Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu

 
xarakterli rabitəli mətn yazır. 
haqqında cümlələrin qurulması və onların 
rabitəli şəkildə əlaqələndirilməsi. 
 
3.1.5.Sinif səviyyəsinə uyğun olaraq müəyyən 
edilən sadə əməli yazılar 
 (açıqca) yazır. 
Sadə əməli yazılar haqqında təsəvvürün 
yaradılması və açıqcanın yazılması. 
Sadə əməli yazı, açıqca, təsəvvür 
 
4.1.1.Səs və hərfi fərqləndirir. 
Səs və hərfin fərqləndirilməsi: səsin nitq vahidi 
olaraq yalnız deyilə, eşidilə bildiyinin, hərfin isə 
dil vahidi olduğunun, yalnız yazıla, görülə 
bildiyinin və onun səsin yazıdakı işarəsi 
olduğunun anlaşılması. 
Səs, hərf, sait, samit, heca, söz, dil vahidi 
 
4.1.2.Sözləri hecalara ayırır. 
Saitlərə görə hecaların müəyyənləşdirilməsi və 
sözlərin hecalara ayrılması.  
Sait, heca , sözlər 
4.1.3. Böyük və kiçik hərfləri fərqləndirir. 
Böyük və kiçik hərflərin tanınması  və 
fərqləndirilməsi.  
Böyük hərf, kiçik hərf, konfiqurasiya, tanıma, 
fərqləndirmə 
 
4.1.4. Hərfləri əlifba sırası ilə sadalayır. 
 
Hərflərin tanınması və əlifba sırasına görə 
sadalanması. 
Hərf, əlifba sırası 
4.1.5. Ad, əlamət və hərəkət bildirən sözləri 
tanıyır və fərqləndirir. 
Ad, əlamət və hərəkət bildirən sözlərin 
tanınması və onların sual verməklə 
fərqləndirilməsi. 
Söz, ad, əlamət, hərəkət, fərqləndirmə 
 
4.1.6. Cümləni tanıyır və əsas əlamətlərini 
sadalayır. 
Cümlənin böyük hərflə başlanması, sonunda 
nöqtə, sual və ya nida işarəsinin  qoyulması 
qaydalarının sadalanması. 
Cümlə, böyük hərf, nöqtə, sual işarəsi, nida 
işarəsi  
4.1.7. Məqsəd və intonasiyaya görə cümlələri 
fərqləndirir. 
Cümlələrin məqsəd və intonasiyaya görə 
növlərinin fərqləndirilməsi. 
Cümlə, nəqli, sual, məqsəd və intonasiya 
 
 
 
II sinif 
 
 
1.1.1. Sual verməklə dinlədiyi fikrin mahiyyətini 
aydınlaşdırır. 
Dinlənilmiş fikirlərin aydın olmayan 
məqamlarının müəyyən olunması, sual verməklə 
onların aydınlaşdırılması. 
Sual , mətn,  aydınlaşdırma, sual vermə 
1.1.2. Dinlədiyi fikirlə bağlı münasibətini 
əsaslandırır. 
Dinlənilmiş  mətndən sadə dəlillərin seçilməsi 
və münasibətinin  əsaslandırılmasında onlardan 
Dəlil,
 
münasibət, əsas, seçmə, əsaslandırma 
 

---

 
istifadə olunması. 
1.2.1. Müşahidə etdikləri, eşitdikləri və 
oxuduqları  haqqında danışır.   
Müşahidə olunmuş  hadisələr, dinlənilmiş 
məlumatlar və oxunmuş mətnlər, onların 
məzmunu, oradakı fikirlər haqqında 
mülahizələrin söylənilməsi
. 
Hadisə, məlumat, mətn 
1.2.2. Dialoqlarda vəziyyətə uyğun nitq 
etiketlərindən istifadə edir. 
Nitq etiketlerinin tanınması, dialoqlarda nitq 
situasiyasına uyğun təbrik, görüşmə, arzu nitq 
etiketlərindən istifadə olunması. 
Dialoq, nitq etiketləri, nitq situasiyası, təbrik, 
görüşmə, arzu 
 
1.2.3. Nitq situasiyalarından asılı olaraq   
müvafiq jest və mimikalardan istifadə edir.  
Nitq situasiyalarından asılı olaraq hiss və 
həyəcanını ifadə etmək üçün müvafiq jest və 
mimikalardan məqsədyönlü istifadə edilməsi 
Təəccüb, heyrət, sevinc, istək, arzu, situasiya, 
jest, mimika, nitq situasiyası, istifadə etmə 
2.1.1. Mətndə rast gəldiyi yeni əşya və 
hadisələrin adlarını müvafiq məna qrupuna aid 
edir. 
Sözlərin hansı məna qrupuna (heyvan, bitki, 
peşə, geyim və s.) aid olduğunun müəyyən 
edilməsi və onların adlandırılması. 
Məna qrupu, heyvan, bitki, peşə, geyim, 
adlandırma 
2.1.2. Mətndə verilmiş yaxınmənalı və 
əksmənalı sözləri fərqləndirir. 
Mətndəki yaxınmənalı və əksmənalı sözlərin 
fərqləndirilməsi, kontekstə uyğun olanının 
seçilməsi və leksik mənasının izah edilməsi. 
Yaxınmənalı sözlər, əksmənalı sözlər, kontekst, 
kontekst, seçmə, izah etmə 
 
2.1.3. Mətndəki frazeoloji  ifadələrin mənasını 
izah edir. 
 
Mətndəki frazeoloji birləşmələrin müəyyən 
olunması, seçilməsi, mənasının izah edilməsi. 
Frazeoloji birləşmə, seçmə, 
müəyyənləşdirmə,izah etmə 
2.2.1. Müvafiq mətnləri tələffüz normalarına 
uyğun düzgün və sürətli oxuyur.   
Mətndəki sözlərin, cümlələrin  tələffüz 
normalarına uyğun və müvafiq sürətlə 
oxunması.  
Tələffüz  normaları, mətn, sürətli oxuma 
2.2.2. Kiçikhəcmli bədii mətnləri janrlara görə 
fərqləndirir.    
Janrların: nağıl, hekayə, tapmaca, atalar sözünün 
tanınması və əsas xüsusiyyətlərinə görə 
fərqləndirilməsi. 
Nağıl, hekayə, tapmaca, atalar sözü, janr, 
fərqləndirmə 
2.2.3. Mətnin hissələrinə başlıqlar verməklə 
məzmununa aid sadə plan tutur. 
Mətnin məzmunundakı bütöv hissələrin 
müəyyənləşdirilməsi, onlara başlıqlar verməklə 
sadə plan tutulması. 
Mətn, hissə, başlıq, məzmun, müəyyənləşdirmə, 
plan tutma 
2.2.4. Mətnin məzmununu tərtib etdiyi plana 
uyğun nəql edir. 
Mətndəki əsas fikrin müəyyənləşdirilməsi, ona 
uyğun planın tutulması və nəql edilməsi. 
Müəyyənləşdirmə, plan tutma, nəql etmə 
2.2.5. Mətndəki əsas fikri həyatla əlaqələndirir. 
Mətnin əsas fikri ifadə edən fakt və ya 
hadisələrinin müəyyənləşdirilməsi,  real həyatda 
Müəyyənləşdirmə, fakt, hadisə, əlaqələndirmə  

---

 
rastlaşdığı ona bənzər fakt və ya hadisə ilə 
əlaqələndirilməsi. 
3.1.1. Yazısında sadə hüsnxət  və orfoqrafiya 
normalarına riayət edir. 
Sadə hüsnxət  və orfoqrafiya normalarının 
müəyyənləşdirilməsi, yazıda onlara riayət 
olunması. 
Hüsnxət normaları, orfoqrafiya normaları, 
müəyyənləşdirmə, riayət etmə 
3.1.2. Çap hərfləri ilə yazılmış mətni üzündən 
köçürür.  
Çap hərfləri ilə əl yazısının fərqləndirilməsi, çap 
hərfləri ilə yazılmış mətnin hüsnxət normalarına 
uyğun üzündən köçürülməsi. 
Mətn, hüsnxət, əl yazısı, fərqləndirmə, üzündən 
köçürmə 
 
3.1.3. Marağına uyğun seçdiyi nəzm nümunəsini 
əzbərdən yazır. 
Marağa uyğun seçilmiş kiçik nəzm parçasının  
əzbərdən yazılması
.  
Nəzm parçası, marağa uyğun seçilmiş 
3.14. Müşahidə və təəssüratlar əsasında 
kiçikhəcmli esse yazır.  
Müşahidə və təəssüratlara əsasən qeydlərin 
aparılması və kiçikhəcmli essenin yazılması.  
Müşahidə, təəssürat, esse  
3.1.5. Sinif səviyyəsinə uyğun olaraq müəyyən 
edilən sadə əməli yazılar (məktub, açıqca, elan) 
yazır. 
Məktub, açıqca, elan kimi sadə əməli yazıların 
fərqləndirilməsi, onlara aid nümunələrin 
yazılması. 
Əməli yazı, məktub, açıqca, elan 
4.1.1. Sait və samit səsləri fərqləndirir. 
Sait və samit səslərin tanınması və onların  
tələffüzünə görə fərqləndirilməsi 
Söz, heca, sətir, sait, samit, fərqləndirmə 
4.1.2. Sözlərin sətirdən-sətrə keçirilməsi 
qaydalarını tətbiq edir. 
Sözlərin sətirdən-sətrə hecalarla keçirilməsi,yazı 
nümunələrində bu qaydanın tətbiq olunması.  
Sait, heca , sözlər 
4.1.3. Sözlərin böyük hərflə yazılışına dair 
qaydaları (  şəxs və coğrafi adlar) məqamına 
uyğun tətbiq edir.   
Şəxs və coğrafi adların  ilk hərfinin böyük 
yazılması, yazı nümunələrində bu qaydaların 
tətbiq olunması. 
Böyük hərf, şəxs adları, coğrafi adlar, yazı 
nümunəsi 
4.1.4. Mətndə rast gəldiyi yeni sözlərin yazılış 
və tələffüzünü müəyyənləşdirmək üçün lüğətdən 
istifadə edir. 
Mətndəki yeni sözlərin seçilməsi, onların yazılış 
və tələffüzünü müəyyənləşdirmək üçun lüğətdən 
istifadə olunması.  
Hərf, əlifba sırası, tələffüz, söz, lüğət, 
müəyyənləşdirmə 
 
4.1.5. Ad, əlamət, hərəkət bildirən sözləri 
qruplaşdırır. 
Mətndəki ad, əlamət, hərəkət bildirən sözlərin 
müəyyənləşdirilməsi, leksik mənasına  görə 
qruplaşdırılması. 
Söz, ad, əlamət, hərəkət, müəyyənləşdirmə, 
qruplaşdırma 
 
4.1.6. Cümləni digər nitq vahidlərindən 
fərqləndirir. 
Cümlənin tanınması, onun söz və söz 
birləşməsindən fərqləndirilməsi. 
Cümlə, söz, söz birləşməsi, fərqləndirmə 
4.1.7. Tələb olunan məqsəd və intonasiyaya görə 
cümlə qurur və müvafiq durğu işarələri ilə 
tamamlayır. 
Məqsəd və intonasiyaya görə nəqli, sual, nida, 
əmr cümlələrinin qurulması və müvafiq durğu 
işarələrindən (nöqtə, sual, nida) istifadə 
nəqli, nida, sual, əmr cümləsi, nöqtə, sual, nida 
işarəsi 

---