Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi azərbaycan döVLƏt iqtisad universiteti fakultə : «Əmtəəşünaslıq»
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dərialtı hüceyrə
- Piy və tər vəziləri
- Qan damarları və sinir telləri
- Tük əzələsi
- III. DƏRILƏRIN KONSERVLƏŞDIRILMƏSI VƏ ONUN XAMMALIN XASSƏLƏRINƏ TƏSIRI
15 3. Struktur elementlərin nazikliyi, gön istehsalında lif dəstələrinin kiçik ölçülü elementlərə ayrılması nəticəsində yaranır. Yağ qatı – dermanın retikulyar qatı ilə əzələ qatı arasında yerləşir. Bu qat dermanın retikulyar qatının altında toplanan yağ hüceyrələrindən ibarətdir və ona görə də bu qatın toxuması yumşaq və boş olur. Bu qatda yay-payız aylarında çoxlu miqdarda yağ ehtiyatı toplanır ki, heyvanlar bundan qış aylarında qidalanırlar. Ona görə də bu qatın qalınlığı mövsümdən asılı olaraq dəyişir. Məsələn, payızda bu qat yay aylarındakı bol yemdən sonra qalın olur, yazda isə qış mövsümündə yemin çatışmamazlığından nazikləşir və ya tam sorulur.
toxumasından təşkil olunmuşdur. Bu qat, yağ qatı və dərialtı hüceyrələrlə zəif birləşir, dərinin möhkəmliyi üçün bir əhəmiyyət kəsb etmir və dəri xammalının aşılanmaya hazırlıq prosesində təmizlənir. Dərialtı hüceyrə – aralarında qan damarları yerləşən, yumşaq bağlayıcı toxumaların pərdəciyindən ibarətdir. Bu qatın aşağı hissədə yerləşən əzələ və dermanın qatları ilə zəif əlaqədə olması cəmdəkdən dərinin çıxarılmasını asanlaşdırır. Dərinin çıxarılması zamanı yağ toxumalarını tamamilə təmizləmək lazımdır (onları cəmdəkdə saxlamaq lazımdır), çünki quyruq kökünün dibində və başqa yerlərdə qalan yağ yığımları uzunmüddətli saxlanma zamanı oksidləşir və dərinin xarab olmasına şərait yaradır.
yerləşərək, ayrı-ayrı xırda çantalara bənzəməklə çıxış yolları ilə tük çantasının kanalcıqları ilə birləşir. Piy vəzilərindən ayrılan maddə epidnomis və tükün səthlərinə yaxılır. Tər vəzi boru şəkilli olur, yuxarı hissəsi çıxış xətti kimi gönün səthində tərin ayrılması üçün açıq olur. Aşağı hissəsi isə dolaşıq borucuq şəkilli olaraq dermanın termostativ qatında yerləşməklə tər ayırır. Tər vəziləri orqanizmin termotənzimlənməsində tərin epidermis səthinə çıxarılaraq buxarlanmasında iştirak edir. 16 Tər vəzilərinin inkişafı müxtəlif heyvanlarda eyni cür deyil. Məsələn, qoyunlarda tər vəziləri bütün dəri səthində çoxlu miqdarda olur. Tər, piy vəzilərinin ayırdığı maddə ilə birləşərək özlülü tərkibli yağlı tər əmələ gətirir. Xəzlik heyvanların çoxunda (yırtıcı, gəmirici) tər vəziləri dərinin ancaq bəzi sahələrində yerləşir. Qan damarları və sinir telləri. Dərinin derma qatından qan damarları keçir ki, damarlar onu qidalandırır, lakin əsəb telləri isə hissiyyatı qavrayır. Xəzlik heyvanların, xüsusilə ilgəglə və ya özü tutulan heyvanların dərilərinin lətində qan damarları yaxşı gözə çarpır. Ancaq heyvan tələ ilə tutularsa, bəzən qan damarlarının partlaması və daxilə qan yayılması nəticəsində qaralmış yerlər olur.
bunlar tük əzələsi kimi dikəlir. Əzələ bir ucu ilə tük çantasının xarici divarına, o bir ucu ilə digər tükün tük çantasının yuxarı hissəsinə bərkidilmiş olur. Tük əzələsi bilavasitə piy vəzinin altında yerləşmişdir. Əzələnin yığışması zamanı tüklü çanta dartılır, nəticədə tük qalxır və «dimdik» şəklini alır. Bu zaman tüklər arasındakı qatlarda hava çoxalır və orqanizmin istilik buraxması azalır. Eyni zamanda piy vəziləri maye buraxır və gön örtüyünün səthini yağlandırır.
17
XASSƏLƏRINƏ TƏSIRI
Heyvan cəmdəyindən yenicə çıxarılmış dərilər isti və buğlanan olduğundan təzə dəri adlanır. Heyvanın öldürülməsindən başlayaraq onun dərisi bakterioloji və fermentli proseslərin təsirinə məruz qalır, xammalın keyfiyyətini aşağı salan nöqsanlar əmələ gəlir və gönlərin yararlı sahəsi azalır. Təzə dəri bu vəziyyətdə saxlanıla bilməz, çünki nəmlik və zülallar dərinin çürüməyə gətirib çıxaran bakterioloji prosesin inkişafı üçün ən yararlı mühitdir. Təzə dərilər temperaturu və nəmliyi yüksək olan örtülü yerlərdə saxlanılan zaman onlarda çürümə xüsusilə tez gedir. Bu vaxt çürüdücü bakteriyalar (aeroblar və anaeroblar) birinci növbədə lətin yumşaq örtüyünü və epidermisi zədələyir. Dərinin xarab olmasının ilk əlaməti onun seliklənməsi, təzəliyinin itirməsi və lət üzünün rənginin dəyişməsidir. Sonra lət arabir qaralır, çürümədən xarakterik ammonyak iyi gəlir və axırda dərinin əsas zülalı olan kollagen tez dağılmağa başlayır. Ona görə də dərinin ilkin emalının ən vacib əməliyyatlarından biri də onun konservləşdirilməsidir. Bu əməliyyatı dondurulma, duzsuz qurudulma, yaşduzlama (natrium xloridlə susuzlaşdırılma), quru duzla (natrium xloridlə susuzlaşdırıb sonra qurutmaq), pikelləşdirmə (turşu və duz məhlulu ilə işlənilmə), qıcırtma və şüalandırma ilə aparmaq olar. Dondurulma-aşağı temperaturda bakteriya və fermentlərin həyat fəaliyyətinin dayandırılması deməkdir. Ancaq bu üsulla konservləşdirmədə nəzərə almaq lazımdır ki, dondurma və donu açılmanın sürəti dərinin keyfiyyətinə mənfi təsir edir. Əgər dəri çox aşağı temperaturda və güclü küləkdə dondurularsa, bu zaman dəridə çox güclü susuzlaşma, örtüyündə dəyişilmə gedir və ağarmış ləkələr tipli nöqsan alınır. Bu nöqsanlı yerləri isə aşılamaq mümkün olmur. Ümumiyyətlə, dondurulma müvəqqəti bir üsul kimi çox az hallarda tətbiq olunur. Ona görə də dəri qəbulu və tədarükü ilə məşğul olan təşkilatlar belə dərilərin donunu tez açaraq yaş duzlaşdırma ilə konservləşdirməlidirlər.
Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|