Bütün bu məsələlər məhsulların keyfiyyət göstəriciləri sistemi standartlarında və sahə normativ-texniki sənədlərində rəs- mi əksini tapmışdır. 3.3. Məhsulun keyfiyyət səviyyəsi və rəqabət qabiliyyətliyinin qiymətləndirilməsi metodları Məhsulun keyfiyyətinin idarə edilməsi elmi cəhətdən əsaslandırılmış normativ bazanın olmasını nəzərdə tutur. Onun işlənib hazrlanması üçün vahid metodik yanaşma əsasında qurulan fəth edilmiş keyfiyyətin səviyyəsi haq- qında obyektiv informasiyadan istifadə edilir. Keyfiyyətin səviyyəsi-müvafiq göstəricilərin baza ifadələri-mənaları ilə qiymətləndirilən məhsulun keyfıyyət göstəricilərinin müqayisəsinə əsaslanan keyfiyyətin nisbi 125 xarakteristikasıdır. Belə müqayisə məhsulun texniki səviy- yəsini təyin etməyə imkan verir. «Keyfiyyət səviyyəsi» və «texniki səviyyə» anlayışları arasında ümumi cəhət və fərqlər olduğu kimi, dialektik əlaqə də mövcuddur. Bir qayda olaraq, texniki səviyyə əsasında məhsulun keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi iqtisadi göstəricilərin yoxluğu (olmamağı) şəraitində həyata keçirilir. Keyfiyyətin səviyyəsinin təyin edilməsi üzrə işlərin təşkilində müqayisə üçün etalonun seçilməsinin vacib əhə- miyyəti vardır. Bu məqsəd üçün köhnə və texnikı cəhətcə mütərəqqi olmayan nümunələrdən istifadə edilməsi ölkədə və xaricdə buraxılan ən yaxşı məmulatlara nisbətən məh- sulun keyfıyyətinin faktiki səviyyəsinin qeyri-dəqiqliyinə, eləcədə süni artırılmasına gətirə bilər. Müqayisə üçün qiy- mətləndirmə vaxtı ən yüksək tələblərə cavab verən etalon və onların göstəriciləri qismində konkret milli və ya xari- ci məmulatlar ola bilər. Bununla yanaşı, etalon kimi həm- çinin məhsulun istismarında və ya istehlakında keyfiyyət göstəricilərinin optimal ifadəsini reqlamentləşdirən dövlət və sahə standartları, eləcədə digər normativ texniki sənəd- lər ola bilər. Zəruri hallarda müqayisə üçün etalon qismin- də istehsala planlaşdırılan məhsulun perspektiv məhsul nümunəsinin texniki sənədlərindən istifadə edilməsi alıcı tələbinin ödənilməsinə yönəldilmiş effektli marketinq təd- biri kimi qiymətləndirilir. Baza nümunələrinin göstəriciləri məhsulun texniki səviyyəsi və keyfıyyəti kartına köçürülür. Məhsulun keyfıyyət səviyyəsi differensial, kompleks və ya qarışıq metodlarla təyin edilə bilər. Differensial me- 126 tod qiymətləndirilən məmulatın və onun baza nümunə- sinin ayrı - ayrı keyfıyyət parametri göstəricilərinin ardıcıl olaraq real müqayisə olunmasına əsaslanır. Bunun hesa- bına bütövlükdə hansı göstərici üzrə etalonun səviyyəsinə nail olunması və baza məhsulunun parametrlərindən hansı göstəricilər əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənməsi təyin edilir. Məhsulun keyfiyyətinin nisbi göstəriciləri differen- sial metodun köməyi ilə aşağıdakı düstur üzrə hesablanır. Pib Pi Gi və и иб P P G (i=1,2……..) , burada G i - məhsul keyfiyyətinin nisbi göstəricisi; P I - qiymətləndirilən məhsulun keyfıyyətinin i- göstəricisinin ifadəsidir; P İb - : i saylı baza göstəricisinin ifadəsidir; i - məhsulun keyfiyyət göstəricilərinin sayı. Birinci düstur elə göstəricilərin qiymətləndirilməsi üçün tətbiq edilir ki, onların artması məhsulun keyfiy- yətinin, istehsal gücünün, əmək məhsuldarlığının, istehsal resurslarının uzunmüddətliliyinin və s. yaxşılaşmasını sü- but edir. İkinci düsturdan isə elə göstəricilərin müqayisə- sində istifadə edilir ki, onların azalması material tutumlu- luğu, yanacağın sərfi, göstəricilərin nöqsanlarının aradan qaldırılması və məhsulun keyfıyyətinin artmasnı təmin edir. Differensial qiymətləndirmə təhlil edilən xassələrin arasında xətti asılılığı əks edir. Bu asılılıq hər bir qiymət- ləndirilən vahid parametrik göstəricisində olan istənilən 127 dəyişikliklər, müvafiq olaraq, keyfiyyətin nisbi göstə- ricisinin proporsional dəyişməsində öz real əksini tapır. Ona görə də differensial metodun köməyi ilə məhsulun keyfiyyətinin ümumi səviyyəsini müəyyən bir rəqəmlə ifa- də etmək olmaz. Bir qayda olaraq, bu metoddan məhsulun əsas istehlak xüsusiyyətlərini xarakterizə edən qaldırıcı kranların yük götürmə qabiliyyəti, mühərrikin gücü və s. aparıcı keyfiyyət göstəricilərinin səviyyəsinin ilkin qiy- mətləndirilməsi üçün istifadə olunur. Bir rəqəmlə ifadə olunan məhsulun keyfıyyət səviy- yəsinin ümumi qiymətləndirilməsi kompleks metodun kö- məyi ilə əldə olunur. Sonuncular keyfiyyətin vahid para- metrik göstəricilərinin funksiyalarını özündə birləşdirir və məhsulun xassələrinin qarşlqlı əlaqəsini nəzərə almağa imkan verir. Ümumiləşdirilmiş göstəricilərə daxildir: - məmulatların əsas təyinatını əks edən əsas gös- təricilər; - keyfiyyətin inteqral göstəriciləri; - orta çəki göstəriciləri. Kompleks metod məhsulun sadə və mürəkkəb xas- sələrinin ardıcıl təhlilinə və onlardan hər birinin ümumi keyfiyyətə təsirinin samballığının qiymətləndirilməsinə əsaslanır. Bunun üçün sadə xassələrin göstəriciləri ilə onların qiymətləndirilməsi arasındakı asılılıq növü (forması) təyin edilir, həmçinin keyfiyyəti formalaşdıran ayrı-ayrı xassələrin əhəmiyyətliliyinin hesablanması üsulu müəyyən edilir. Sonra isə bütün təhlil edilən xassələrin kəmiyyət qiymətləndirmələrinin vahid bir yerə cəmlən- Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|