Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti

 
89 
İnsanlardan fərqli olaraq, şirkətlər  vahid  psixologi-
yaya malik  deyillər və buna görədə, onlar öz imicləri haq-
qında təsəvvürə avtomatik  təsir  edə bilmirlər. 
Beləliklə,  real  vəziyyətin  SWOT  təhlili    prosesində  
kənardan  şirkəti və onun fəaliyyətini cəmiyyət üzvləri və  
bazar  subyektləri  tərəfinlən necə qəbul  edildiyinin  audi-
tini nəzərdən keçirmək  yerinə düşərdi. Bunun nəticəсində 
şirkətin  cari  kommunikasiyalarının  proqramlarının  ef-
fektliyi də qiymətləndirilmiş olаrdı. 
Cəmi  marketinq kommunikasiyalarının bu və ya di-
gər fəaliyyətin məqsədəyönümlü olub - olmaması  əsasın-
da qruplaşdırılması иlə yanaşı, bu kommunikasiyaları aşa-
ğıdakı əlamətlər üzrə də  təsnifləşdirmək gərəkdir: 
-
 
kommunikasiyanın yarandığı yer (məkan); 
-
 
 təşkil prosesinin  tipi (növü); 
-
 
fəaliyyət (təsir) müddəti; 
-
 
fəaliyyətin istiqamətlənməsi; 
-
 
yaranma mexanizmi və s. 
     Marketinq  kommunikasiyalarının  göstərilmiş  beş 
əlaməti üzrə təsnifatı cədvəl 7-də təqdim edilmişdir. 
     Marketinqin  kommunikasiyaları  iriləşdirilmiş  for-
mada marketinq  kompleksində əmələ gəlmə yerlərinə gö-
rə bir sıra qruplara ayrılır. 
     Marketinqin  kommunikasiyaları  kompleksi  səhv 
olaraq  yalnız  irəlilədilmə  ilə  əlaqədar  olan    elementlərə 
bölünür: 
- reklama (advertisinq); 
- birbaşa marketinqə (direct marketinq); 
- satışların irəlilədilməsinə (sales promotion); 

---

 
90 
- ictimiyyətlə əlaqələrə (public relations). 
 
                                                                              Cədvəl 7. 
Marketinq kommunikasiyalarının təsnifatı.

 
 
Əlamət 
Marketinq kommunikasiyalarının növləri 
Yarandığı 
yer (mar-
ketinq 
komplek-
sinin 
elementi) 
Qiymət                         
Əmtəə                                  
(Product)                      
(Price)                  
İrəlilədilməyə                  
Bölgü kanallarına əsas olan                               
(Promotion) 
Prosesin  
təşkili tipi 
Birbaşa 
Vasitəçilərinin iştirak (köməyi) ilə 
Fəaliyyət 
müddəti 
Qısamüddətli 
Ortamüddətli 
Uzunmüddətli 
Fəaliyyətin 
istiqamətlə
nməsi 
Son 
isteh-
lakçı-
ya   
Vasitəçi- 
lərə (distri-
byütorlara, 
pərakəndə 
satıcılara ) 
Tərəf 
müqa-
vilələrə  
(partny
orlara)    
Rəqib
lərə 
Firma 
daxili 
Dövlət 
Orqan-
larına,  
ictimai 
fikrə 
Yaranma 
mexanizmi 
Məqsədəyönümlü 
Qeyriməqsədyönümlü 
      
Əvvəldə  qeyd  edildiyi  kimi,  həqiqətdə  marketinqin 
kommunikasiyaları göstərilən dörd hissədən - elementdən 
xeyli kənara çıxır. Belə ki, marketinqin kommunikasiyala-
rını  aşağıda  təqdim  edilən  beş  P-nin  hər  birində  axtarıb 
tapmaq olar: 
1).  Əmtəədə  (рroduct).  Əmtəənin  özü  və  qabı 
                                                           

  Моисеева  Н.К.,  Рюмин  М.Ю.,  Сушаенко  М.В.,  Будник  А.В.  Брендинг  в 
управлении  маркетинговой  активностью  /  Под  ред.  Проф.  Н.К.  Моисеевой.  -
М.: Омега-Л, 2003, с.63;64. 
 

---

 
91 
üzərində  gedən  adlar,  nişanlar  və  s.  marketinqin kommu-
nikasiyalarının əsas hissəsidir. 
2).  Qiymətdə  (prıce).  Qablaşdırma  vasitələri  kimi 
qiymətdə  marketinqin  kommunikasıyası  rolunu  oynaya 
bilər.  Belə  ki,  yüksək  qiymət  alıcının  düşüncəsində  əm-
təənin əsasən keyfiyyətli və cəlbedicili olmasından  xəbər 
verir. 
3).  İrəlilədilmədə.  Belə  ki,  irəlilədilməyə  (рromo-
tion)  təsir  edən  elementlərin  (reklam,  birbaşa  marketinq, 
satışın    həvəsləndirilməsi  və  PR)  hər  biri  çoxlu  sayda 
müstəqil prosesləri özlərində birləşdirir və həmin proseslər 
də  marketinqin  kommunikasıyalarının  siyahısını  geniş-
ləndirir. 
4).  Yer  bölüşdürmə  kanallarında  (рlace).  Belə  ki, 
marketinq  kommunikasiyalarının  daha  çox  nəzərə  çarpan 
hissəsi  satış  yerlərinin  bəzədilməsi,  müəyyən  mütərəqqi 
avadanlıqlarla,  işıq  sistemləri  ilə  təmin  edilməsi  və  əm-
təələrin  nümayişinin  lazımınca  təşkilidir.  Bu  qeyri-şəxsi 
kommunikasiyaların əhəmiyyəti durmadan artmaqdadır. 
5)  İnsanlarda  (рiople).  Təcrübədə  şirkətlərin  işçi-
ləri, dilerlər, mağazalardakı satıcılar, hətta alıcıların  özləri 
istər-istəməz  marketinqin kommunikasiyaları sistemlərinə 
cəlb olunurlar. Yəqin ki, şəxsi satışlarda marketinqin kom-
munikasiyasında satıcıların rolu olduqca vacibdir. 
  Kommunikasiya prosesinin  təşkili növünə görə on-
ların  birbaşa  və  dolayı  (vasitəcilərdən  istifadə  edərək) 
kommunikasiyalara bölmək olar: 
1). Birbaşa kommunikasiyalar dedikdə iki və ya da-
ha  çox    adamın  tanışlıq,  müzakirə,  məhsul  və  ya  fikrin 

---

 
92 
(ideyanın)  irəlilədilməsi  ilə  əlaqədar  ünsiyyəti  başa  dü-
şülür. 
2). Dolayı kommunikasiyalar kommunikatıv vasitə-
çilərin iştirakı ilə marketinqin kommunikasiyaları  özündə 
birləşdirir. 
Vasitəçilərin iştirakı ilə həyata keçirilən kommunika-
siyaların bir sıra nöqsan cəhətləri və xüsusiyyətləri vardır: 
-  konkret  alıcıların  istək  və  tələblərini  tam  nəzərə  al-
maq  olmur,  çünki  reklam  materialları  əvvəlcədən  orta 
alıcılara köklənir; 
-  əmtəə  haqqında  informasiyaların  qəbul  edilməsində 
informasiyanı  ötürənlərin  reputasiyası  -  nüfuzu    üstünlük 
təşkil  edir; 
-  əsas  informasiyaları  alıcılar  əmtəəni  və  ya  xidməti 
əldə etməzdən əvvəl axtarıb tapır. 
Bütün qeyd edilmələrə baxmayaraq, vasitəçilərin iş-
tirakı ilə  kommunikasiyalar şəxsi satışlarla  yanaşı effektli 
marketinq alətləri sırasına daxil edilir. 
Vasitəçilərdən  istifadə  edərək  kommunikasiyaların 
məqsədi  heçdə  nəyisə  satmaq  yox,  insanın    operativ 
şüurunda yer tutmaqdır ki, o, real həyatda məhsul aldıqda  
əldə  etdiyi  kommunikasiyaya  və  reklam    edilən  əmtəəyə 
layıqlı alternativ kimi baxsın və son nəticədə məhz bu al-
ternativ varianta üstünlük versin. 
 Marketinqin  kommunikasiyalarının  təsir  müddətini 
nəzərə alaraq, onları belə bölmək olar: 
- qısamüddətli; 
- ortamüddətli; 
- uzunmüddətli. 

---