Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu
Yüklə 1,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
1.2.2. Əlavə materiallardan istifadə etməklə nitqini zənginləşdirir. İnternetə, ensiklopediyalara, müxtəlif lüğətlərə,ədəbiyyatlara müraciət olunması, əlavə məlumatların əldə olunması və nitqin zənginləşdirilməsi məqsədi ilə həmin materi- allardan - fakt, hadisə və sitatlardan istifadə edilməsi. Nitqi zənginləşdirmə, əlavə materiallardan istifadə 1.2.3. Nitq etiketlərindən məqamında istifadə edir. Salamlaşma, vidalaşma və s. nitq etiketlərinin öyrənilməsi, onların harda və necə işləndiyinin müəyyənləşdirilməsi, ünsiyyət prosesində nitq etiketlərindən məqamında və düzgün istifadə edilməsi. Nitq etiketləri, məqamında istifadə 1.2.4. Müzakirələrdə deyilmiş müxtəlif mövqeli fikirləri ümumiləşdirir. Müzakirə zamanı söylənmiş müxtəlif mövqeli fikirlərin müqayisə və xarakterizə edilməsi, sistemləşdirilməsi, müzakirə olunan məsələ baxımından ümumiləşdirilməsi. Müzakirə, müxtəlif mövqeli fikirlər, ümumiləşdirmə 2.1.1. Tanış olmadığı söz və ifadələrin mənasını müvafiq qarşılığını tapmaqla şərh edir. Oxunan mətndə tanış olmayan söz və ifadələrin seçilməsi, müxtəlif lüğətlərdən istifadə etməklə onların mənasının müvafiq qarşılığının - sinonim və ya antonimini tapmaqla, tərkib hissələrinin şərh edilməsi. Tanış olmayan söz, tanış olmayan ifadə, sinonim, antonim, şərh etmə 2.1.2. Həqiqi və məcazi m- ənalı söz və ifadələrin mə- nasını nümunələrlə şərh edir. Mətndəki söz və ifadələrin həqiqi və ya məcazi mənasını onların sinonim və antonimlərindən istifadə etməklə şərh edir. Söz, ifadə, leksik məna, həqiqi məna, məcazi məna, sinonim 2.2.1. Söz sırasını, cümlələr və abzaslar arasında əlaqəni gözlə- məklə mətni oxuyur. Cümlədə sözlərin sırasını, sintaqmları, cümlələr və abzaslar arasındakı ardıcıllığı və əlaqəni gözləməklə mətnin düzgün oxunması. Cümlədə söz sırası, sintaqm, ardıcıllıq 2.2.2. Mətnin hissələri arasında əlaqəni şərh edir. Mətnin tərkib hissələrinin - giriş, əsas hissə və nəticənin müəyyən edilməsi, onların bir- biri ilə məntiqi və sujet cəhətdən necə əlaqəndiyinin şərh edilməsi. Mətn, mətnin hissələri, giriş, əsas hissə, nəticə 2.2.3. Mətndəki fakt və ha- disələri real həyatla müqayisə edir və əlaqələndirir. Mətndəki fakt və nümunələrin seçilməsi, faktların müqayisə edilməsi , onların oxşar və fərqli cəhətlərinin müəyyənləşdirilməsi. Həyatla əlaqə, fakt və hadisə, müqayisə 3.1.1. Mövzuya uyğun müxtəlif tipli (nəqli, təsviri, mühakimə) mətnlər yazır. Verilmiş mövzuya uyğun müxtəlif: nəqli, təsviri, mühakimə tipli mətnlərin yazılması Mətn, nəqli, təsviri, mühakimə tipli mətn 3.1.2. Sitatlardan istifadə etməklə fikir və mülahizələrini qüvvətləndirir. Yazılan mətnlə bağlı fikir və mülahizələri qüvvətləndirmək məqsədi ilə müxtəlif mənbələrdən – internetdən, ensiklopediyalardan, müxtəlif lüğətlərdən, ədəbiyyatlardan topladığı məlumatlara əsaslanaraq sitatların seçilməsi. Mətn, sitat, fikir və mülahizə 3.1.3. Mətnin hissələri, ab- zaslar və cümlələr arasında əlaqəni gözləməklə yazıya düzəlişlər edir. Hazır verilmiş mətnin hissələri, abzaslar və cümlələr arasındakı struktur-məntiqi əlaqəni pozmadan ona müvafiq düzəlişlərin edilməsi, onun əlavə məlumatlarla zənginləşdirilməsi, emosianallığını artırmaq məqsədilə söz və ifadələrin əlavə edilməsi. Mətn, mətnin hissələri, giriş, əsas hissə, nəticə, abzas, cümlə, düzəliş etmə 3.1.4. Müxtəlif əməli yazılar (arayış, protokol) yazır. İşgüzar üslubun tələblərinə müvafiq dil materiallarından istifadə etməklə müxtəlif əməli yazıların – arayış, protokolun yazılması. Əməli yazı, arayış, proto- kol 4.1.1. Sadə cümlənin növlərini fərqləndirir. Sadə cümlənin quruluşca, şəxsə görə, baş və ikinci dərəcəli üzvlərin iştirakına görə növlərinin fərqləndirilməsi, təktərkibli, cüttərkibli, şəxssiz, ümumşəxsli cümlələrin seçilməsi, onlara aid nümunələrin gətirilməsi. Sadə cümlə, baş və ikinci dərəcəli üzvlər, təktərkibli, cüttərkibli, şəxssiz, ümumşəxsli cümlələri 4.1.2. Söz və söz birləş- mələrinin sintaktik vəzifəsini müəyyən edir. Sözlərin söz birləşməsi və cümlə daxilində, söz birləşmələrinin cümlə daxilində sintaktik vəzifəsinin müəyyənləşdirilməsi, verilmiş cümlədə baş üzvlərin –mübtəda və xəbərin, ikinci dərəcəli üzvlərin – tamamlıq, , təyin, zərfliyin tapılması və ifadə vasitələrinin müəyyən edilməsi. Söz, söz birləşməsi, cümlə, sintaktik vəzifə, baş üzvləri –mübtəda və xəbəri, ikinci dərəcəli üzvləri – tamamlığı, , təyini, zərfliyi 4.1.3. Həmcins üzvlər, əlavələr, xitab və ara sözlərlə bağlı durğu işarələrindən isti- fadə edir. Həmcins üzvlər, əlavələr, xitab və ara sözlərlə bağlı durğu işarələrinin (vergül, tire) düzgün işlədilməsi, Həmcins üzv, cümlə üzvlərinin əlavəsi, xitab, ara sözlər və ara cümlələr, durğu işarələri 4.1.4. Həmcins üzvlərdə şəkilçilərin yazılış qaydalarına əməl edir. Həmcins üzvlərdə bəzi şəkilçilərin (hal, mənsubiyyət, cəm) və köməkçi sözlərin (idi, imiş, isə) ixtisarı, həmcins mübtədaların xəbərlə uzlaşması baxımından şəxs sonluqlarının düzgün yazılış qaydalarına əməl edilməsi . Həmcins üzv, ixtisar, şəkilçi, köməkçi söz, şəxs sonluqları IX sinif 1.1.1. Danışanın mövzuya münasibətini müəyyən etmək üçün tədqiqat xarakterli suallar verir. Mətnin məzmununa uyğun təhlil, sintez, tədqiqat xarakterli sualların verilməsi, alınan cavabların təhlil edilməsi və nəticədə həmin cavablar əsasında danışanın mövzuya mü- nasibətinin müəyyən edilməsi. Mövzu, münasibət, tədqiqat xarakterli sual Yüklə 1,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|