Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi azərbaycan döVLƏt iqtisad universiteti fakultə : «Əmtəəşünaslıq»
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Albuminlər, qlobulinlər, mutsinlər və mukoidlər
- Piy və piyəbənzər maddələr
- Mineral maddələr
- V. GÖN XAMMALININ SORTLAŞDIRILMASI VƏ KEYFIYYƏTININ QIYMƏTLƏNDIRILMƏSI
27 elementlərinə ayrılır, müxtəlif əlaqə və forma dəyişkənliyinə məruz qalmaqla nəticədə yeni əlaqə formaları yaranır. Kollogen maddəsinə turşu və qələvilərin təsiri amin və karboksil qrupların əlaqə formalarının yaranmasına səbəb olur. Şəraitdən və təsiretmə müddətindən asılı olaraq proses zamanı amin turşularının yaranmasına səbəb olur ki, bu da davamlı əlaqə və zəncirlərin parçalanmasına şərait yaradır. Neytral duzlar kollogenə yumşaltma təsiri göstərir, bu əsasən molekulalararası əlaqəyə təsir edir. Suda qızdırılma zamanı kollogen maddəsi tədricən bişmiş vəziyyətə düşür. Bu onunla izah edilir ki, kollogen deformasiyaya məruz qalaraq qatlanır. Həmin proses ərəfəsindəki temperatura bişmə temperaturası adlanır. Tər dəridə kollogen üçün bişirilmə temperaturası 55- 65sayılır. Deməli, bişirilmə zamanı kollogen liflərinin uzunluğu qısalmağa başlayır, qalınlığı artır, davamlılığı azalır. Uzun müddət qaynar suyun təsirindən kollogen maddəsi yapışqan halına düşür. Fermentlərin, tripsinlərin, pepsinlərin və orizonların kollogenə təsiri eyni deyil. Belə ki, tripsinlərin fermenti kollogenin təbiətinə təsir etmir. Əhəng maddəsi ilə kollogenin emalı zamanı tripsinlər peptid əlaqəsinə təsir göstərə bilir.
turşu və qələvilərin təsirinə dözümlüdür, suda qızdırılarkən yapışqan halına düşmür. Tripsinlərin fermenti elastin maddəsinə dağıdıcı təsir göstərir, pepsinlər isə təsir etmir. Retikulin adından göründüyü kimi retikulin liflərinin tərkibinə daxil olub, fiziki-kimyəvi xassələrinə görə kollogenlə keratin maddələri arasında keçid əlaqəsi yaradır. Retikulin qaynar suya davamlılığı ilə, turşu, qələvi və tripsinlərin fermentli məhlullarına çox dözümlülüyü ilə xarakterizə olunur. Natrium kükürd turşusu retikulində əsaslı dəyişikliyə səbəb olur.
epidermisin buynuz qatında mövcuddur. Yeyici qələvinin və natrium kükürd məhlulunun təsirindən keratin parçalanmaya məruz qalır ki, bundan da gön istehsalı zamanı dəridən epidermis qatının ləğv edilməsində geniş istifadə olunur. 28
çantalarında, liflər arasında, qan damarlarında, sinir telləri arasında olmaqla zəif qələvi məhlulunda asanlıqla həll olur ki, bundan istifadə edərək gön emalı texnologiyası zamanı hazırlıq əməliyyatları aparılarkən dəridən adları çəkilən maddələrin yox edilməsində istifadə olunur. Piy və piyəbənzər maddələr dəri xammalının bütün 3 təbəqəsində, yəni epidermis, derma və nəhd qatlarında müxtəlif miqdarda mövcuddur. Piy və piyəbənzər maddələrin miqdarı heyvanların növündən asılı olaraq dərilərinin tərkibində müxtəlif miqdarda olur. Ən çox donuz və qoyun dərilərində piy və piyəbənzər maddələr mövcuddur. Bu maddələr gön emalı texnologiyasında ilkin mərhələdə, yəni hazırlıq əməliyyatlarının son prosesi sayılan yağsızlaşdırma əməliyyatı zamanı xüsusi kimyəvi maddələrin tətbiqi ilə dəridən yox edilir.
ümumi miqdarı 2-2,5%-dən çox olmur, çünki qlobulyar maddələr gön emalı zamanı dəridən yox edilən mineral maddələrin miqdarı azalır. Dəridə mineral maddələr qan damarlarında və limfa vəzlərində toplaşır ki, bu da duz birləşmələrindən ibarətdir.
29
QIYMƏTLƏNDIRILMƏSI
Gön xammalının tədarük edilməsi və gön sənayesinə təhvil verilməsi zamanı müvafiq standartlara uyğun olaraq mütləq sortlaşdırılmalıdır. Gön xammalının tədarükü QOST 1134-51-ə əsasən təhvil verilməsi isə QOST 382-41-ə əsasən həyata keçirilir. QOST 1134-51-də gön xammalı bölməsi vardır ki, burada xammalın xarici görünüşünə və keyfiyyətinə qoyulan tələblər, qəbul qaydaları və xammalın ilkin dəri növünün çəkisinə olan nisbəti, habelə bütün növ dərinin ümumi sahəsi haqqında olan məlumatlar verilir. QOST 1134-51-ə uyğun olaraq dərinin növündən və çəkisindən asılı olaraq onların sortlaşdırılması qaydası müəyyən edilmişdir. Bu baxımdan, bütün gön xammalını 4 qrupa ayırırlar: qrupa çəkisindən asılı olmayaraq südəmər buzov dəriləri, çəkisi 5 kq-a qədər olan dayça dəriləri, bütün növ qoyun və keçi dəriləri, çəkisi 4 kq-a qədər olan donuz və donuz balası dəriləri aiddir; qrupa dana, dəvə balası, eşşək və qatır dəriləri, iri donuz dəriləri, çəkisi 4- 7 kq-a qədər olan qaban dəriləri daxildir; qruppa çəkisi 10-17 kq olan qaramal dəriləri, at, dəvə, eşşək və qatır dəriləri, camış dəriləri aiddir; V qrupa çəkisi 17 kq-dan çox olan qaramal, at, dəvə, los, camış, Tibet öküzü dəriləri aiddir. Bir qayda olaraq, dərilərin çəkisi yenicə soyulmuş vəziyyətdə olan çəki kimi nəzərə alınır. Keyfiyyətindən asılı olaraq bütün gön xammalının , , və V sorta ayrılırlar. Gön xammalının sortu onlarda baş verən nöqsanlara əsasən müəyyən edilir. Gön xammalının yararlı sahəsi onun nöqsansız olan sahəsi ilə müəyyən edilir. Dərilərin nöqsanları müəyyən ədədlə qiymətləndirilir. V sortun tələblərinə cavab verməyən dərilər (loskun) dəri kəsiyi adlandırılır. QOST 1134-51-də qurudulmuş, duzlanmış, daha çox duzlanmış dərilərə güzəştlər verilməsi, habelə onların qablaşdırılması, markalanması və saxlanması qaydalarına aid məlumatlar da verilir. Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|