Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu
Yüklə 1,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
1.2.3. Nitqində intonasiya və ritmdən düzgün istifadə edir. Şifahi nitq zamanı əsas tələblərə əməl edilməsi: məzmuna uyğun intonasiya və ritmin müəyyənləşdirilməsi, onlardan düzgün və yerində istifadə edilməsi. Nitq, intonasiya, ritm, düzgün istifadə 1.2.4. Problemlə bağlı müla- hizələrini söyləyir. Müzakirə zamanı hər hansı bir problemlə bağlı yaranmış müəyyən münasibət haqqında müstəqil fikir və mülahizələrin söylənilməsi. Müzakirə olunan problem, müstəqil fikir və mülahizə 2.1.1. Lüğətlərdən istifadə etməklə tanış olmadığı sözlə- rin mənasını şərh edir. Lüğətlərdən istifadə edilməsi, yeni mövzudakı tanış olmayan sözlərin mənasının tapılması, onların işlənmə məqamının müəyyənləşdirilməsi və şərh edilməsi. Oxunan mətn, tanış olmayan söz, lüğət, məna, müəyyənləşdirmə, şərh 2.1.2. Sözləri həqiqi və məcazi mənada işlənməsinə görə fərqləndirir. Mətndəki sözlərin həqiqi və ya məcazi mənada işlənməsinin müəyyənləşdirilməsi və onların fərqləndirilməsi. Sözün leksik mənası, həqiqi məna, məcazi məna 2.2.1. Mətndəki əsas fikri nə- zərə çarpdırmaq məqsədi ilə mühüm məqamları vurğulayır. Mətnin məzmununun öyrənilməsi, əsas məqamların müəyyən edilməsi və onları nəzərə çatdırmaq üçün mühüm məqamları vurğulanması Əsas fikir, mühüm məqam, vurğulanma 2.2.2. Mətni tərkib hissələrinə ayırır. Mətnin sujet xəttinin öyrənilməsi, tərkib hissələrinin – giriş, əsas hissə və nəticənin müxtəlif fakt və nümunələrə əsaslanaraq müəyyən edilməsi və ayrılması. Mətn, mətnin tərkibi, giriş, əsas hissə, nəticə, ayırma 2.2.3. Mətndəki fikir və mülahizələrə münasibət bildirir. Mətnin oxunması və ya müzakirəsi zamanı rast gəlinən fikirlərə və müxtəlif mövqeli mülahizələrə qarşı arqumentlər gətirərək münasibət bildirmə. Məzmun, mövqe, fikir, münasibət, arqument gətirmə, münasibət bildirmə 3.1.1. Müxtəlif yazı tiplərini fərqləndirir. Müxtəlif yazı tipləri haqqında öyrənmə, mütəmadi olaraq onlara müraciət edilə bilmə, nəqli, təsviri, mühakimə xarakterli yazı tiplərinin müəyyənləşdirilmə və fərqləndirilmə. Yazının tipi, nəqli yazı, təsviri yazı, mühakimə xarakterli yazı 3.1.2. Mətni mövzuya uyğun fakt və hadisələrlə zənginləşdirir. Yazılan mətnlə tanış olduqdan sonra mövzuya uyğun formalaşmış fikirlərə əsaslanaraq mətnin müəyyən fakt və nümunələrlə zənginləşdidilməsi. Mətn, mövzu, mövzuya uyğun fakt və hadisə, mətni zənginləşdirmə 3.1.3. Mətnin hissələrini, abzaslarını əlaqələndirir. Yazılan mətndə müəyyən olunmuş giriş, əsas hissə, nəticə hissələrinin fərqləndirilməsi və bu hissələri təşkil edən abzasların struktur və məntiqi cəhətdən əlaqələndirilməsi. Mətnin tərkibi, mətnin hissələri, giriş, əsas hissə, nəticə, abzas, məntiqi əlaqə, əlaqələndirmə 3.1.4. Müxtəlif əməli yazılar (ərizə, tərcümeyi-hal) yazır. Rəsmi-işguzar üslubun işlənmə dairəsinin müəyyənləşdirilməsi, dil xüsusiyyətlərinə qoyulmuş əsas tələblərlə tanış olma, işgüzar üsluba aid əməli yazı nümunələrinin fərqləndirilməsi və onlara əməl etməklə müxtəlif yazıların –ərizə, tərcümeyi-halın yazılması. Əməli yazı, ərizə, tərcümeyi-hal 4.1.1. Cümlənin qrammatik əsasını müəyyənləşdirir. Sadə cümlələrin qrammatik əsasının müəyyən olunması, suallar verərək mübtədanın və xəbərin tapılması. Cümlə, qrammatik əsas, mübtəda, xəbər 4.1.2. Sözün qrammatik mənasını kontekstə uyğun izah edir. Sözlərə sual verilməsi, qrammatik mənasının müəyyən edilməsi, onların hansı nitq hissəsinə aid olmasının, həmin nitq hissəsinə məxsus hansı qrammatik xüsusiyyətləri daşımasının, işlənmə yerinə görə digər nitq hissələri ilə omonimliyinin izah edilməsi. Sözün qrammatik mənası, nitq hissəsi, kontekst, omonim sözlər 4.1.3. O, bu əvəzliklərindən sonra vergüldən düzgün istifadə edir. O, bu əvəzliklərinin cümlədə mövqeyindən (mübtəda olub-olmaması) və digər nitq hissələri ilə əlaqəsindən (özündən sonra hansı nitq hissəsinin gəlməsi) asılı olaraq vergüldən düzgün istifadə edilməsi. O, bu əvəzlikləri, cümlədə mövqe, vergül 4.1.4. Əsas nitq hissələrinin yazılışı ilə bağlı qaydalara əməl edir. Əsas nitq hissələrinin yazılışı ilə bağlı qaydalara əməl edilməsi Əsas nitq hissəsi, yazılış qaydası VII sinif 1.1.1. Dinlədiyi məlumatda ton, əhvali-ruhiyyə və emosiyanı müəyən edir. Danışanın nitqindəki alçaq, orta və ya yüksək tonun, onun əhval-ruhiyyəsinin müsbət və ya mənfi olmasının, həmçinin emosiyalarının müəyyənləşdirilməsi. Ton, əhvali-ruhiyyə, emosiya, şifahi məlumat 1.1.2. Dinlədiyi fikrin inan- dırıcı və əsaslandırılmış olub- olmamasını müəyyənləşdirir. Dinlənilən fikrin inandırıcı və əsaslandırılmış olub-olmamasını müəyyənləşdirmək məqsədi ilə danışanın nitqindəki yardımçı vasitələrə, fakt və hadisələrə istinad edilməsi. Dinlənilən fikir, inandırıcı nitq, əsaslandırılmış nitq, fakt və hadisə 1.2.1. Fikrini müxtəlif formalarda ifadə edir. Müəyyən dil materiallarından istifadə edərək fikrin müxtəlif formalarda - təklif, mülahizə, hökm, əmr və s. şəkildə təqdim edilməsi. Fikir, ifadə forması, ifadə etmə 1.2.2. Fikrini məntiqi ardıcıllıqla ifadə edir. Fikrin məntiqi ardıcıllıqla ifadə edilməsi. Fikri ifadə etmə, məntiqi ardıcıllıq. Yüklə 1,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|